Canavar dişi

İkihissəli qəhrəmanlıq dramı

Erməni əsgəri – Niyə?

Azərbaycan əsgəri – Çünki onun musiqisi Paracanovun ürəyinə yağ kimi yayılırdı. Paracanov deyirdi ki, bu musiqi deyil, məlhəmdi... Aşıq Qəribi yalnız o xilas eliyə bilər...

Oydu ki, Moskvada, ermənilərin də iştirak elədiyi təqdimat mərasimində, səhnədə onun musiqisi qarşısında baş əydi... O salonda mən də var idim... Gözlərimlə görmüşəm... Salondakı ermənilərin canına birə daraşmışdı... dünyanın qarışıq vaxtı... hərə bir tərəfdən fısıldaşırdı... Paracanov bunu görüb hökmlə dedi. – “Fısıldaşmayın, mən siyasət dəllalı deyiləm, mənim öz dünyam var!” Elə bil qurbağa gölünə daş atıldı... Sən Paracanovdan ağıllı adamsan?..

Erməni əsgəri – Paracanovun ağıllı adam olduğuna şübhəm yoxdu... Amma yenə də erməninin azərbaycan bəstəkarının musiqisi qarşısında baş əyməsi inandırıcı deyil.

Azərbaycan əsgəri – Deməli sən mənə inanmırsan? Mən uydururam?.. İnanmırsan cəhənnəmə inama. Mən gözümlə gördüyümü danışıram. Get arxivləri eşələ, tapacaqsan, çünki, təqdimat mərasimi çəkilirdi... Paracanovlar üçün millətçilik anlamı yoxdu ay erməni... İnsan anlamı, yaratmaq anlamı var...

Erməni əsgəri – Paracanov millətini çox sevirdi... Həmişə deyirdi ki, “Sarı gəlin” mahnısı haqqında film çəkib, mahnının bizə məxsus olduğunu dünyaya sübut eliyəcəm...

Azərbaycan əsgəri – Ay dığa, özündən söz qondarma... Paracanov heç vaxt elə şey deməzdi... indicə sənə “Sarı gəlin” haqqında yekə bir moizə oxudum, yenə də kor tutduğundan əl çəkməyən kimi tutduğundan əl çəkmirsən... Paracanov yaxşı bilirdi ki, uydurmanın heç yerdə yeri yoxdu... O bilirdi ki, “Sarı gəlin” özü sizindi, “Sarı gəlin” mahnısı bizimdi... Pracanov yaxşı bilirdi ki, elə bir nağıl, elə bir dastan yoxdu ki, orda erkək erməni olsun, qız türk... Amma “Əsli və Kərəm”də də, “Sarı gəlin”də də erkərlər türk oğulları, qızlar isə erməni qızları olduğunu, sarı qızlara mahnını qoşub oxuyan da bizimkilərin olduğunu Paracanov yaxşı bilirdi... Bundan sonra sən də bil, mahnı bizimdi ay erməni, bizim...

Erməni əsgəri – Siz qəribə millətsiniz e, burdan deyirsiniz ki, sarı qızlar bizimkilər olub, sizinkilər də bizim qızları seviblər... burdan da deyirsiniz ki, guya biz heç vaxt bu torpaqlarda olmamışıq...

Azərbaycan əsgəri – Əstəğfürullah daa... Biz heç vaxt demirik ki, siz olmayıbsınız. Deyən sizsiniz ki, guya bu torpaqlar bizim yox, sizin olub. Biz isə həmişə demişik ki, siz də türk tayfalarının bir qolusunuz. “Ərmən”lərsiniz. Sadəcə olaraq bütün tarix boyu dinc durmayıbsınız, həmişə cığallıq eliyibsiniz, hər dəfə bir hoqqa çıxardıbsınız. Gah dost olubsunuz, gah da gözləmədiyimiz halda arxamızdan xəyanətkarcasına vurubsunuz... Gör bizim adətlərimizdə, ənənələrimizdə, süfrə mədəniyyətimizdə, danışıq leksikonumuzda necə qohumluq var... Ay erməni, biz həmişə sizi özümüzə qohum bilmişik, kirvəlik kimi müqəddəs məsələdə sizə arxalanmaq istəmişik. Siz isə üzümüzə gülüb, arxamızda düşmən deyib, durubsunuz... (danışdıqca coşur) Siz tarixin hansı dövrünə qədər düşmənçilik xəstəliyinə tutulmaq niyyətindəsiniz? Bizim ürəyi yumşaqlığımızdan, Azərbaycanda həmişə sizinkilər başda oturublar, buyuruqçu olublar, bunu da anlamırsınız? Siz daha nə istəyirsiniz?.. Heç olmasa, istədiyinizi də kişi kimi istəyin. Namərdcəsinə silahlanıb, silahsız, günahsız adamlara divan tutmayın...

Körpə birdən qışqıraraq ağlamağa başlayır. Erməni əsgəri tez onu qucağına alır və yelləyir.

Erməni əsgəri – Şşşş... Şşşşş.... Yumaq lazımdı...

Azərbaycan əsgəri – Yox, yəqin yenə də yemək istəyir.

Erməni əsgəri – (mundirin üstündə onun bələyini açır) Əvvəlcə yumaq, sonra yemək vermək lazımdı. Suyu tez gətir, bax gör, isti-soyuq olmasın...

Azərbaycan əsgəri – (heyrətlənir. Çeçələ barmağı ilə suyun hərarətini yoxlayır) İlıqdı...

Erməni əsgəri – Suyu yaxına gətir... bəh... oğlan uşağdı...

Azərbaycan əsgəri – (sevincək suyu yaxına gətirir) Oğlandı?..

Erməni əsgəri – Oğlandı... vəhşilər...

Azərbaycan əsgəri – Kimə deyirsən?..

Erməni əsgəri – Sizə deyirəm... bu yaşda körpənin sünnətini vurublar...

Azərbaycan əsgəri – (qəhqəhələrlə) Əlaaaa... Sünnəti vurulub? Ha-ha-ha, müsəlmandı... (oxuyur)

Kişidi bu, kişidi bu...

Kişidi bu, kişidi bu...

Babasının, nənəsinin

Müsəlman kişmişidi bu...

Erməni əsgəri – (hirslə qışqıraraq) Yazıq körpə... dünyaya yenicə göz açıb, dünyanı dərk eləməmiş, yıxıblar bıçağın altına...

Azərbaycan əsgəri – Yazıq niyə? Vaxtında canını qurtarıb da...

Erməni əsgəri – Canını qurtarıb?.. Kimdən qurtarıb? Nədən qurtarıb?... Mənə vəhşi, canavar deyirsən, görürsən ki, vəhşi özünüzsünüz...

Azərbaycan əsgəri – O vəhşilik deyil,

Erməni əsgəri – Bəs nədi?

Azərbaycan əsgəri – Sən belə şeyləri bilməzsən ay dığa, sən körpəni ocağa yaxın tut, üşüməsin...

Erməni əsgəri – (donquldanaraq körpənin qurşaqdan yuxarı hissəsini bükür, aşağı hissəsini yumağa başlayır) Tök görüm... belə şeyləri bilməzsən, yox bir... yavaş-yavaş tök... (körpə ağlayır. Oxuyaraq körpəni oxşayır)

Ağlamasın, ağlamasın...

Sünnətini kəsənlər yesin.

Dəlləyi yesin, kirvəsi yesin...

Ağlamasın, ağlamasın...

Onlar körpəni yuyurlar. Erməni əsgəri körpəni bələyərkən Azərbaycan əsgəri körpənin yanlış bələndiyini görür.

Azərbaycan əsgəri – Ey-ey, erməni, körpəni erməni üsulu ilə bələmə, çəkil kənara...

Erməni əsgəri – Nə fərqi var?

Azərbaycan əsgəri – Çəkil, fərqi yoxdu, onda belə bələ... (bələyib mundirin üstünə qoyur və mundirlə bərk-bərk bükür)

Erməni əsgəri – Maraqlıdı, bələyin də fərqi varmış, mən də bunu səndən öyrəndim.

Azərbaycan əsgəri – Bəs deyirdin hər şeyi bilirsən... Görürsən ki, hələ sən də məndən çox şeylər öyrənəcəksən.

Erməni əsgəri – Məmnuniyyətlə... Öyrənmək həmişə lazımdı...

Azərbaycan əsgəri körpəni bələyir. Erməni əsgəri körpənin yerini rahatlayır. Azərbaycan əsgəri körpəni mundirin arasına bükür. Erməni əsgəri ocağın üstünə odun atır. Onlar ocağın qırağında otururlar.

Azərbaycan əsgəri – Burdan necə xilas olaq?

Erməni əsgəri – Səhərə az qlıb... Səhər açılan kimi canavarlar çəkiləcəklər, onda başımızın çarəsinə baxarıq.

Azərbaycan əsgəri – Canavarlar dişlərini ova sancmyana qədər ondan əl çəkməzlər.

Erməni əsgəri – Onlar gündüz ov eləmirlər.

Azərbaycan əsgəri – Canavarların taktikası çox mürəkkəbdi, gözləmədiyin üsullara əl atırlar.

Erməni əsgəri – Əgər yuvalarına çəkilmiş olsalar, hərəmiz oz yolumuzla gedərik.

Azərbaycan əsgəri – Bəs çəkilməsələr...

Erməni əsgəri – Onda başqa şey düşünərik.

Azərbaycan əsgəri – İndidən başımızın çarəsinə baxmalıyıq.

Erməni əsgəri – Mənim yuxum gəlir, bir az gözümün acısını alsam, başımı kəsməzsən ki?..

Azərbaycan əsgəri – Kəsmək istəsəydim, özünü buraya ölü salanda kəsərdim. Baş kəsən sizsiniz...

Erməni əsgəri – Mən hələ heç kəsin başını kəsməmişəm...

Azərbaycan əsgəri – Sən heç bizimkilərdən öldürməyibsən?

Erməni əsgəri – Yalan niyə deyim, güllə ilə öldürmüşəm, həm də çox öldürmüşəm... Müharibədi, əlimdə silah varsa, özüm də hələ ki, sağamsa demək ki...

Azərbaycan əsgəri – (Gözləri hədəqəsindən çıxmış halda) Əslində sənin qanın mənə halaldı, amma mən yenə də səni öldürmədim... Axı sən Tiflisdə rahat yaşadığın yerdə niyə özünü odun-alovun içinə atmısan? Günahsız adamları niyə qırırsan? Sən Əsgəranda doğulmusan, istədiyin vaxt orda yaşaya bilərsən, axı onu sənin əlindən alan yoxdu, gəl yaşa da... Bundan ötrü mütləq adam öldürmək lazımdı? Atan-anan yaşamışdı, köçdü getdi, indi sən yaşamaq istəyirsən, qayıt gəl, yaşa da...

Erməni əsgəri – Qarabağ müharibəsi başlayanda illər uzunu hər ay hesabına pul köçürdüyümüz gizli təşkilat bütün dünya ermənilərinə müraciət elədi və biz hamımız Qarabağın azadlığı üçün müharibəyə cəlb olunduq. Bizə xüsusi tapşırıqlar verildi. Düzünü deyəcəm, istərsən inan, istəməzsən inanma... ilk vaxtlar bu xoşuma gəlirdi. Bir dəfə sizinkilərin mühasirəsinə düşdük... demək olar ki, son nəfəsimiz idi. Onda əsgərlərimizin özlərini necə söydüklərinin şahidi oldum. Zarafat deyil, hamımız düz ölümün gözlərinin içinə baxırdıq... Çoxlu itki verdik... Tam təsadüf nəticəsində bir neçəmiz salamat qurtardıq. Onda gözlərimdə hər şey öldü. Amma məndən asılı olan heç bir şey yoxdu... geriyə yol qalmayıb, ya ölməliyik, ya da olmalıyıq...

Azərbaycan əsgəri – Sən inan ki, öləcəksiniz... mütləq öləcəksiniz... Məsələ təkcə qəfl mühasirəyə düşməkdə, təsadüfi gülləyə rast gəlməkdə deyil ki, bax, düşmüşük canavar sürüsünün içinə... düzdü?..

Erməni əsgəri – (sakit səslə) Düzdü.

Azərbaycan əsgəri – Burda bizi nə gözlədiyini bilmirik... düzdü?..

Erməni əsgəri – Düzdü.

Azərbaycan əsgəri – İndi mənə de, bu müharibəni başlamasaydınız, sən də gəlib Əsgəranda yaşamaq istəsəydin kim sənə mane olacaqdı?..

Erməni əsgəri – Mənim Tiflisdə də vəziyyətim əladı, hər şeyim var, amma məsələ təkcə məndə deyil...

Azərbaycan əsgəri – Tələsmə... fikir söyləməyə tələsmə... suallarıma sona qədər cavab ver, sonra fikrini söyləyərsən... Əsgərana köçmək istəsən sənə kim mane olacaqdı?

Erməni əsgəri – Yəqin ki, heç kim...

Azərbaycan əsgəri – Heç kim... Sənin nə qədər ömrün var?

Erməni əsgəri – Onu Allah bilir...

Azərbaycan əsgəri – Allahın verdiyi ömrü yaşamaqmı lazımdı, yoxsa vaxtsız ölməkmi? Firavan həyatmı gözəldi, yoxsa, müharibə, qan qoxusumu?..

Erməni əsgəri – Sən vətənin nə demək olduğunu anlayırsan?

Azərbaycan əsgəri – Vətən anlayışı bilirdinsə, Tiflisdə nə gəzirdin, ay erməni?

Erməni əsgəri – Məni atam aparmışdı.

Azərbaycan əsgəri – Atan Tiflisdə nə gəzirdi?

Erməni əsgəri – Dolanışıq üçün...

İftixar

Ədəbiyyat.- 2023.- 5 avqust.- S.31.