Arzu

Gəl, bu gün yenidən biz cavan olaq,

Açaq qəlbimizi o xoş illərə.

Qaçaq bu şəhərin qalmaqalından

çoxdan olmadığım doğma yerlərə.

Otların ətrindən məst olaq bir az,

Bizi ovsunlasın meşələr yenə, dostlar.

Utana-utana qızcığaz kimi,

Titrəyə-titrəyə sığınım sənə.

Yabanı güllərdən dər mənim üçün,

Uçum sevincimdən bir uşaq kimi.

Havaya ucalan kövşənin ətri

yayılsın sinəmə sarı yağ kimi.

Unudum qırx cürə dərdi-sərimi,

Yarımçıq qoyduğum acil işləri...

Sən də ürəyimi dilə tut, danış,

Ayırım dünyada xeyirlə şəri.

Bizi sehrləsin ulduzlu göylər,

Yenə xatırlayaq keçən günləri.

Açıb ürəyimi dan ulduzuna,

Onunla göylərə məktub göndərim.

Çəkib arxasınca aparsın bizi

gecəyə yol açan Ayın işığı.

Qaçışaq əl-ələ, nəfəs dərmədən,

Suların üstüylə üzüaşağı.

Sürüb günümüzü, çapaq dördnala,

Geridə saxlayaq külək atını.

"Tut, qaçır o qızı" - oynu oynayaq,

Yenə yada salaq xalq adətini.

Sonra ocaq çatıb bir çay dəmləyək

ətirli otların çiçəklərindən.

Nə olar, oğurla belə bir günü,

Ya qışın, ya da ki, yazın əlindən.

Bəlkə çadır quraq, sevinib-gülsün

ulu babaların ruhu dağlarda.

Heç vaxt unutmasın balalarımız,

Kökümüz yaşayır bu torpaqlarda...

Al məni şəhərin məngənəsindən,

Bu soyuq daşların əlindən qurtar.

Qurtar manqurtların əlindən məni,

Gözü yolda qalan o Yurta* apar...

Xalı

Nənəmin toyuma hədiyyəsidi -

Divardan asdığım bu qədim xalı.

Gözümü çəkdikcə onun rəngləri,

uçur, uzaqlara gedir xəyalım...

Onun hər rəngini nənəm düşünüb,

Sonra naxışını sifariş verib.

Nənəm elə bil ki, göy qurşağını

çəkib bu xalının üstə endirib.

Bununçün o çöldə qoyun otarıb,

Köhnə cəhrəsində yun da əyirib.

Boyayıb ipləri, dualarıyla

Tanrıdan ömrümə bir gün diləyib.

Onun yeddirəngli mübarək üzü

Allahın sevdiyi ocaq yeridi.

Şükür ki, nənəmin xeyir-duası

hər yerdə mənimlə qoşa yeridi.

Elə qəlbi yuxa, elə həlim ki,

Doğma Ufanı da bəzəyir, hətta.

Uzaq aullardan gələn balalar

yığışır sehrli qanadı altda.

Nənəmin sirr dolu bu əmanəti

yoluma hər zaman bir işıq verir.

İndi bu yerlərdən uzaq olsa da,

Onun toxuduğu bu qədim xalı

bütün bu dünyaya yaraşıq verir.

Qəmli gözlərimdən

mənə danışma

Qəmli gözlərimdən mənə danışma,

Mən qəmi həb kimi içirəm indi.

Dəm vurma bu qədər boy-buxunumdan,

Hər gün göy üzünə uçuram indi.

Səndən ayrılalı gözüm açıldı,

Elə bil dünyanı təzə görürəm.

Hər axşam görüşə gedənlər kimi,

Güzgüyə doyunca baxıb gülürəm.

Təzəcə dil açan uşağam, sanki,

Tez-tez çağırıram sənin adını.

Yenə də od tutub alışır üzüm,

Çapıram dördnala xəyal atımı.

Uçuram sevincdən azad quş kimi,

Görmək istəmirəm səni bir daha.

O günü, nədənsə, əriyib getdim

Odlu baxışının qanadı altda.

Yüz yerə bölündü dünya gözümdə,

Yayıldı ətrafa qırıntıları.

Axtarıb gəzirəm onları indi,

Yığıram içimə sinəmi yarıb.

Ah, niyə rastlaşdıq səninlə onda?

Mən axı körpəcə bir fidan idim.

Əvvəl ruh oxşayan mahnı kimiydin,

Sonra dərdə dönüb ürəyə endin.

Kisənbikənin xatirəsinə

(Kiçik poema)

Kisənbikə Bayrasova (1679-1739) zorla xaç suyuna çəkilmiş müsəlman qadın - başqırd.

Kilsədən qaçıb (üç dəfə), yenidən İslama qayıtdığına görə Yekaterinburq şəhərində

diri-diri odda yandırılmışdır.

Dayandır burada dəmir atını,

Belini düz saxla, farağat dayan!

Burda əyilməyə ehtiyac yoxdu,

Başını uca tut, yuxudan oyan!

Yanıb şəhid olan Kisənbikənin

ruhu qarşısında baş əyək yalnız.

Onun əyilməyən müqəddəs ruhu

burda qərib-qərib dolaşır yalqız.

Burda tər su kimi aparır məni,

Bu, nə qorxudandı, nə də istidən.

Od tutub yanıram Kisənbikətək,

Onun kül olduğu o tonqalda mən.

Onda şahidləri lənətlənmişdi

çiçəkli baharın ortancıl ayı.

Bir az gec olsa da, tutdu onları,

Ürək parçalayan ana harayı.

Bu daş dövrümüzün söhbəti deyil,

Ona bu günlərdə edam qurdular.

Kişilər hamının gözü önündə

ona diri-diri bir od vurdular.

Bir dua oxudu od öz dilində,

Qatillər itirdi öz başlarını.

Səssizcə seyr edən qaya daşları

saxlaya bilmədi göz yaşlarını.

Buna dözəmmədi, susmadı Kuray*,

Naləsi dağlara dəyib qayıtdı.

Belə haqsızlığa tab gətirməyib,

Ağidel* özünü qayadan atdı.

Bəs niyə unutdu bu xalq bu dərdi?

Cəhənnəm odunu kim çatdı onda?

O qanlı-qadalı ağır günləri

ağsaçlı Uralın* qaldı yadında.

Saç yolub, dizinə döydümü dağlar?

Görən, yarıldımı torpağın bağrı?

Bu göylər bu dərdi necə götürdü,

Harda gedib qaldı bu boyda ağrı?

Ancaq o kimsədən əfv istəmədi,

Aman diləmədi əlini açıb.

Bilirdi Allahın yoluyla gedən

son anda yenə də göylərə uçub .

Allaha yalvarıb o söyləmədi:

"Mi bu əzabdan tez xilas elə",

Üç dəfə qaçmışdı xaçdan, kilsədən,

Qaçmışdı tikanlı, daşlı yol ilə.

Halını pozmadan "Bismillah!" deyib,

İmanla alovun içinə girdi.

Xalqının gələcək günləri üçün

qorxunu bu odun gözündən dərdi.

Yandı... əvəzinə, külü danışdı:

"Adım Katya deyil, Kisənbikədi.

Mənim də öz dinim, öz Allahım var,

Deməyin, mən öldüm, gücüm tükəndi".

O yanıb ölmədi, Allah qorudu,

Dini də, dili də salamat durur.

Alov yandırsa da, gül bədənini,

Ruhu ruhumuzu qanadlandırır.

Kim ki, şəhid düşür torpağı üstə,

Mələklər xor ilə dua oxuyur...

Ruhları göylərə ucalıb gedir,

Yatdığı torpaqsa, çiçək qoxuyur.

Xalqımın qəlbində onun heykəli

tuncdan, poladdan da möhkəm dayanır.

Kisənbikə üçün qalanan tonqal

indi qəlbimizdə alışıb-yanır.

Ancaq sinəmizə çəkilən bu dağ

ağrı verə-verə daim qalacaq.

Qanlı xatirəsi yaddaşımızda

əbədi məşəltək alovlanacaq.

Dayandır burada dəmir atını,

Belini düz saxla, farağat dayan!

Burda əyilməyə ehtiyac yoxdu,

Başını uca tut, yuxudan oyan!

Yanıb şəhid olan Kisənbikənin

ruhu qarşısında baş əyək yalnız.

Onun əyilməyən müqəddəs ruhu

burda qərib-qərib dolaşır yalqız.

Başqırdlar qoy, bunu heç unutmasın,

Yekaterinburq deyil buranın adı

Hər başqırd həmişə yadda saxlasın,

Bura Kisənbikə - Bayrasqraddı.

*Yurt - çadır. Başqırd xalqının müqəddəs yurd yeri - vətən

*Kuray - başqırd milli musiqi aləti

*Ağidel - çay adı

*Ural - dağ adı

Larisa Abdullina

İstedadlı başqırd şairəsi Larisa Abdullina Ufada çap olunan "Ağbuzat" dərgisinin baş redaktoru, Başqırdıstan və Rusiya Yazarlar Birliyinin üzvüdür.

Tərcümə edəni:

Baloğlan CƏLİL

Ədəbiyyat qəzeti. - 2023. - 16 dekabr, № 48-49. - S 8.