Unutmayın

Mən güllü bir may səhəri doğulmuşam.

Bəlkə, getdim bir yanvar axşamı.

Tabutuma ipək salmayın!

Dəfnimə toplamayın izdihamı.

Bir ovuc torpaq üstünə qoyun başımı.

Mən o torpağı sevmişəm.

Ancaq məhəbbətim

nə sərgiyə qoyulan bir tablo olub,

nə parıltısı diqqət çəkən üzük qaşı.

Mənim sevgim sevgi idi -

sadə, yaxşı...

Mən anamın südü kimi,

atamın öyüdü kimi,

sevdim bu torpağı.

Bir ovuc torpağı əsirgəməyin məndən.

Mən ancaq onu

aparacağam,

nəsil-nəsil insanlara

çeşid-çeşid nemət verən

bu vətəndən.

Mən öləndə ağlamayın!

Mən öləndə gülməyin!

Yox, nəyə gərəkdir!

Mən, sağlığımda çox gülmüşəm.

çox ağlamışam.

Ancaq o həzin axşam,

məni yalqız qoyub

əbədi sükut evində,

qayıdanda geri,

açın, taybatay açın,

otağımda pəncərələri!

Çıraq yanmasın.

Səssiz çıxın otaqdan

Elə çıxın ki, sükut oyanmasın

O səssiz, o qaranlıq otaqda

dincəlsin yalqızlıq, sükut.

Dincəlsin ruhum da

Ümidimi, arzumu,

sevincimi, dərdimi

görmüş otağımda.

Ölülər geri dönə bilsəydi,

mən bu otağa gələrdim.

Burda uzun bir dəqiqə

dincələrdim.

Cənnətdə işim yoxdur.

Getmərəm, dəvət etsələr belə!

Cəhənnəmi söndürüb,

bütün ölülər ora getsələr belə...

Mən xoşbəxt olardım,

tabutumu özüm apara bilsəm!

Adımı, xatirəmi

yazılı nitqlərdən,

sərin ahlardan qopara bilsəm...

Vətən torpağı genişdir,

qəlbim kimi

Demirəm, Göyçayda basdırın məni

Ancaq ki, riyakar gözlərdən uzaq,

aparın, bir çayda basdırın məni!

Tabutumu örtsün sərin sular.

Qəbrimi görüb kədərlənməsin

sevinclilər, arzulular.

Qəbrimin üstündən sular çağlasın.

İnsanlar sevinsin, gülsün

işıqlı gündüzlər.

Gecələr də mənə,

yaşıl saçlarını

sulara sallayan,

salxım söyüdlər ağlasın...

1947

Ərk qalası

Təbriz - gözəl şəhər!

Vuruşdular:

son gülləyə;

son süngüyə,

son qundağa qədər.

Vuruşdular:

hər şey qırmızı geydi,

daşdan, torpağa qədər.

Vuruşdular:

alt dodaqdan

üst dodağa qalxa bilməyən

səsə qədər.

Vuruşdular:

onlardan yeddi dəfə - yetmiş qat

artıq olan,

süngüləri narın daraq dişi kimi

sıx olan düşmənlə.

Yaralılar ufuldamadı.

Can verənlər inləmədi.

Susuzlar yandım demədi.

Öpdü qurumuş dodaqları

qan hopmuş torpağı.

Yaralarına basdılar

qan rəngli bayrağı.

Nə düşmən onlardan

bir aman sözü ala bildi,

nə bu ölümü yağı duydu,

nə qala bildi.

Söykənib qala divarına

öldülər ayaq üstə;

çiyin-çiyinə.

Ulduzlar şahid oldu,

bir sırada dayanmış

ölülərin qabağından,

yüz yerə bölünmüş dirilərin

çəkildiyinə.

Öldülər ayaqlarının altında

Vətən torpağı.

Başlarının üstündə

Vətən ulduzları.

Könüldən könülə keçdi

ümidləri, arzuları.

Gecə ağır-ağır keçdi

cənazələrin üstündən;

Keçdi getdi yolu səhərə.

Günəş şəfəqdən bir örtük çəkdi

torpağı qoruyub, torpaqda dincələn

cənazələrə.

1958

***

Mənə bir sərgi salonu verin!

Nə geniş olsun dünya qədər,

nə elə hündür olsun ki,

ətəyində qala uzun kölgələr.

Mənə bir sərgi salonu verin!

Orda bir insan şəkli asacağam -

adi bir insan.

Nə elə kiçik ki, məhəl qoyan olmaya,

nə elə böyük ki, baxanda qorxasan.

Orda bir insan şəkli asacam,

görünsün dünyanın hər yerindən;

zamanın keçmişindən,

dövranın indisindən,

əsrin gələcəyindən

Bir insan şəkli asacam;

bir yanında Nəsimi -

dabanından soyulandan sonra,

Bir yanında

məşəl təki yanmış Azəri qızı -

tunc heykəli qoyulandan sonra.

Bir yanda Cordano Brunonun külü.

Bir yanında Məmmədhəsən kişi -

ömrü, günü yollara tökülü.

Yuxarıda kosmopolit göy

Aşağıda sərhədlə kilidlənmiş ölkələr

Bir yanda Osvensim -

minlərlə insan, beli bükülü.

Bir yanda yolları insanla döşənmiş -

Kalıma.

Bir yanda Xirosima - ölü.

Bir tərəfdə

Fərhad, Şirin,

Kərəm, Əsli,

Bir tərəfdə

İsrafil, Qafur

Qastello, Lorka -

prometeylər nəsli.

Bir insan şəkli asacam;

qapalı dodaqlarında söz yanığı.

Ətrafında bayram təntənələri.

Baxışında sınaq günləri,

dözüm sənələri.

Şəklin müəllifi - Zaman.

Adı - insanlığın ömür yolu.

1964

Şuşam mənim

Sinəsi qabarıq,

nağıllardan gəlmiş

pəhləvandır

Şuşam mənim;

Mərdliklə, gözəlliklə

qoşam mənim.

Azərbaycan torpağının

nur parçası.

İncə mahnılar yuvası,

Pənahların yadigarı,

Alagözlü,

qarasaçlılar diyarı

Səndə Cabbarın, Seyidin,

Nəvvabın, Üzeyirin, Bülbülün,

neçə-neçə nəğməkarın,

qoç igidin

nəğməsi var,

nərəsi var.

Könüllərdə

neçə-neçə mahnıların

zümzüməsi,

sözü qalıb,

Sənin doğma torpağında

neçələrin gözü qalıb.

Vətən adlı doğma yurddan

püşk olarmı?!

Pay olarmı?!

Yüz bir şəhər adı çəkim,

Gözəllikdə,

biri sənə tay olarmı?!

hər qarışın şair qızın

Natəvandan xəbər verir

Sən nəğmələr beşiyisən,

sən muğamlar keşiyisən.

Bəd əməllərin kükrətdiyi

alovlardan diri çıxdın.

Ey Səməndər - Həyat quşu!

Tarixindən səhifədir

hər enişin,

hər yoxuşun!

Torpağın da,

ləçək-ləçək çiçəyin də,

pıçıl-pıçıl yarpağın da

xəbər verir

ibrət dərsi bu olmuşu.

Tarixdə baş əyməmisən

bir fatehə, müxənnətə

Bir qonşunun, bir qonağın

könlünə də dəyməmisən.

Alqış sənə!

Bu qüdrətə!

Doğma yurdum,

gözəl Şuşam.

Fəsil-fəsil görüb səni,

Doyum-doyum gəzib

dağı, göy çəməni

yenə səndən doymamışam.

Haqqım vardır

şer, əmək diyarına

bəstə-bəstə mahnı qoşam.

Tarix sənin

torpağında, daşındadır,

hər yan-yörən,

hər dolayın,

hər cığırın

Azərbaycan - Vətən dadır.

Dost gözüylə sənə baxan

hər kəs əziz qonağındır.

Sənə əyri baxanları

qəzəbinlə külə döndər,

yaxıb-yandır.

Dünənində

Qəhrəmanlıq zirvəsi var,

Bu günündə

dostluq, ülfət havası var.

Bu gün aləm səndən alır

Vaqiflərin sorağını.

Sən yandırdın neçə-neçə

milli sənət çırağını.

Cıdır düzü

şəfəqlərə boyananda

səhər-səhər,

Qoynundakı

hündür qatlı binalarda

çiçəklənir pəncərələr.

Öyünürəm

tarixinlə,

bu gününlə

Vətənimin şəfa yurdu,

məni dinlə!

Səni bircə dəfə görən,

bir könüldən, min könülə

sənə aşiq, bənd olmuşdur,

Qarabağın yaraşığı!

Sənə saysız nəğmə qoşub

neçə-neçə el ozanı,

el aşığı.

Yüz bir tərif desəm, azdır

bu gününə;

qoynundakı toy-düyünə.

Nəğmələrin qanad çalır

Bakıya da, Şirvana da,

qədim əziz Gəncəyə də.

"Nankor" dedim

bu gününə xor baxana,

səndən küsüb inciyənə.

Üz tuturam sizə sarı

Vətənimin allı-güllü

əlvan-əlvan çiçək xallı,

göy dağları!

Kirsin sərin mehi gəlir,

sığallanır Cıdır düzü.

Dan yerindən qalxan günəş

xəbər verir,

zəfər dolu bir gündüzü.

Danış-danış Cıdır düzü,

Nə zamandan qalıb səndə,

sərt qayalı daş sinəndə,

ağ köpüklü köhlənlərin

qaynar, iti

nal imzası!

İgidlərin

cığır izi.

Sən mətanət, mərd dostluğun

səngəri, həm qalasısan.

Kim nə deyir, desin,

Sən beləsən,

bu adla da qalasısan

Köhlənlərin su içdimi

şair qızın bulağından?

Maral, cüyür ürküşdümü

tərlanların qıy vuranda

sürülərin oylağından?

Tarixinlə öyünürəm.

Bu gününlə sevinirəm.

Fərəhinlə fərəhliyəm.

Yorulmaram,

gəlhagəlli,

incə telli

büsatından yüz gün deyəm.

Şuşam mənim!

Mətanətlə, dəyanətlə

səxavətlə qoşam mənim!

Avqust, 1980

Rəsul Rza

Ədəbiyyat qəzeti.- 2023.- 13 may.- S.7.