Qarışqa

"Yerin-göyün Tanrısı" silsiləsindən

I

Hər şeyi bilən Allah!

Qaranlıqda ayağımın izini görən Allah!

Mən bir qara qarışqayam -

Səndən bircə qarışdayam,

Səndən bircə qarışda...

Yüküm çəkimdən ağırdı -

fil də çəkməz mən çəkdiyim bu yükü;

Yolum təkcə bu cığırdı -

bu cığırın mən bilirəm hər cikini-bikini...

Fələk qarğamış kimiyəm -

qar-qamıştək bitdiyim bu cığırda;

Bir qara qarğış kimiyəm -

qar-yağıştək əridiyim, itdiyim bu çuxurda...

Bu çuxurda hamı məndən iridir -

mən hamıdan sısqası;

Bu cığırda hamı məndən diridir -

mən hamıdan ölüvayı, axsağı...

Halım yoxdu

çığırmağa-bağırmağa,

çağırmağa dilim yoxdu -

haqqım yoxdu cınqırımı çıxarmağa...

Ağır-ağır bu yerişlə,

fağır-fağır bu duruşla,

varım-yoxum bu qəpiklə, bu quruşla -

mən bir həqir qarışqayam,

mən bir fəqir qarışqa...

Yol getməyə başqa yol yox yolumda,

olan yolum - bu çığırdı, bu çığır;

Bu cığırdı əvvəlim də, sonum da,

nə karəyəm çızığımdan - cığırımdan çıxmağa?!

Bu cığırdı mənim solum-sağım da,

sağım-solum - bu çığırdı, bu çığır;

Heydən düşüb əlim də, ayağım da -

gücüm yoxdu bu cığırın axırına çıxmağa...

II

Mən bir qara qarışqayam,

mən bir kifir qarışqa -

mən gözlərə fil görünən ufaq, tifil qarışqa...

Mən bir tifil qarışqayam,

qarış-qarış boyum yox;

Hər yerdə, hər qarışdayam,

heç yerdə heç nəyim yox...

Mən hamıdan aşağıyam,

mən hamıdan dərində -

cığırımın sonundayam, çuxurumun dibində;

Quyumu dərin etmisən -

əlim çıxıb ipindən;

Dualarım çatmır sənə

bu çuxurun dibindən...

Kimsədən diləyim yoxdu,

kimsədən gileyim yox;

Yer üzündə yerim yoxdu,

Göy üzündə göyüm yox -

mən bir veyil qarışqayam,

mən bir səfil qarışqa...

Səfil-səfil, veyil-veyil,

nə yerdə, nə göydəyəm;

Yaratdığın gündə deyil,

unutduğun gündəyəm!

III

Bir ayrısı, özgəsi yox

bu kökdə, bu biçimdə:

Varlığımın kölgəsi yox

yoxluğumun içində!

Nə azımdan əsər qalıb,

nə çoxumdan xəbər var;

Nə sözümdə kəsər qalıb,

nə canımda təpər var.

Nə çölüm var - baxıb-baxıb

özgə yansın çölümə;

Nə içim var - yanıb-yanıb

çevriləm öz külümə!

Bükülməyə bel nə gəzir,

dikəlməyə qıçım yox;

Sürünürəm dizin-dizin,

yeriməyə gücüm yox.

Göz açandan batıb qalıb

səsim çıxmır içimdən;

Gör haçandan batıb qalıb

sözüm çıxmır içimdən.

Ogün-bugün

içimdədir son sözüm,

dilimin lap ucundadır son sözüm;

ha çığırım bu çığırda,

ha bağırım bu çuxurda -

qopub düşmür lal dilimin ucundan!

Hər şeyi bilən Allah!

Qaranlıqda ayağımın izini görən Allah!

Ayağımın izi yoxdu,

buynuzlarım içimdə;

Bir ayrısı, özgəsi yox

bu kökdə, bu biçimdə!

IV

Ovçum Sənsən,

ovun mənəm -

qolumda qandal yarası,

canımda çarmıx həvəsi...

Dustağın,

girovun mənəm -

kürəyimdə ağır xaçım,

qulağımda azan səsi...

Mən bir qara qarışqayam -

qanad açıb uçmayan;

Səndən bircə qarışdayam -

hara qaçam-qaçmayam?..

Başım üstdə dar ağacım,

boğazımda ilgəyim;

Darta bilmirəm bu xaçı -

ovuclarım göynəyir...

Qarnım ac,

qanadım qırıq,

üstüm-başım çirklidir;

Bircə qarış aralı dur -

cındırımdan cin hürkür!

V

Qovan Sənsən -

daş götürüb, ha qovduqca qovan Sən;

Qaçan mənəm -

baş götürüb, ha qaçdıqca qaçan mən...

Dırnaqlarım qopuq-qopuq,

topuqlarım didilmiş;

Dizim gömgöy, çapıq-çapıq,

lələklərim ütülmüş...

İstim-tüstüm

çıxa-çıxa təpəmdən

təpərimdən damcı əsər qalmayıb;

daş qalmayıb atılmasın dalımca,

qanadıma tuş gəlməyən bircə kəsək qalmayıb!

Bircə hovur

nəfəsini dərmədən,

bircə kərə büdrəmədən, durmadan

qovan sənsən - gah o, gah da bu küncə;

Bu qan-tərin,

bu tər-qanın içində,

qəfəs-qəfəs bu zindanın içində

qaçan mənəm - çərləyincə, ölüncə!

Ovunmağa

zərrə qədər ümid yox -

qovulmaqdan canımda hey qalmayıb;

Dağ qalmayıb mən aşmayan,

düz qalmayıb mən keçməyən -

mən uçmayan bir tikə göy qalmayıb!

VI

Qovan Sən,

qovulan mənəm -

kəsilən, soyulan mənəm;

qarışqatək qanı axan,

quş kimi sağılan mənəm!

Qovan sən,

qovulan mənəm -

uçmaqdan yorulan mənəm;

qarışqatək təzə qanad çıxaran,

quş kimi qanadı qırılan mənəm!

Bu ağ varaq qaşdan-qaşa uçunca -

daşlanan mən, tapdanan mən, qaçan mən;

Bu son yarpaq qırılınca, düşüncə -

son şairin ruhu kimi göy üzündə uçan mən...

VII

Sən - başqasan,

Mən - başqayam;

Mənim yerim ayaqdadır, Sən - başdasan!

Sən bəndənin Allahısan,

Mən Allahın bəndəsi;

Sən - Tanrısan, mən - bir ufaq qarışqayam...

Özün seçdin bu yolu Sən,

bu yol Sənin yolundur;

yol üstündə hər nə varsa, qolubağlı qulundur...

Qolubağlı bir qulunam,

dayanmışam yolunda -

gözləyirəm, Tanrım gəlib yoldan haçan keçəcək;

Uzaqbaşı gəlməyəcək,

keçməyəcək bu yoldan,

keçəndə də öz qulunu tapdayacaq, keçəcək...

Mən - Allahın bəndəsiyəm,

Sən - bəndənin Allahı;

Tanrısına qul olanın nə qorxusu, nə dərdi?!

İndi durub nə deyəsən,

neyləyəsən Sən axı?! -

özün seçdin bu yolu Sən, özün kəsdin bu şərti...

Ürəyimdə çat kimisən,

kürəyimdə yük kimi -

ilan kimi dil çıxarıb mənəm sənə yalmanan...

Sən - tapdayıb ucalansan,

Mən - tapdanıb kiçilən,

kiçildikcə içimdəki tifil Tanrı filləşir;

Qarışqaya dönən filəm

ayağın altında mən -

ayağının altına bax, gör əlinə nə keçir...

Gör əlinə nə keçəcək

qarışqadan, ya fildən -

bəs gözünə özün boyda Tanrı dəysə qəfildən?!

Mahir N.QARAYEV

Ədəbiyyat qəzeti.- 2023.- 13 may.- S.26.