Hindular türkdürmü?
Sunay Akının "Qız qülləsindəki Hindu"
kitabından
Fotoqraf Mehmet Bayhan
1994-cü ildə
Nyu-Meksikoda bir hind kəndini
ziyarət etməyə getmişdi. Qoca hindlinin yaşadığı
daxmada gənc musiqiçi fleytada ifa etdiyi melodiyalarını
kasetə yazıb satırdı. Bayhan otağın
küncündə əyləşən qocaya dedi ki, mən
türkəm, səninlə qohumuq. Bayhan sözünə cavab
almasa da, davam etdi:
"Sən əsrlər əvvəl Asiyadan
köçmüş türklərin bir qolusan..."
Sözünün cavabsız qalmasından əsəbiləşən
Mehmet Bayhan bir kaset alıb otağı tərk etmək istəyirdi...
Və elə qapıdan çıxmaq istəyəndə
oturduğu küncdə heykəl kimi hərəkətsiz qalan
qoca hindu səssizliyini pozdu: - "Çox uzaq deyilmi?"
Hindularla
türkləri necə
qohum hesab etmək olar? Bu sualın
cavabını Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan 20 fevral 1996-cı
il tarixli "Hürriyyət" qəzetində başlayan və
cəmi iki gün davam edən məqalə silsiləsində
verir: "Bu, 15.000-20.000 il əvvələ gedən bir evlilik
hekayəsidir. Vaxtilə hinduların əcdadları Amerikada
deyil, Şərqi Asiyada olublar. Onlar Sibirdə
yaşayırdılar. Sonra köç etməyə
başladılar. Bəziləri Berinq boğazı ilə
Amerikaya (Alyaska) getdiyi halda, bəziləri cənuba Aral dənizinə
doğru köç edir. Oradan Ural dağlarından şərqə
Aral dənizinə doğru köçüb orada məskunlaşan
ağbirçək Alp tayfası ilə tanış olur,
qarışır, evlənirlər. İlk türklər belə
doğulur, sonra bu iki irqin nikahı Altay dağları bölgəsində
yenidən baş verir və bu dəfə ilk türk-hunlar
meydana çıxır. Ona görə də hindular bizimlə
bir qolda qohumdurlar. Ona görə də biz onlara türk yox,
qohum deyirik".
"Hindular və Türklər" adlı
məqalə silsiləsinin ikinci və sonuncu günündə
"Xalça naxışlarında ortaqlıq"
başlığı altında bir xatirə ilə
"qohumluq" ideyasını gücləndirməyə
çalışır: "Mən orada olanda Nyu-Yorkda
televizorda "Qızılgüllər paradı"na
baxırdım; avtomobillər rəngarəng idi.
Naxışlı qızılgüllərlə bəzədilmişdilər.
Çet Huntli televiziyaya müxtəlif ölkələrin
qatıldığı bu festivaldan danışırdı. O,
"İndi Meksika qarşınızdadı, qədim Hindu
motivli dekorları ilə" deyərkən, köməkçisi
əlindəki vərəqi ona göstərdi, diktor
üzrxahlıq edərək: "Hindular deyil, Türkiyə
Konsulluğuna məxsusdur, naxışlar o qədər
oxşardır, mən təəccübləndim".
Unudulmamalıdır ki, Amerika yerliləri
ilə təkcə türkcə deyil, bir çox mədəniyyətlər
arasında əlaqə axtarıla bilər. Hinduların və
qaraçıların həyat tərzi, xalçaları,
folkloru və inancları arasında asanlıqla körpü
qurmaq olar. Üstəlik, Ernest Heminquey illər əvvəl
"Zəng Kimin üçün Çalır?" əsərində
belə bir müqayisə aparmışdı. Heminqueyin məşhur
kitabından mövzumuzla bağlı bölməni diqqətlə
oxuyuruq:
Robert
Jordan deyirdi: "Kişinin
sinəsi ayının sinəsi kimidir, dərisini soyduqdan sonra
insan əzələləri ilə ayı əzələləri
arasında böyük oxşarlıq var".
"Doğrudur" dedi Anselmo. "Qaraçılar
ayının adamın onların qardaşı olduğuna
inanırlar".
"Amerikadakı hindular da belədir" dedi Robert Jordan. "Onlar ayı
öldürəndə ayıdan bağışlanma diləyirlər.
Ayı dərisinin altında insanlara çox oxşarlıqlar
daşıdığından qaraçılar onun
insanların qardaşı olduğuna inanırlar. O, həm də
pivə içir, musiqidən həzz alır, o da rəqs etməyi
sevir".
- Deməli, Amerika hinduları
da qaraçıdırlar, hə?
- Elə deyil, amma ayı haqqında eyni inanclara sahibdirlər".
Yuxarıdakı dialoqu oxuyandan sonra zənglərin kimin üçün
çaldığı aydın deyilmi?
Cənab
Türkkan hindular arasında Boz Qurd motivinin geniş
yayıldığını da qeyd edir və Orta Asiyaya göz
vurur. Unudulmaması lazım olan başqa bir məqam da budur:
Qurd təkcə Asiyada deyil, dünyanın bir çox yerində
yaşayan bir heyvandır. Üstəlik, hinduların motiv kimi
istifadə etdiyi heyvanı Boz Qurd (Canis Lupus) hesab etmək
olmaz. Qırmızı Qurd (Canis Niger) və Coyote Wolf (Canis
Latrans) Amerikanın qərb və mərkəzi bölgələrində
yayılmışdır.
Hindularla
qaraçıların ayılarla
bağlı inanclarının
oxşarlığı hinduların qaraçı nəslindən
olduğuna dəlalət etmədiyi kimi, hindularla türklərin
canavarlarla bağlı ortaqlığı hinduların türk
soyundan gəldiyini göstərmir. Çünki ayı
dünyada adi bir heyvandır. Eynilə canavar kimi... Hindularda
kenquru motivi tapmaq! Bax, bu, təəccüblü ola bilər.
Vikinqlərin Amerikaya Kolumbdan
əvvəl getdiyi məlumdur. Alimlər
romalıların, uelslilərin, finikiyalıların,
yaponların, çinlilərin və türklərin də
getmiş ola biləcəyini irəli sürürlər. Bu mədəni
təmaslar nəticəsində yerli Amerika dilləri ilə
türkcə arasında oxşar sözlərə rast gəlmək
təbiidir. O, məqaləsinin əvvəlində hindularla əcdadlarının
Amerikada (!) yox, Şərqi Asiyada yaşadığını
söyləyən Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan da dil
oxşarlığına toxunur və son abzasda belə bir
açıqlama verir: "Bu, hinduların dilinin türk dili
olması demək deyil. Hətta onun Ural-Altay dil ailəsi ilə
əlaqəsi də müzakirə edilməlidir. 300-500
türk sözünün hinduların dilində
olmasının yalnız bir mənası var. Tarixlərinin bir
dönəmində (əslində, dəfələrlə)
türklər Amerikaya gəlib, hindularla qarışıb və
öz dillərində xatirələr buraxıblar".
Bir tərəfdən, "Amerikada
deyil", Şərqi Asiyada yaşayan
hinduların əcdadları, digər tərəfdən də,
Amerikaya gələn türklər hindulara
qaynayıb-qarışıb öz dillərindən xatirələr
qoyub gedirlər! Bu ikisi fərqli şeylər deyilmi?
Tarixi xatırlamıram; "Cümhuriyyət"
qəzetində bir yazı oxumuşdum:
Qoca bir rəisə hinduların Berinq boğazından keçərək
Amerikaya gələn türklər olduğunu deyəndə
cavabı belə olmuşdu: "Bəlkə, onlar hindu
sayılırlar!"
Azərbaycan
türkcəsinə uyğunlaşdırdı:
Malik
ATİLAY
Ədəbiyyat
qəzeti.- 2023.- 18 noyabr, №44.- S.32.