AMEA-da Nobel mükafatına

həsr olunan konfrans keçirilib

Noyabrın 17-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Rəyasət Heyətinin təşkilatçılığı ilə “Nobel mükafatına aparan yolun dərsləri: mif, reallıqlar, uğurlar və çağırışlar” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli “Nobellər və Nobel mükafatı: dünya təcrübəsi, Azərbaycan reallıqları və qarşıda duran vəzifələr” mövzusunda çıxış edib. İsa Həbibbəyli qeyd edib ki, Nobel mükafatı artıq bir əsrdən artıqdır dünyanın ən nüfuzlu mükafatı ünvanını qoruyub saxlayır və bu konfransın keçirilməsində məqsəd Nobel mükafatı ilə bağlı dünya təcrübəsini, bu yolun çətinliklərini, uğurlarını, çağırışlarını gənc alimlərə, yeni nəsillərə çatdırmaq, alimlərimizi, yazıçılarımızı Nobel mükafatına doğru addımlamağa təşviq etməkdir.

Nobel mükafatının Alfred Nobelin vəsiyyəti əsasında bəşəriyyətə xidmət etmək üçün təsis olunduğunu deyən akademik İsa Həbibbəyli Nobel qardaşlarının öz kapitallarını zəhmətləri hesabına, elmi idrak əsasında, dünya miqyaslı elmtutumlu layihələr əsasında qazandıqlarını söyləyib. Bildirib ki, Nobel mükafatının və Nobel qardaşlarının nüfuz qazanmasının səbəbi bəşəriyyətin elmi intellektual potensiala doğru yönləndirilməsi olub. Nobel qardaşları gəlirlərinin maddi qazancdan daha çox mənəvi sərvətin artırılmasına yönləndirib, bəşəri maraqları, şəxsi istəklərindən üstün tutublar.

“Məqsədimiz bu istiqamətdə mifləri qırmaq, eyforiyanı aradan qaldırmaqdır. Tanzaniya, Vyetnam, Banqladeş kimi ölkələr bu mifləri sındıraraq Nobel mükafatı qazanıblar. Biz də qətiyyətlə Nobelə gedən yolda qəti addımlamalı, iddialı olmalıyıq. Azərbaycan Nobelə ən az müraciət edən ölkələr sırasında yer alır. Belə ki, 1940-cı ildə tibb elmləri doktoru Fatma Rəhimova Vəlixanovanın namizədliyi qeydə alınsa da, İkinci Dünya müharibəsinin başlamasından dolayı mükafat həmin illərdə təqdim olunmayıb. Daha sonra yüksək oktanlı benzinin kəşfinə görə akademik Yusif Məmmədəliyevin namizədliyi irəli sürülsə də, ermənilərin əsasız iddialarından sonra SSRİ rəhbərliyi buna mane olub. Həmçinin Mustafa Topçubaşovun da qəlpələri rentgen etmədən tapan və səhra xəstəxanalarında əməliyyatlarda yüksək effektivlik alınmasına imkan verən nailiyyətlərinə görə Nobel mükafatına namizədliyinin qeydə alındığı barədə məlumatlar var. Müasir dövrdə isə Xalq yazıçısı Kamal Abdullanın “Yarımçıq əlyazma” əsəri Nobel mükafatına təqdim olunaraq qeydiyyatdan keçib. Bu istiqamətdə professor Nemət Qasımovun və AMEA-nın müxbir üzvü Vəli Hüseynovun da adını çəkmək olar. Ümumilikdə Nobel mükafatının təqdim olunmağa başladığı 1901-ci ildən indiyə kimi 15-ə yaxın namizədimiz bu mükafata iddia edib”, - deyə akademik İsa Həbibbəyli söyləyib.

Son illərdə Nobel üzrə ədəbiyyat və sülh mükafatları xaricində fizika, kimya, fiziologiya üzrə mükafatların daha çox kollektiv əməyin, eləcə də elmlərin qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində qazanıldığını vurğulayan AMEA prezidenti bu təcrübədən yararlanmağın önəminə toxunub.

Nobel mükafatının təqdim edildiyi elm sahələrinin bu gün dünya elminin müasir prioritetləri olduğunu deyən İsa Həbibbəyli AMEA-nın, alimlərimizin bu istiqamətləri yaxından izlədiklərini qeyd edib.

Bu gün Azərbaycanın Ulu Öndərin açdığı geniş yollarda Prezident İlham Əliyevin liderliyi ilə öz inkişafının ən yüksək dövrünü yaşadığını bildirən AMEA rəhbəri alimlərimizin ölkəmizin gələcək innovativ inkişafına dəstək verməyə davam edəcəklərini, elmimizin dünya elmi ilə ayaqlaşması istiqamətində atılan addımların bundan sonra da gücləndiriləcəyini deyib. O, miflərin sındırılması ilə Azərbaycana da Nobel mükafatının gələcəyinə inamını ifadə edib.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev Nobel mükafatı alanların 90 faizinin əsərlərinin ingilis dilində olduğunu və ya tərcümə edildiyini söyləyib. Qeyd edib ki, Azərbaycandan olan namizədlərin də dünyada tanınması, Nobelə namizədliklərinin təqdim edilməsi üçün kitablarının ingilis dilində olması olduqca vacibdir.

Daha sonra AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun baş direktoru professor Kərim Şükürov “Nobel qardaşlarının Azərbaycanda fəaliyyəti və neft gəlirləri”, Elm və Təhsil Nazirliyinin Neft və Kimya Prosesləri İnstitutunun baş direktoru akademik Vaqif Abbasov “Nobel mükafatı: qaydalar və fərqli yanaşmalar”, Nazirlər Kabinetinin şöbə müdiri professor Elşən Hacızadə “Nobel mükafatı: kuryoz-odioz hadisələr və müasir yanaşmalar” və Milli Məclisin deputatı Etibar Əliyev “Nobel mükafatı: gerçəkliklər və fərqli baxışlar” mövzularında məruzələrlə çıxış ediblər.

Beynəlxalq konfransın ikinci hissəsində AMEA-nın birinci vitse-prezidenti vəzifəsini icra edən akademik Arif Həşimovun “Fizika üzrə Nobel mükafatları: iddiaçılar və laureatlar”, AMEA-nın vitse-prezidenti akademik Dilqəm Tağıyevin “Kimya üzrə Nobel mükafatları və namizədlər arasından seçim. Nobel Komitəsinin baxışı”, AMEA-nın vitse-prezidenti akademik İradə Hüseynovanın “Fiziologiya və tibb elmləri üzrə Nobelçilərin kəşfləri və əsas elmi istiqamətləri”, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin rektoru professor Ədalət Muradovun “Nobel Mükafatı Komitəsinin iqtisadiyyat üzrə prioritetləri və uğurları” mövzularında məruzələri dinlənilib.

Tədbirdə Nobellər ailəsinə və Nobel mükafatına həsr edilmiş film nümayiş olunub.

Ədəbiyyat qəzeti.- 2023.- 18 noyabr, №44.- S.6.