Möhtəşəm missiya
Dövrümüzün
Mahmud Kaşğarisi, böyük türkoloq, unudulmaz müəllimim,
akademik Tofiq Hacıyevin ruhuna rəhmət duası ilə...
Haqqında
danışdığım döyüş səhnəsi
mükəmməl rejissor quruluşu və sənətkarlıq
həlli ilə heyrət doğurur. Rejissorun zərgər
dəqiqliyi ilə gördüyü işi qüdrətli gen mühəndisinin
möcüzələri ilə
müqayisə etmək
olar. Analitik xırdalıqlar və sintetik bütövlüklə,
analiz və sintezin vəhdət yoluyla gedən rejissor döyüş səhnələrinin səbəb
və nəticə kontekstində real, realist mənzərələrini
yarada bilir, ekranda türk döyüş sənətinin
şanlı, şərəfli
səhifələrinə imza
atır. Və dünya dönə-dönə
türkün tarixi qüdrətinə, çağdaş
bayraktar möcüzələrinə
şahid olur; dünya türklə düşmən yox, dost olmaq haqqında düşünür; bir sözlə, missiya qalib gəlir, məqsədə, murada qovuşur, ürəklərin
məscid minarələrində
ay-ulduzlu azan səsləri
sayrışır. Və
demək olar ki, sənətin qarşısına
qoyulan dövlət məqamlı missiya, zamana uyğun səfərbərlik dalğası
həyata keçirilir.
Sənət qalib gəlir!
Mən
milli mədəniyyətimizdə sənətin belə qüdrətli qələbə
çağırışlarına M.F.Axundzadə komediyalarında C.Məmmədquluzadə
tragediyalarında, M.Ə.Sabir
"Hophopnamə"sində şahid olmuşam. Və hər dəfə də ruhumun çöllərində
sərgərdan bir kədərin boğuq iniltisinə diksinmişəm.
Makedoniyalı fateh,
"İskəndərnamə" əvəzinə, Avropanın
xilaskar kimi gözlədiyi türk-hun
fatehinə "Atillanamə"
roman-poeması yazılsaydı,
nə olardı, görəsən? Təxminən,
950 il əvvəl, 1070-ci illərdə
yazılan Mahmud Kaşğari
"Divani-lüğət-it-türk"ünə, Yusif
Balasaqunlunun 13200 misralıq
"Qütadqü-bilik" poemasına (Yadıma düşür ki, bu bənzərsiz poemanı çinlilər "Ədəbi-mülk,
maçinlilər "Ayinül-məmləkət",
ərəblər "Zinətül-üməra",
farslar "Şahnameyi-türk"
adlandırırdılar, təqdir
və təsdiq edirdilər - S.E.), Oğuzun
şah əsəri,
ana kitabı "Kitabi-Dədə
Qorqud"a ölü,
yad Sasani imperiyası əvəzinə, "Xəmsə"
meydanı verilsəydi,
nə olardı, görəsən? O köhnəlməyən
köhnə kədər,
o sərgərdan iniltilər
öz ocağı başında Yəzdigürdlər,
Xosrovlar, Bəhram Gurlar əvəzinə,
Alp Ər Tonqalar, Atillalar, Babəklər görmək istərdi... Xalqlar xalqı Şumerin dilində öz sözləriylə
danışan Azərbaycan
dilinin buna halal haqqı
vardı!
Və mən dahi Azərbaycan
şairi İlyas Yusif
oğlu Nizami Gəncəvinin türk oğlu türk olduğuna zərrə qədər şübhə
etsəydim, onun "İskəndərnamə"də Məhəmməd peyğəmbəri
vəsf edərkən,
söylədiyi "Ərəb
əbalı türküm"
misrasına qəlbən
inanmasaydım, bu qəfil, dar macalda bu sözləri
yazmazdım. Ensiklopedik
bilik, bəşəri
zəka sahibi Şeyx Nizami Gəncəvinin ölü,
yad imperiya modelini böyük poeziyanın gündəminə gətirməsinin,
ona ədəbi ehya verməsinin, onu tədqiqatçıların
intibah dövrü kimi dəyərləndirdiyi
yeni epoxanın düşüncə
hədəfinə çevirməsinin
sirləri, bəlkə
də aşkar gizlinləri yəqin ki, tez-gec açılacaq; ən səmimi arzum odur ki, mənim bu balaca
abzasda yazdıqlarım
tamam yanlış
ola...
***
Avroasiyanın cilovsuz çöllərində,
dəlisov dağlarında
bir atlı çapır... Ruhu özündən də qabaqda şahin kimi şığıyır,
xəyalları ruhundan
da irəlidə qartal
kimi qıy vurur...
Gözətçi sınağa çəkir,
soruşur ki, "Yolun
hayanadır?" Atlı
cavab verir ki, "Qızıl almayadır";
"Mənzil haradır?"
soruşur, "Şəhadətdir"
deyir; "Vüsal haradır?" soruşulur,
"Bütün dünyadır"
deyilir...
Və sınaq başa çatmış, atlı
"Yurdun uluları"
məclisinə qovuşmuş,
onu uzun çəkən həsrətin,
xəyalın vüsalı
ilə müjdələmişdilər;
"Göytürk olub,
Ali Səlcuq olub, indi "Ali Osman" zamanıdır,
- demişdilər. Babası
Süleyman şahdan, atası Ərtoğrul qazidən belə on illər boyu müqəddəs mücadilə
meydanlarında göz
qırpmayan Osman bəyin
gözləri dolmuşdu;
dolan gözlərin fırtınasıyla böyük
oğul böyük atanın hüzuruna, məzarına can atırdı,
ən böyük həqiqət anına tələsirdi...
"Quruluş: Osman" serialının
460-cı bölümündəki uğurlu səhnələrin
sevdalı ab-havasını,
qan qaynadan, göz güldürən epizodların ruhunu möhtərəm oxucuya çatdırmağa çalışdım...
Yurdun ulularıyla gizli görüşdə tarixi
müjdə ilə yanaşı, Osman bəyə
bir mühüm, taleyüklü tapşırıq
da verilir: Monqol başçısı Əmir
Çobanın öz
övladı kimi sevdiyi Görklü xanla bizans şahzadəsi
Mariyanın Konstantinopolda
başlayan toyuna, yəni türkə qarşı Monqol-Bizans ittifaqına mane olmaq, şahzadənin toy karvanını ələ
keçirmək...
Və beləliklə, tamaçaşı
yeni bir intizar burulğanına çəkilir,
Yaqub bəy və tərəfdarları
ilə Ali Osman qarşıdurmasının
ayrılan və qovuşan axınları mahir rejissor təqdimatında analiz və sintez olunur, həqiqətə aparan yolların üfüqlərində şahin
kimi şığıyan,
qartal qüruruyla qıy vuran türk sevdası sayrışır; eynən
min il sonrasının türk
səmalarında Bayraktarlar
sayrışan kimi; eynən Şuşanın
azadlığına üz
tutan "Şuşa,
sən azadsan! Şuşa, biz qayıtmışıq!
Şuşa, biz səni
dirçəldəcəyik!" cümlələrində çırpınan,
gözləri dolan və xoşbəxt olan milli ruhumuz kimi; eynən yeni dünya nizamında yeni güc mərkəzlərindən
birinə çevrilən
Türk Dövlətləri
Təşkilatının tarixi
töhfələri kimi;
eynən möhtəşəm
Qarabağ quruculuğu
kimi...
Ulu Bilgə xaqanın "Ey Türk, Oğuz
bəyləri! Özünə
dön! Sən özünə dönəndə
böyük olursan!"
çağırışı yenə at belindədir. Dövlətini bəyan etdiyi divanda "Qut ocağa düşdü, ocağımız
alışdı", - dedi
Osman bəy. "Boran,
vur qopuzun tellərinə, sevincimiz şahə qalxsın!"
- söylədi Osman Ərtoğrul
oğlu. "Oyanışa",
"Dirilişə", "Quruluşa" baxdıqca
tariximizin bünövrə
daşlarına dönən
o müqəddəs, susmaz
çağırışa, o alovlanan ocağın sönməz, əzəli-əbədi
işığına, o şahə
qalxan sevincin fateh zirvələrinə
and içirsən; Orxan-Yenisey
daşlarına - öz
əlifbanla öz qəlbinə həkk etdiyin həqiqətlərlə
unutqan dünyaya özünü, öz varlığını bir
daha təqdim və təsdiq edirsən; ruhumuzda, etnogenetik varlığımızda
antimillətdən millətə,
özgədən özə
bütöv qayıdışa
sevinirsən, heyrətlənirsən;
bu müqəddəs və mübarək qayıdışın sınmaz,
sarsılmaz, daim səfərbər və əbədi qalib olsun, Ulu türk!
Davamı
gələn sayımızda
Sadıq ELCANLI
Ədəbiyyat
qəzeti.- 2024.- 10 avqust, №29-30.- S.3.