Qədim Nuh yurdunda böyük
qayıdışa aparan festival-konqres
Naxçıvanda 2023-cü ilin 23-24 noyabr
tarixində keçirilmiş
birinci festival-konqres
"Böyük qayıdışa
aparan yol" uğrunda həyata keçirilən tədbirlər
sırasında böyük
tarixi-mədəni və
xüsusi elmi əhəmiyyətə malikdir.
Azərbaycan və qardaş Türkiyədən
bu mötəbər tədbirə dəvət
almış çoxsaylı
elm, təhsil, mədəniyyət,
sənət adamları
ulu öndər Heydər
Əliyevin heykəli önünə tər gül dəstələri
düzüb, onun əziz xatirəsini ehtiramla yad etdilər.
Sonra ulu öndərin adını
daşıyan muzeydə
olub, görkəmli dövlət xadiminin çoxşaxəli siyasi
irsi və mənalı həyat yolundan bəhs edən eksponatlar haqqında məlumat aldılar.
Naxçıvan Dövlət Milli Dram Teatrında "Qərbi Azərbaycana qayıdış"
festivalı və
"Qərbi Azərbaycana
qayıdışa gedən
yol" konqresinin açılış tədbiri
öz işinə başladı.
Tədbirdə Azərbaycan xalqının
ümummilli lideri Heydər Əliyevin və ərazi bütövlüyümüz uğrunda
şəhid olanların
əziz xatirəsi 1 dəqiqəlik sükutla
yad edildi, Azərbaycan
Respublikasının Dövlət
Himni səsləndirildi.
Qərbi Azərbaycana
aid folklor nümunələrindən
ibarət kompozisiya və videoçarx nümayiş etdirildi.
"Qərbi Azərbaycana qayıdış" festival-konqresin
açılış tədbirində
Naxçıvan Muxtar
Respublikasında Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin
səlahiyyətli nümayəndəsi
Fuad Nəcəfli çıxış
etdi. O bildirdi ki, bu gün xalqımız
öz tarixinin obyektiv mənzərəsini
yaratmaq imkanı əldə edib. Uzun illər gizli saxlanılan, təhrif edilmiş hadisələr əsl mahiyyətini və qiymətini alır. Bunun ən mühüm səbəblərindən biri
müzəffər Ali Baş
Komandan cənab
İlham Əliyevin rəhbərliyilə
Azərbaycanın 30 illik
işğala son qoyaraq
ərazi bütövlüyünü
və tarixi ədaləti bərpa etməsi oldu. 2023-cü ilin sentyabr ayının
19-20-də Qarabağda keçirilən
antiterror tədbirləri isə
dövlət suverenliyimizin
onun bütün ərazisində təmin edilməsi ilə nəticələndi. Azərbaycanın
bugünkü reallıqları
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur
iqtisadi rayonlarının
inkişafı ilə
yanaşı, həm də Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunmuş soydaşlarımızın
hüquqlarının bərpası,
Qərbi Azərbaycana
qayıdışıdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin
Qərbi Azərbaycandan
olan bir qrup ziyalı ilə görüşündə
müəyyən etdiyi
tapşırıqlara uyğun
olaraq ölkəmizdə
Qərbi Azərbaycana
qayıdışla bağlı
sistemli tədbirlərin
keçirilməsinə başlanıb,
bu məqsədlə konsepsiya qəbul olunub. "Qərbi Azərbaycana qayıdış"
festival-konqresi də cənab Prezidentin bu istiqamətdə müəyyənləşdirdiyi tapşırıqların icrası,
Qərbi Azərbaycanın
tarixi, mədəni irsi və azərbaycanlıların
tarixi torpaqlarından kütləvi deportasiyası
ilə bağlı ölkəmizdə həyata
keçirilən tədbirlərin
tərkib hissəsidir.
Cənab
Fuad Nəcəfli bildirdi
ki, azərbaycanlıların deportasiyasının tarixi
tam açılmamış və beynəlxalq səviyyədə hüquqi-siyasi
qiymətini almamışdır.
Yalnız ümummilli liderimiz Heydər Əliyev ölkəmizdə
yenidən siyasi hakimiyyətə qayıtdıqdan
sonra ilk dəfə bunlara hüquqi-siyasi qiymət verdi. Ulu öndərin siyasətini
davam etdirən cənab prezident İlham Əliyev ata vəsiyyətinə əməl
edərək torpaqlarımızı
işğaldan azad etdiyi kimi, Qərbi
Azərbaycana qayıdış
konsepsiyasını da uğurla
həyata keçirir.
Qərbi Azərbaycana
qayıdış üç
prinsipə - tarixi faktlara, beynəlxalq hüquqa və sülhə əsaslanır.
Azərbaycan Respublikasının elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev
çıxışında bildirdi ki, Qərbi Azərbaycanda 1922-23-cü illərdə
36, 1924-cü ildə 62, 1929-30-cu illərdə 112, 1931-ci ildə
245 Azərbaycan məktəbi
fəaliyyət göstərib.
Nazir qeyd etdi ki, Qərbi Azərbaycandakı
azərbaycanlı məzunlar
arasından müxtəlif
elm sahələri üzrə
10 akademik, 9 müxbir üzvü, 140 elmlər doktoru, 740 elmlər namizədi yetişmişdir.
Emin Əmrullayev ali təhsil proqramlarına Qərbi Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti, folkloru,
toponimləri, İrəvan
Müəllimlər Seminariyası
ilə bağlı dərslərin, seçmə
fənlərin daxil edilməsini vacib hesab etdi.
Naxçıvan Dövlət Universitetinin
rektoru Elbrus İsayev çıxışında vurğuladı
ki, Qərbi Azərbaycandan
deportasiya olunmuş soydaşlarımıza məxsus
tarixi faktlar, ədəbi-mədəni dəyərlər,
xalq ədəbiyyatı
nümunələri, toponimik
məlumatları, o yurd
yerlərindəki tarixi-mədəni
abidələr barədə
məlumatların elmi
cəhətdən tədqiq
olunması ziyalıların,
xüsusən, elm adamlarının
qarşısına mühüm
vəzifələr qoyur.
Bu mənada, keçirilən
festival-konqresin mühüm
tarixi, elmi-mədəni
əhəmiyyəti vardır.
Hörmətli rektor onu da bildirdi ki, konqresdə 200-dək ediləcək
elmi çıxışlar
nəşr olunacaq. Burada yer alan
tarixi, ədəbi-mədəni
faktlar Qərbi azərbaycanlıların layiqli
və ədalətli şəkildə yurdlarına
qovuşmasını təmin
edəcək, Qərbi
Azərbaycana Qayıdış
Konsepsiyasına mühüm
töhfə olacaq.
Qərbi
Azərbaycan İcmasının
İdarə Heyətinin
sədri, Milli Məclisin
deputatı Əziz Ələkbərli çıxışında
bildirdi ki, cənab prezident İlham Əliyevin
Qərbi azərbaycanlılar
məsələsində nümayiş
etdirdiyi prinsipial mövqe, onların hüquqlarının bərpa
olunmasına və doğma yurdlarına qayıtmasına qəti dəstək verməsi, Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasını
hazırlamaqla bağlı
tapşırıqları tarixi
torpaqlarımıza dönüş
uğrunda səylərə
yeni təkan verdi. İcmanın sədri bildirdi ki, 1987-1991-ci illərdə
baş vermiş sonuncu deportasiya zamanı Qərbi Azərbaycandakı 170-dən çox
kənddə ancaq azərbaycanlılar yaşamış,
90-a yaxın yaşayış
məntəqəsində azərbaycanlılar
əksəriyyət təşkil
etmişdir. Təəssüf
ki, onların hamısı
ermənilərə xas
hiylə və üsullarla son nəfərinədək
ata-baba yurdlarından qovulublar. Bu hadisələr
zamanı 200-dən çox
soydaşımız ermənilər
tərəfindən vəhşicəsinə
qətlə yetirilib,
400-dən artıq insanımız
bədən xəsarəti
alıb. 17,5 milyard
ABŞ dolları həcmində
maddi ziyan vurulub ki, beynəlxalq qiymətləndirmə standartlarına
görə, bu gün həmin ziyanın məbləği
700 milyard ABŞ dolları
həcmindədir. Yeraltı-yerüstü
sərvətləri, tarixi-mədəni
abidələrə vurulan
ziyanı da bura əlavə etsək, bu ziyan bir
neçə dəfə
artar.
Azərbaycan Respublikasının İnsan
Hüquqları üzrə
müvəkkili Səbinə
xanım Əliyeva çıxışında dedi
ki, beynəlxalq hüquqda
xalqın tarixən yaşadığı doğma
yurdundan çıxarılması
cinayət əməli
hesab edilir. Ombudsman onu da bildirdi ki, Qərbi Azərbaycandan soydaşlarımızın zorla
çıxarılması və
etnik təmizləmə
siyasətini yerinə
yetirənlər beynəlxalq
cinayət məsuliyyətinə
cəlb olunmalıdır.
Qərbi
Azərbaycan İcması
İdarə Heyətinin
üzvü, professor Mahirə
Hüseynova bildirdi ki,
toponimləri və folklor nümunələrini
öyrənməklə Qərbi
Azərbaycan torpaqlarının
Azərbaycan türklərinə
məxsus olduğunu sübut etmək mümkündür.
Sonra tədbir bədii hissə ilə davam etdi.
24 noyabr 2023-cü il tarixdə
festival-konqres bölmə
iclaslarında işini
davam etdirdi. Müxtəlif sahələr
üzrə 200-dək elmi
məruzə dinlənildi.
Respublikamızın görkəmli
və bir çox tanınmış
alimləri Qərbi Azərbaycanın tarixi, ədəbiyyatı, folkloru,
dil faktorları və toponimikası ilə bağlı maraqlı elmi məruzələr etdilər.
Məruzəçilər indiki
Ermənistanın qədim
Oğuz-türk yurdunun
tarixi bir bölgəsi olduğunu tarixi, arxeoloji, toponimik və dil faktorları əsasında izah etdilər. Qərbi Azərbaycanın ta qədimdən
bugünədək türk
torpağı olduğunu
diqqətə çatdırdılar.
Göstərdilər ki, Oğuz
ellərinin başbiləni
Dədə Qorqud burada yaşamış, Bayandır xan və Qazan xan
ölkəni idarə
etmiş, Oğuz igidləri ölkəni yağı-düşməndən qorumuşlar. "Dədə
Qorqud" boyları Zaqafqaziya, Güney Azərbaycan və Şərqi Anadolu bölgələrində
Azərbaycan türklərinin
bir xalq, "Koroğlu" eposu isə bir millət
kimi formalaşdığını
göstərir.
Bir məsələ də xüsusi qeyd edildi ki, son 200 ildə havadarları tərəfindən
Şimali Azərbaycanın
bəzi kənd, şəhər və xanlıqlarına köçürülmüş
ermənilər ilk dövrlərdən
özlərinə saxta
tarix düzəltməyə,
türk-müsəlman abidələrini
məhv etməyə,
erməniləşdirmə, "yersiz gəldi yerli qaç" siyasəti aparmağa başladılar. İrəvanı
Ereburi, Göyçə
gölünü - Sevan, Ağrı
dağını Ararat adlandırdı,
yüzlərlə türk
toponimlərini dəyişdirdi.
Hansı ki, Ereburi,
Sevan, Ararat sözlərinin erməni sözü olmadığını özləri
də bilmir. Ermənilər Hay nəsli
deyil, Balkanlardan gəlmiş köçəri
Prometey nəslidir.
Ararat sözü də
yəhudilər tərəfindən
Bibliyada Urartu dövlətinə
verilmiş addır və s.
Bu mənada, alim və tədqiqatçıların bir
çoxunun Qərbi Azərbaycanla bağlı
çap olunmuş kitablarının təqdimatının
keçirilməsi, sərgilərdə
nümayiş etdirilməsi
erməni məkri və saxtakarlıqlarının
ifşası yolunda böyük elmi əhəmiyyətə malikdir.
Bu sırada Naxçıvan
Dövlət Universiteti
Elmi kitabxanasında
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr
üzrə prorektoru,
professor Mahirə Hüseynovanın
"XX əsrdə Dərələyəzdə
Urbisid və Etnosid Aktları" kitabı, "Ulduz" jurnalının "Qərbi
Azərbaycan" xüsusi
buraxılışının, bizim tərəfimizdən
konqresqabağı nəşr
olunmuş "Aşıq
yaradıcılığında Qərbi Azərbaycan" adlı monoqrafiya və digər müəlliflərin xüsusi
səylə kitab təqdimatlarının
keçirilməsi konqres
nümayəndələrində çox yaxşı təəssüratlar yaratdı.
Ənənəvi olaraq "Qərbi
Azərbaycana qayıdış"la
bağlı ikinci
festival-konqres isə
21-22 iyun 2024-cü il tarixdə
muxtar respublika rəhbərliyi və tədbir iştirakçılarının
Naxçıvan şəhərində
ümummilli lider Heydər Əliyevin abidəsini və muzeyini ziyarət etməklə başladı.
Sonra festival-konqresin nümayəndələri
Naxçıvanın səfalı
Batabat yaylağına
yola düşdü. Saat 11-də fəaliyyətə
başlayan festival-konqresi
təcrübəli aparıcı,
polkovnik Abdulla Qurbani açıq
elan etdi. El ağsaqqalı,
müdrik Dədə Qorqud əlində müqəddəs qopuzla tədbirə gəldi,
festival-konqresin işinə
xeyir-dua verdi. Azərbaycanın üçrəngli
Dövlət Bayrağını
başları üzərində
vüqarla dalğalandıran
atlı çaparlar dəstəsi bir anda geniş tədbir meydanının qarşısındakı təpənin
başına qalxıb
qədim Oğuz adətinə görə,
üç bayram tonqalı qaladılar. Oğuzların uca dağ başında üç tonqal qalaması qalib, zəfər simvolunun göstəricisi demək idi. Elə Qərbi
Azərbaycanın yaxınlığındakı
Batabat yaylağında
qalanan üç tonqal da Ali Baş Komandan İlham Əliyevin
rəhbərliyilə qazanılmış
Azərbaycan ordusunun zəfər qələbəsinin,
soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycana qayıdışının başlanğıc
simvoludur.
Sonra mərasim iştirakçılarına
"Zəfər" kompozisiyası
təqdim edildi, şanlı "Zəfər"
bayrağı meydana gətirildi. Şəhidlərin
ruhu bir dəqiqəlik sükutla
yad olundu, Azərbaycanın
Dövlət Himni səsləndirildi. "Zəfər
marşı" ifa olundu. Naxçıvan Dövlət Universitetinin Tələbə Teatr Studiyası hazırladığı
"Dərələyəz" kompozisiyasını iştirakçılara
təqdim etdi.
2023-cü ilin noyabr ayında keçirilmiş
simvolik olaraq birinci "Qərbi Azərbaycana qayıdış"
festival-konqresin yaddaqalan
məqamlarını əks
etdirən videoçarx
nümayiş olundu.
Festival-konqresin plenar iclasında Naxçıvan
Muxtar Respublikasında
Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin səlahiyyətli
nümayəndəsi Fuad Nəcəfli
nitq söylədi.
Fuad Nəcəfli bildirdi ki, Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti, Müzəffər
Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin
rəhbərliyilə 2020-ci ildə Azərbaycanın
30 illik işğala
son qoyması, 2023-cü ilin
sentyabr ayının
19-20-də isə dövlət
suverenliyinin onun bütün ərazisində
təmin edilməsi vaxtilə Qərbi Azərbaycandan deportasiya edilmiş soydaşlarımızın
pozulmuş hüquqlarının
bərpası üçün
də real imkanlar yaradıb.
2022-ci il dekabrın 24-də Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin
Qərbi Azərbaycandan
olan bir qrup ziyalı ilə görüşü
zamanı müəyyən
etdiyi tapşırıqlara
uyğun olaraq ölkəmizdə Qərbi
Azərbaycana qayıdışla
bağlı konsepsiya qəbul olunub və konkret tədbirlərin icrasına
başlanılıb. Naxçıvanda
keçirilən növbəti
"Qərbi Azərbaycana
qayıdış" festival-konqresi də ölkəmizdə bu sahədə görülən
mühüm işlərdən
biri kimi çox dəyərlidir.
Fuad Nəcəfli "Gülüstan"
və "Türkmənçay"
müqavilələrindən sonra ermənilərin kütləvi surətdə
Azərbaycan torpaqlarına
köçürülməsi ilə azərbaycanlıların
deportasiya siyasətinin
əsası qoyulduğunu,
1905-1906, 1918-1921, 1948-1953 və 1987-1991-ci illərdə xalqımıza
qarşı mərhələli
şəkildə deportasiya
və soyqırımılar
həyata keçirildiyini
xüsusi qeyd etdi. Göstərdi ki, tarixi-mədəni irsimizin
məhvinə başlanılıb,
abidələrimiz, qədim
Azərbaycan toponimləri
saxta və uydurma adlarla əvəzlənib, etnik təmizləmə siyasəti
həyata keçirilib.
Bundan sonra 1970-1980-ci illərdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin ölkəmizə
birinci rəhbərliyi
dövründə bu proseslərin qarşısı
alınıb, xalqımız
növbəti deportasiya
və etnik təmizləməyə məruz
qalmayıb.
Səlahiyyətli nümayəndə çıxışında
Prezident, cənab
İlham Əliyevin rəhbərliyilə
Azərbaycanın yeni reallıqlar
yaradan və bunu diktə edən dövlətə cevrildiyini vurğuladı.
Göstərildi ki, Azərbaycan
dövlətinin, onun qüdrətli liderinin mövqeyi sülhə, beynəlxalq hüquqa və tarixi ədalətə əsaslanır.
"Qərbi Azərbaycana
qayıdış" konsepsiyası
da bu üç prinsipə uyğun reallaşdırılır. Hər
kəsin öz əzəli torpaqlarında
yaşamaq hüququ
var və bu hüquq beynəlxalq konvensiyalarda təsbit edilib. Hörmətli səlahiyyətli nümayəndə
onu da qeyd etdi ki, Zəngəzurda, İrəvanda və digər əzəli Azərbaycan torpaqlarında
yaşamaq hüququnu beynəlxalq birlik qarşısında qaldıran
xalqımız əmindir
ki, Qarabağa, Şərqi
Zəngəzura Böyük
Qayıdışın davamı
olaraq Müzəffər
Ali Baş Komandanın
rəhbərliyi ilə
Qərbi Azərbaycana
qayıdış da reallaşacaqdır.
Azərbaycanın elm və təhsil
naziri Emin Əmrullayev çıxışında
ikinci festival-konqresin Batabat yaylağında keçirilməsinin özünəməxsus
məna daşıdığını
diqqətə çatdırdı.
Bildirdi ki, festivalın
keçirildiyi bu füsunkar məkandan bir neçə kilometr məsafədə həmvətənlərimizin yaşadıqları
Qərbi Azərbaycan kəndləri yerləşir.
Bu festival bizi həm ruhən, həm də coğrafi cəhətdən Qərbi
Azərbaycana daha da yaxınlaşdırır. Cənab
nazir bu mühüm tədbirin "Qərbi Azərbaycana qayıdış"
mövzusuna həsr olunmuş sanballı bir ictimai-mədəni müzakirə platforması
rolu oynadığını
qeyd etdi. Bildirdi ki, "Qərbi Azərbaycana qayıdış"
ümummilli məsələdir;
doğma ellərindən
məhrum edilmiş minlərlə həmvətənlərimizin
insan hüquqları məsələsidir. Ona görə
hər birimiz bu istiqamətdə əlimizdən gələni
etməliyik. Bu məqsədlə
məktəblilər arasında
keçirilən "Qərbi
Azərbaycana qayıdış"
olimpiadası davam etdiriləcək, tələbələr
arasında maarifləndirmə
tədbirləri, Gənc
Müəllimlərin Qərbi
Azərbaycana Qayıdış
Forumu təşkil ediləcək, Qərbi Azərbaycana həsr edilmiş elmi araşdırmaları təşviq
edən qrantların verilməsi nəzərdən
keçiriləcək.
Naxçıvan Dövlət Universitetinin
rektoru Elbrus İsayev faktlara istinad edərək bildirdi ki, azərbaycanlıların Ermənistan
ərazisindəki ata-baba
yurdlarından sonuncu deportasiya zamanı 300-ə
yaxın yaşayış
məntəqəsindən 50 mindən artıq ailədən 300 minə yaxın soydaşımız
zorla qovulub, 200-dən
artıq soydaşımız
vəhşicəsinə qətlə
yetirilib, 400-dən çox
insan yaralanıb, çoxlarının evləri,
əmlakları yandırılıb,
yandırılmayanlar ermənilər
tərəfindən əvəzi
ödənilmədən qəsb
edilib, 300-dən çox
məscid, ziyarətgah,
500-dən artıq qəbiristanlıq
yer üzündən silinib. Natiq onu da diqqətə çatdırdı ki, 1988-ci ildə
Ermənistandan qovulmuş
insanlara dəyən ümumi maddi ziyan 20 milyard ABŞ dollarından artıq olub ki, beynəlxalq qiymətləndirmə standartlarına
görə 37 ildən
sonra bu gün bu rəqəm
1 trilyon ABŞ dollarına
catmaqdadır. Soydaşlarımıza
dəyən mənəvi
ziyanın qədəri
isə ölçüyəgəlməzdir.
Bütün bunlara yalnız ümummilli liderimiz Heydər Əliyev hüquqi-siyasi qiymət verib, bununla bağlı 1997-ci
il dekadrın 18-də "1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların
Ermənistan ərazisindəki
tarixi-etnik torpaqlarından
kütləvi surətdə
deportasiyası haqqında",
1998-ci il martın 26-da "Azərbaycanlıların soyqırımı"
və 2001-ci il avqustun
22-də "Erməni millətçilərinin
apardığı etnik
təmizləmə nəticəsində
Ermənistan ərazisindəki
öz tarixi torpaqlarından didərgin
salınmış azərbaycanlıların
məskunlaşması problemlərinin
həlli haqqında"
fərmanlar imzalayıb.
Bu tarixdən başlayaraq,
hadisələrin elmi təhlil və obyektiv siyasi münasibətlərin formalaşdırılması
təmin olunub.
Qərbi
Azərbaycan İcması
İdarə Heyətinin
sədri, Milli Məclisin
deputatı Əziz Ələkbərli ötən
il keçirilmiş ilk festival-konqresin uğurlu nəticələrindən söz
açdı. O, festival-konqresi
Qərbi Azərbaycana
qayıdış Konsepsiyasının
ideya müəllifi Prezident İlham Əliyev və xalqımız qarşısında hesabat
kimi dəyərləndirdi.
Görülmüş işləri
diqqətə çatdırdı.
Bildirdi ki, Qərbi Azərbaycana qayıdış
ideyası ilk dəfə
beynəlxalq müstəviyə
çıxarılıb, dünyanın
çox ölkə və qurumlarına məktub və müraciətlər ünvanlanıb,
icmada 225 bəyanat qəbul edilib. Qərbi Azərbaycan İcmasının yeddi rəsmi sənədi BMT-nin rəsmi sənədi kimi bütün rəsmi dillərdə və beynəlxalq qurumun üzvü olan dövlətlər arasında
yayılıb. 200 il ərzində
ermənilər tərəfindən
doğma yurdlarından
qovulmuş, geriyə qayıtmaq ümidini itirməkdə olan qaçqınlarda inam yaradılıb, insanlarımız
bu ideya ətrafında təşkilatlanıb.
Qərbi Azərbaycanın
24 rayonu və 277 yaşayış məntəqəsi
üzrə icmalar formalaşdırılıb, Azərbaycanın
41 rayonu üzrə nümayəndəliklər qərargahla
təmin olunublar. Qərbi Azərbaycana qayıdış artıq
60 milyonluq Dünya azərbaycanlılarının, bir çox məqamlarda Türk dünyasının məsələsidir.
Bu, ulu öndər Heydər
Əliyevin bizə vəsiyyəti, cənab prezident İlham Əliyevin
tapşırığı və atalarımız qarşısında övladlıq,
övladlarımız qarşısında
atalıq borcumuzdur.
Qərbi
Azərbaycan Araşdırma
Mərkəzinin təsisçisi
Mahirə Hüseynova yüz minlərlə insanın Vətəninə
qovuşmaq istəyini
müxtəlif yerli və beynəlxalq təşkilatların platformalarından
dünya ictimaiyyətinə
çatdırılmasında göstərdiyi ardıcıl
dəstəyə görə,
Prezident İlham Əliyevə
şükranlarını catdırdı.
O, Naxçıvandan həqiqətlərin
bəyan edilməsi üçün yaradılan
platformaya görə,
əməyi olan hər kəsə təşəkkür etdi,
festival-konqresin işini
yüksək dəyərləndirdi.
Mahirə xanım Qərbi azərbaycanlı
soydaşlarının hər
zaman yanında olacağını
bəyan edən cənab prezident İlham Əliyevin elmi ictimaiyyət qarşısında
da mühüm vəzifələr
qoyduğunu göstərdi,
1920-ci ildə Sovet Rusiyasının dəstəyilə
yaradılmış Ermənistanda
1948-1953 və sonuncu
1988-1991-ci illər deportasiyaları
zamanı törədilmiş
çoxminli insan faciəsinin gənc tədqiqatçıların araşdırma
mövzusu olacağına
inamını da ifadə
etdi.
Festival-konqreslərin işində
yaxından iştirak edən Türkiyədən
gəlmiş təhsil,
mədəniyyət xadimlərinin
çıxış və
məruzələri soybir,
dilbir iki qardaş xalqın və dövlətin tarixi, ədəbi-mədəni,
siyasi əlaqələrinin
inkişafı baxımından
təqdirəlayiqdir. İkinci
festival-konqresdə iştirak
və çıxış
edən İğdır
Universitetinin rektoru,
professor Mehmet Hakkı Almanın
çıxışı da bu prizmadan dəyərləndirilməlidir.
O, çıxışında Nuh peyğəmbərin yurdu sayılan qədim Naxçıvan diyarının,
sadəcə, Azərbaycan
və böyük Türk dünyası üçün deyil, bütün dünya üçün çox önəmli bir coğrafiya olduğunu diqqətə çatdırdı.
Cənab
rektor dedi ki, Zəngəzur dəhlizinin
buradan keçməsi
Naxçıvanın əhəmiyyətini
daha da artırır.
Mehmet Hakkı Alma onu
da bildirdi ki, Azərbaycan
ordusunun şanlı zəfər qələbəsi
ilə bitən 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra
regionda yeni reallıqlar
yaranıb. Buna görə
Zəngəzur dəhlizinin
reallaşması da gündəmə
gəlibdir.
Türk
dünyasını birləşdirən
bu mühüm dəhliz həm də humanizm və sülh prinsiplərini özündə
ehtiva edən mühüm sosial layihədir. Türk-İslam
mədəniyyəti tarixinin
önəmli bir parçası sayılan Zəngəzur dəhlizi Avropa və Asiyanı birləşdirən
bir körpü rolunu oynayacaq.
Naxçıvan Dövlət Universitetinin
Texnologiya Mərkəzinin
təşkil etdiyi Qərbi Azərbaycan mətbəxinə aid kulinariya
sərgisi özünəməxsusluğuna,
çoxçeşidliliyinə və yüksək keyfiyyətlə hazırlandığına
görə, festival-konqres
iştirakçılarının böyük marağına
səbəb oldu. Sərgidə 60-dan çox
milli yemək, 44 çeşiddə
meyvə və meyvə qurusu, 94 növdə mürəbbə,
12 adda bitki çayı, 30 adda müalicəvi bitki, 13 növdə
şirniyyat, 20-dən çox
doşab və meyvə şirəsi nümayiş etdirildi.
Batabatdakı tədbirdə Qərbi
Azərbaycanın tarixi,
toponimikası, mədəniyyəti,
ədəbiyyatı, aşıq
sənəti və yaradıcılığından bəhs edən monoqrafiya və çoxsaylı kitablardan ibarət kitab sərgisi də öz məzmun zənginliyi və əhatəliliyi ilə diqqəti çəkirdi. Tanınmış
alim və ziyalıların
sərgidə nümayiş
etdirilən əsərlərinə
maraq və baxış yüksək səviyyədə idi. Buradakı "Azer-Gold"
QSC-nin stendi də nəzər-diqqəti
cəlb edirdi. Stenddə ümimmilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100, Heydər
Əliyev Fondunun yaranmasının 20 illiyi münasibətilə, həmçinin
milli ornamentlərimizi əks
etdirən qızıl
və gümüş
sikkələr nümayiş
olunurdu.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının şəhər, rayon icra hakimiyyətləri və digər qurumları tərəfindən Batabat yaylağında Qərbi Azərbaycanın 11 mahalının əlamətlərini əks etdirən çadırlar qurulmuşdu. Əlahiddə Ümumqoşun Ordu Dərələyəz, Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi Qırxbulaq, Naxçıvan Dövlət Universiteti Vedibasar, Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyəti İrəvan, Şərur Rayon İcra Hakimiyyəti Şörəyel, Babək Rayon İcra Hakimiyyəti Göyçə, Ordubad Rayon İcra Hakimiyyəti Zəngəzur, Culfa Rayon İcra Hakimiyyəti Zəngibasar, Kəngərli Rayon İcra Hakimiyyəti Kərbibasar, Şahbuz Rayon İcra Hakimiyyəti Dilican və Sədərək Rayon İcra Hakimiyyəti Sərdarabad mahalına aid cadırlar təşkil etmişdi.
İyunun 19-22-si tarixlərində Qərbi Azərbaycanla əlaqədar keçirilən kitab təqdimatları və sərgiləri də öz mövzu rəngarəngliyi və məzmun yeniliyi ilə festival-konqres iştirakçıları tərəfindən maraqla izlənildi. Milli Məclisin deputatı, şair-publisist Musa Quliyevin "Zəngəzur", professor Fərrux Rüstəmovun "İrəvanın Kişi Gimnaziyası və onun azərbaycanlı məzunları", professor İbrahim Bayramovun "Tarixi Azərbaycan torpağı Qərbi Zəngəzur", Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru Elbrus İsayevin "Qərbi Azərbaycana qayıdış konsepsiyası kimi" adlı tanıtım kitabı, fəlsəfə doktoru Cəlal Allahverdiyevin "Qərbi Azərbaycan mətbuat tarixi" kitablarının təqdimatı tədbir iştirakçılarının fəallığı şəraitində keçirildi.
Konqresin Qərbi Azərbaycan tarixi, ədəbiyyatı və folkloru, Qərbi Azərbaycanın dil faktları və toponimikası, Qərbi Azərbaycanda elm və təhsil, Qərbi Azərbaycanın mədəni və təbii sərvətləri, Qərbi Azərbaycana qayıdışın hüquqi aspektləri kimi istiqamətləri, şübhəsiz ki, ən yaxın dövrdə "Qərbi Azərbaycana qayıdış" konsepsiyasının reallaşmasına inamı artırır.
Festival-konqresdə Elm və Ali təhsil üzrə Dövlət Ağentliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti, Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası, Azərbaycan Milli Konservatoriyası, Dövlət Gömrük Komitəsi Akademiyası, Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi, Azərbaycan Dillər Universiteti, Bakı Slavyan Universiteti, Azərbaycan Turizm və Menecment Universiteti, AMEA Naxçıvan Bölməsi, Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu və qardaş Türkiyədən olan universitetlər, həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının şəhər və rayon icra hakimiyyətləri, Mədəniyyət və Təhsil nazirlikləri tərəfdaş qurum kimi iştirak edirdilər.
Beləliklə, yekunda bütün bu deyilənlərlə yanaşı, onu da əlavə edək ki, yüksək dövlət dəstəyilə qədim Naxçıvan torpağında keçirilən bu iki festival-konqres böyük təşkilatçılıq və gərgin əməyin nəticəsində ərsəyə gətirilmiş yüksək elmi, ədəbi-mədəni, ictimai xarakterli tədbir olaraq böyük dəyərə malik tarixi bir hadisədir. Bu möhtəşəm tədbirin ən ümdə məqsədlərindən biri isə böyük elm, təhsil və çoxminli ictimaiyyət nümayəndələrinin ermənilər tərəfindən yurdundan didərgin salınmış soydaşlarımızın doğma vətəni - Qərbi Azərbaycana qayıdışı üçün dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlərə dəstək verməkdir.
Yusif SƏFƏROV
Filologiya elmləri doktoru,
professor,
"Qərbi Azərbaycana qayıdış"
festival-konqresin Elmi Komitəsinin üzvü
Ədəbiyyat qəzeti.- 2024.- 17 avqust, №31.- S.18-19.