"Duino elegiyaları"ndan

Birinci elegiya

Qışqırsam, kim eşidər məni mələklərin mərtəbəsindən?

Və bassa belə içlərindən biri gözlənilmədən məni bağrına:

əriyib gedərdim onun üstün varlığı qarşısında.

Çünki gözəl olan, çətinliklə qatlana bildiyimiz Qorxunun

başlanğıcıdır, sadəcə. Heyranıq ona, bizi məhv etməyi özünə

sığışdırmadığı üçün. Bütün mələklər qorxuncdur.

Mən də qaranlıq hıçqırıqlarımı ürəyimə basdırıb

tuturam özümü. Kimdən kömək istəyə bilərik ki?

Mələklərdən yox, insanlardan yox,

heyvanlar başa düşə bilər ancaq rahat olmadığımızı,

bu izah olunmuş dünyada. Bəlkə də bizə qalan

yamacdakı bir ağacdır, hər gün görək deyə;

dünən gördüyümüz küçədir bizə qalan

və bir vərdişin ərköyün sədaqətidir,

xoşuna gəlmişik və tərk etməyib bizi, yanımızda qalıb.

Bir də gecə var, ah, gecə, dünya dolusu külək

üzümüzə vurarkən - kimə qalmaz ki o gözlənən,

xəyal qırıqlığına uğradan, hər bir ürəyi gözləyən

çətin gecə. Sevənlər üçün daha asandır sanki?

Ah, onlar ki bir-birini örtər, sadəcə bəxtləri ilə.

Bilmirsən hələ də? At qollarından boşluğu

dincəldiyimiz yerlərə; bəlkə quşlar genişlənən göy üzünü

hiss edər daha dərin uçuşlarla.

Hə, baharların ehtiyacı var idi sənə. Gözləmişdi bəzi

ulduzlar sənin tərəfindən görülməyi. Qabarıb gəlmişdi

bir dalğa keçmişdən və ya sən açıq bir pəncərənin

qabağından keçəndə özünü sənə buraxmışdı

bir skripka. Bunlar sənin vəzifən idi.

Amma öhdəsindən gələ bildinmi?

Sənə hər şey bir sevgini müjdələyərkən,

sən dağınıq gözləntilər içində deyildin ki? (Harada

saxlayacaqsan onu, böyük qərib düşüncələr

yanından keçib gedərkən və yanında gecələyərkən.)

Amma darıxsan, nəğmə oxu sevənlər üçün;

hələ ölüb getməyib o şanlı duyğuları.

Tərk edilmişlərdən bəhs et, onları qısqanırdın az qala,

vüsala çatanlardan daha yüksək tuturdun onları.

Həmişə təzədən başqa heç vaxt çata bilməyəcəyin tərifə;

fikirləş: qəhrəman daim özünə sahibdir,

məğlubiyyət belə onun üçün varolmadır: sonuncu doğum.

Amma sevənləri qucağına alır yorğun təbiət,

elə bil gücü bunu ikinci dəfə etməyə çatmayacaq.

Qaspara Stampanı kifayət qədər fikirləşmisənmi?

Belə ki, sevdiyini itirən qız bu örnəyin

önündə yüksəlib, sevənləri başa düşsə və

"mən də onun kimi ola bilsəm", deyə bilsə.

Bu ən köhnə dərdlərin

çiçək açması lazım deyildirmi içimizdə?

Vaxtı çatmayıbmı, özümüzü sevgilidən

sevgiylə xilas etməyin və titrəyərək ayaq üstdə

qalmağımızın?! Necə ki ox xilas olur yaydan

uçuşunda özünü aşmaq üçün.

Çünki haradasa qalmaq mümkün deyil.

Səslər, səslər. Eşit, ürəyim, sadəcə, müqəddəslərin

eşitdiyi kimi. O əsrarəngiz səslər onları

yerdən qaldırmışdı; amma onlar, o inanılmazlar

diz çökməyə davam etmiş, fikir verməmişdilər;

eşitmişdilər beləcə. Tanrının səsinə dözə biləcəyini

zənn etmə. Amma əsib gələni eşit,

səssizlikdən çıxıb gələn o fasiləsiz xəbəri.

Sənə güc ölülərdən çağlayıb gələr indi.

Addımını atdığın hər yerdə, Roma və

Neapoldakı kilsələrdə danışmadımı səninlə

taleləri? Ya da bir kitabə göstərişlə

söykənmədimi sənə, bu yaxınlarda

Santa Mariya Formasadakı o lövhə kimi?

Məndən nə istəyirlər? Ruhlarının saf hərəkətini

vaxtaşırı bir az əngəlləyən çarəsiz

görünüşdən əl çəkməyimi.

Əlbəttə, qəribədir yer üzündə yaşamamaq artıq,

hələ təzə öyrənilmiş adətləri davam etdirməmək,

güllərə və vədlər verən başqa şeylərə insan

gələcəyinə dair məna yükləməmək, o qorxulu əllərdə

artıq mövcud olmamaq və öz adını belə

sınıq oyuncaq kimi kənara qoymaq. Qəribədir

arzuları bir daha diləməmək. Qəribədir

bir-birinə bağlı şeylərin fəzada parçalandığını

görmək. Və əzablıdır ölü olmaq, zamanla hiss etdiyi

bir əlçim sonsuzluqla ovunur insan. Amma

bu cür kəskin fərqlər qoymaq bütün canlıların

səhvidir. Mələklər (deyilənlərə görə) çox vaxt

başa düşə bilmirlər ki, dirilərdəndirlər,

yoxsa, ölülərdən, əbədi çay hər iki aləmdə

caynağına keçirir hamını, özünə qatır,

yuyub aparır və batırır səslərini.

Ehtiyacı yoxdur bizə belə tez yox olanların,

əlaqələri üzülür dünyayla yavaş-yavaş, uşağın

ana südündən kəsilməsi kimi. Amma bizlərin

sirrinə möhtac olanlar, kədərindən xoşbəxt

addımlar yarananlar: onlarsız var ola bilərdikmi?

Əbəs yerə yaranmayıb ki, bir vaxtlar musiqinin

ilk cəsur nəğmələrinin Line üçün oxunan ağıdan

quraq donuqluğu deşib çıxması əfsanəsi; o

yarımüqəddəs gəncin qəfil və əbədiyyətlə

addımladığı fəzada başlayıb bu gün bizi sehrləyən,

təsəlli verən, əl uzadan boşluq ilk dəfə titrəməyə.

Rayner Mariya Rilke

Rilkenin iki ən məşhur əsərindən birincisi "Duino elegiyaları" silsiləsidir (digəri "Orfey üçün sonetlər" silsiləsidir). 1912-ci ildə Rilke mənəvi sarsıntılar keçirirdi. Həmin dövrdə knyaginya Mariya fon Turn-und-Taksis Qoqenloenin dəvəti ilə Triyest şəhərindəki Duino qəsrinə qonaq gedir. Bir neçə ay orada yaşayan şair ilk elegiyanı elə həmin ildə qələmə alır. Sonuncu elegiyanı isə on ildən sonra - 1922-ci ildə tamamlayır. Əksər tənqidçilər tərəfindən bu on illik dövr Rilkenin şəxsiyyət və şair kimi formalaşdığı dövr olaraq qəbul edilir.

Rayner Mariya Rilke

Tərcümə etdi: Həmid PİRİYEV

Ədəbiyyat qəzeti. - 2024.- 24 avqust, №32.- S. 32.