Yeni Ukrayna poeziyası antologiyası - işıq üzü görüb

"Mücrü" nəşriyyatında işıq üzü görən "O gözəl, yenilməz Ukrayna" poeziya antologiyasına Ukrayna şeirinin Taras Şevçenko, Qriqori Koçur, Lina Kostenko, Boris Oleynik, Vasİl Stus, Pavlo Movçan, Veniamin Husyev, Lyubov Qolota, Yuri Buryak, Aleksandr Korotko, Dmitro Kremin, Taras Fedyuk, Oksana Paxlyovska, Vasıl Gerasimyuk, Petro Midyanka, Svetlana Koronenko kimi klassikləri və artıq bilinən görkəmli şairləri ilə yanaşı, İqor Pavlyuk, Marianna Kiyanovska, Sergey Jadan, Yelena Dorofiyevskaya, Janna Bezpyatçuk, Alyona Malyuqa, Anna Maliqon, Lesya Mudrak, Vano Krüger, Dmitro Çistyak, Miroslav Layuk, Vitali Bilozir, Anatoliy Matviyçuk, Vasil Kuzan, Dmitro Drozdovski, Petro Maqa, Boqdan Nazarenko, Andrey Paermyakov, Yuri Husyev, Dmitro Lazutkin, Yuliya Berejko-Kaminska, İrina Bakovetska kimi şairlərinin, özü də xüsusən, son illərdə yazılan şeirləri daxil edilib. Süleyman Rüstəm və Rəsul Rza kimi klassiklərimizin tərcümələrindən örnəklər daxil edilən antologiyada Siyavuş Məmmədzadə, Elxan Zal, Qismət, Günel Mövlud, Günel Şamilqızı, Könül Həsənqulu, Şəfiqə Şəfa və Səlim Babullaoğlunun tərcüməsində çoxsaylı nümunələr yer alıb.

Kitab Azərbaycan-Ukrayna ədəbi əlaqələrində xüsusi və ardıcıl xidmətləri olan iş adamı, xeyriyyəçi Möhlət Hüseynovun dəstəyi ilə ərsəyə gəlib.

Antologiyanın tərtibçiləri - Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, şair Səlim Babullaoğlu, Ukrayna Yazıçılar Birliyinin katibi Dmitro Drozdovski; məsləhətçiləri Taras Şevçenko Milli Muzeyinin baş direktoru Dmitro Stus, Ceyhun Kəsəmən, layihənin koordinatoru Möhsüm Aslanovdur. Kitabın Ön sözü Ukraynanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Yuri Husyevə aiddir.

Səfir Yuri Husyev Ön söz məqaləsində yazır: "Dərin mədəni köklər və zəngin tarixi irslə bağlı iki ölkə - Ukrayna və Azərbaycan indi öz şairlərinin və tərcüməçilərinin diliylə daxili dünyalarını, sevinc və ağrılarını, sınaq və qələbələrini bölüşürlər. Bu şeirlər yalnız bugünkü çağırışılara cavab deyil, hər biri insanilik və mətanət simfoniyasına öz səsini qatan şairlərin əsərlərindən ibarət çoxsəsli mozaika, poetik şəbəkədir həm də. Bu şeirlərdə, misralarda siz mübarizə və ümid, qorxu və kişilik, barışqanlıq və zəfərə şahidlik edəcəksiniz. Ukraynalı şairlər Azərbaycan tərcüməçilərinin iştirakıyla öz şəxsi hiss və həyəcanlarını bölüşməklə nəhəng lirik parçanın üzərində düşüncə və hiss naxışlayırla bəzənmiş bir sahə, məkan yaradıblar..."

Səlim Babullaoğlu "Tərtibçidən" başlıqlı məqaləsində həm antologiyanın yaranması, əhəmiyyəti barədə danışır, eyni zamanda Ukrayna-Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin də tarixinə toxunur: "Əksər birmüəllifli kitabın məqsədi ilk növbədə, özünü təmsil eləməkdir: öz məzmununu və qismən də öz müəllifini; əlbəttə, müəllifin ustalığı, sonradan bəllənəcək, təsdiqlənəcək miqyası, həmin kitabı, əsəri millətin, xalqın, dilin təmsilçisinə çevirə bilər ki, bunun nümunələri çoxdur. Antologiyalarla vəziyyət başqadır. Antologiyaların məqsədi eyni zamanda və bəlkə, ilk növbədə kəmiyyətdədir. Həm müəllif sayı baxımından, həm dövr baxımından. Çünki antologiyalar əgər tematik deyilsə və janrlar üzrə tərtib edilməyibsə, deməli, zaman etibarilə konkret dövrü əhatə etməli, o dövrün bütün "fəsilləri"nə işıq salmalıdır. Və eyni zamanda istənilən "milli ədəbiyyatlar"dan müəllifləri müəyyənləşdirərkən tərtibçi həm də az əvvəl yuxarıda söylənən kimi, özünü təsdiqləmiş, xalq və dil təmsilçiliyi olan müəllifləri tanıya bilməli, sonra isə yeni ədəbiyyatın o müəlliflərini seçməlidir ki, həmin ədiblər öz insanıyla həmdərd ola biliblər..." - bu sözləri biz daha əvvəl tərtib etdiyimiz "Ukrayna şeir antologiyası" üçün söyləmiş və yazmışıq.

Xeyli vaxt keçib, indi Ukrayna od içindədir, şəhərlər, kəndlər dağılır, evlər, məhəllələr dağılır, yüzlərlə insan - qocalar, qadınlar, uşaqlar qətl edilir və təəssüf ki, savaşın sonu görünmür.

Biz azərbaycanlılar dost Ukraynaya, onun gözəl xalqına həmişə əmin-amanlıq arzu etmişik, bacardığımız hər cür yardımı, insani-humanitar dəstəyimizi əsirgəməmişik. Bu gün də arzu edirik ki, tezliklə o torpaqlara daimi bərqərar olan sülh gəlsin, Ukrayna lap yaxında öz ərazi bütövlüyünü bərpa etsin, yaralarını sağaltsın; bu söylədiklərimiz təkcə şəxsi arzular deyil, həm də Azərbaycan dövləti və hökumətinin rəsmi mövqeyidir. Qoy o bərəkətli, gözəl torpaqlarda böyük güclərin maraqları bir daha toqquşmasın, millətindən, dinindən, dilindən asılı olmayaraq bütün insanlar əmin-amanlıq içində birgəyaşayışın ən doğru düsturunu tezliklə və daimi olaraq tapsınlar.

Əlinizdə tutduğunuz xeyli dərəcədə yenilənmiş antologiya bu duyğulardan doğub. Əslində, bütün kitablar, o cümlədən, toplular, antologiyalar sülh, əmin-amanlıq arzusundan doğur; ən azı ona görə ki, atəş və bomba yağmuru altında yazmaq bir yana dursun, düşünmək, özü də şeirlə düşünmək mümkün olmur. Bəli, sənət, ədəbiyyat, şeir nədən və necə danışmağından asılı olmayaraq sülhün övladıdır. Bu kitab savaşın nə olduğunu çox yaxşı bilən, onun ağrılarını hələ də yaşamaqda olan, amma indi, şükür Allaha ki, sülhə doğru addımlayan torpaqlarda, eyni aqibəti qonşularına da arzulayan gözəlimiz Azərbaycanda saf niyyətlə doğub.

Müəlliflərin bioqrafiyalarına, doğum tarixlərinə diqqətlə baxsanız, görəcəksiniz ki, kitabdakı müəlliflərin arasında ötən əsrin 30-cu illərindən bu yana hər on ildə doğulan şairlər var; onların bir çoxunun yaradıcılığı XX əsrin ikinci yarısına və qalanlarının yaradıcılığı isə müasir dövrə təsadüf edir. Əlbəttə, antologiyanı təşkil edən şairlər həm də o adamlardır ki, onlar məlum sovet dövründə mənəvi inflyasiyaya məruz qalmayıblar.

Dövr baxımından bircə Ukrayna ədəbiyyatının klassiki, böyük yazıçı, şair, maarifçi və rəssam Taras Şevçenko istisnadır: böyük Ukrayna şairinin bu dəfə Süleyman Rüstəmin tərcüməsində təqdim etdiyimiz "Vəsiyyət" şeiri ilə açılır antologiya. Yenə də istədik ki, böyük Taras Şevçenko həm Ukraynanı, həm də azərbaycanlı oxucuları uğurlasın.

Sonra isə "Həyat təranələri" və "Yeni dualar" adıyla iki bölümdə təqdim olunan şeirlər, şərti desək, "sülh və savaş şeirləri" təklif olunur oxuculara. İlk bölümdə toplanmış şeirlər müxtəlif kitablardan, ikinci bölümə daxil edilmiş şeirlər isə 2023-cü ildə Kiyevdə, "Samit-Kniqa" nəşriyyatında işıq üzü görən "Rimova voyna"/ "Qafiyəli savaş" toplusundan seçilib ki, Ukraynanın ən yeni və təəssüf ki, qanlı tarixinin hissi mündəricəsi də sayıla bilər; "həyat təranələri", "yeni dualar" - eyni zamanda kitaba daxil edilmiş şeirlərin cəm halına salınmış başlığı və misralardan parçalardır, Pavlo Movçan və İrina Bakovetskadan. Elə kitabın adını - "O gözəl, yenilməz Ukrayna" başlığını da böyük Şevçenkonun və çağdaşımız Yuliya Berejko-Kaminskanın misraları pıçıldayıb bizə.

Biz nəşrin ərsəyə gəlməsindəki dəstəyinə görə bütün qəlbi və düşüncəsi ilə həmişə Ukraynanın yanında olan nəcib insan, iş adamı cənab Möhlət Hüseynova, Ukraynanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri cənab Yuri Husyevə iştirakına görə ayrıca və dərin minnətdarlıq edir, Azərbaycan-Ukrayna ədəbi əlaqələrinin yeni səhifələrində öz danılmaz imzası, iştirakı olan tanınmış ukraynalı ədəbiyyatşünas-alim, şair və tərcüməçi, "Vsesvit" jurnalının baş redaktoru Dmtiro Drozdovskiyə "çox sağ olun" deyirik.

Biz, həmçinin Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza, Səyavuş Məmmədzadə kimi böyük şair və tərcüməçilərimizin ruhunu ehtiramla anır, Elxan Zal, Qismət, Günel Mövlud, Günel Şamilqızı, Könül Həsənqulu və Şəfiqə Şəfa kimi yeni nəsli təmsil edən şair və tərcüməçilərimizə təşəkkür edir, məsləhətlərini əsirgəmədiklərinə görə ukraynalı və azərbaycanlı ədiblərə, söz adamlarına - Dmitro Stus və Möhsüm Aslanova və Ceyhun Kəsəmənə minnətdarlığımızı çatdırırıq.

Qoy həyat təranələrimiz kəsilməsin, qoy bütün xeyirli, əski və yeni dualarımız eşidilsin..."

Ədəbiyyat qəzeti.- 2024.- 13 dekabr (№49).- S.13.