Vətənpərvər şair Nizami Saraçlı bu dünyaya vida dedi

A Saraclı, səfər üstə,

Tanrımızdan möhlət istə,

Sarsın səni son nəfəsdə

Vətən Türkün bayrağına.

Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında XX əsrin əvvəllərindən başlayan türkçülük, Turançılıq, Azərbaycançılıq və milli kimlik mövzuları öz aktuallığını və əhəmiyyətini saxlamaqdadır. Müstəqillik dövrü ədəbiyyatımızda Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza Ulutürk, Zəlimxan Yaqub, Rüstəm Behrudi, Əhməd Qəşəmoğlu kimi şairlərin bu mövzuları əks etdirən əsərlərini görmək mümkündür.

Milli mövzuları təmiz, səlis Azərbaycan dilində nəzmə çəkən şairlərdən biri də Nizami Saraçlı idi. Artıq keçmiş zamanda yazırıq. Çünkü şair - Türk dünyasının "Çiləli qurd"u - 31 yanvar 2024-cü ildə Haqqın rəhmətinə qovuşdu. Nizami Saraçlı, xüsusilə, Türkiyədə "Bakı-Təbriz-Ankara" və "Tanrı türkə yar olsun" şeirlərinə yazılmış mahnılarla tanındı. Açığı, mən də şairin yaradıcılığını bu səbəblə araşdırmağa başlamışdım. Türkiyədə müasir Azərbaycan ədəbiyyatı tədqiqatçılarından tutmuş, siyasətçilərə qədər, xüsusən də, milliyyətçi dünyagörüşünə malik insanlar bu mahnının sözlərinin müəllifinin kim olduğu ilə maraqlanırdılar. Dinləmə və izləmə rekordu qıran bu mahnıların söz yazarı Borçalıda mütəvaze həyat yaşayan Nizami Saraçlıymış. Şairin kitablarının böyük əksəriyyəti Borçalıda nəşr olunduğu üçün Azərbaycandakı kitabxanalardan əldə etmək mümkün olmamışdı. Bu səbəbdən şairi axtarıb-tapmağa qərar vermişdik. Şairin həmyerlisi, mərhum Əflatun Saraçlının qızı Kars Kafkas Universitetinin dosenti Afina Barmanbay sayəsində Nizami Saraçlıyla əlaqə qurmuş və şeirlərini əldə etmişdik.

Nizami Saraçlı Borçalı ədəbi mühitinin nümayəndələrindən idi və Borçalıda Azərbaycan dilinin, mədəniyyətinin yaşamasında böyük xidmətləri vardı.

Nizami Paşa oğlu Əliyev 10 iyun 1950-ci ildə Gürcüstanın Borçalı mahalının Saraçlı kəndində anadan olmuşdur. 1956-1966-cı illərdə Saraçlı orta məktəbində oxumuşdur. Ali təhsilini Azərbaycan Dövlət Univeristetinin Fizika fakültəsində almışdır (1974). Əmək fəaliyyətinə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda başlamışdır. On bir il Azərbaycan Dövlət Televiziyasının "Hərbi vətənpərvərlik redaksiyası"nda böyük redaktor vəzifəsində çalışmışdır. Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə Daşburun və Horadiz arasındakı torpaqların düşmənlərdən azad edilməsində göstərdiyi qəhrəmanlığa görə fəxri fərmanla təltif olunmuşdur.

Nizami Saraçlı 1963-cü ildən başlayaraq Nizami Əli, Nizami Paşa Saraçlı və Nizami Paşa Mutlu Türk təxəllüsləri ilə şeirlər qələmə almışdır.

Şairin "Aramıza düşən yaylıq" (1986), "İlk sevgi dəftəri " (1993), "Əyriqara salam olsun" (1993), "Balaxanım nənənin bayatıları" (1994), "Yurdun səsi" (1995), "Balam niyə bal dadır" (1995), "Borçalıdan gələn işıq" (1998), "Dəli Dərviş" (1999), "Sara xatun" (1999), "Çiləli qurd" (2000), "Torağay nəğməsi" (2000), "Turana doğru" (2002), "Ümid işığı" (2002), "Nə var sevgidən gözəl" (2002), "Savaş sevdalı könül" (2005) adlı kitabları və "Seçilmiş əsərləri" (8 cilddə) nəşr olunmuşdur.

Nizami Saraçlı üç dəfə beynəlxalq poeziya müsabiqə və festivalının qalibidir, "Peyğəmbər", "Abay" və "Sülh naminə" beynəlxalq mükafatlar laureatıdır. Azərbaycan Respublikası Təhsil Mərkəzinin "Abdulla Şaiq" mükafatı və diplomuna layiq görülüb, Gürcüstan Dövlətinin ən ali mükafatı olan "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.

Şairin şeirlərinə ("Bakı-Təbriz-Ankara", "Heyran türkün bayrağına", "Tanrı türkə yar olsun!", "Ey sabahın zabitləri", "Mənim generalım", "Olmasın", "Çiləli qurd", "Yaralı ceyran", "Qafqaz dağı, yol ver bizə") çox sayda mahnılar bəstələnmiş və bu mahnılar Türk dünyasında məşhurlaşmışdır. Müəllifi olduğu "Tanrı türkə yar olsun" şeirinə bəstələnmiş mahnı "Diriliş Ərtoğrul" filmində Şəmistan Əlizamanlı tərəfindən səsləndirilmişdir.

Yaradıcılığını vətənpərvərlik, türkçülük, Turançılıq kimi önəmli mövzular üzərində qurmuş Nizami Saraçlı yazdığı şeirləri ilə müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə öz imzasını atmış, bütün Türk dünyasında məşhurlaşmışdır. Ömrünün 74-cü baharında bu dünyaya vida edən türk dünyasının "Çiləli qurd"u Nizami Saraçlıya Allahdan rəhmət diləyirik. Bir tədqiqatçı olaraq şairin nəşr olunmuş bütün əsərlərini Azərbaycan Milli Kiatbxanasına təqdim etmələrini ailəsi və dostlarından xahiş edirik.

Prof. Dr. Vüsalə MUSALI

T.C. Kastamonu Universiteti

Ədəbiyyat qəzeti. – 2024. – 3 fevral, № 4. – S. 29.