Ahmet Kabaklı Hoca və Aşıq Veysəl

Orxan Arasın hazırladığı “Torpağın dili Aşıq Veysəl” kitabı haqqında

Ahmet Kabaklı Hoca az qala, hər sahədə qələm çalan mütəfəkkir idi. Mövlanədən Yunusa, şair Nedimdən Mehmet Akifə qədər türk-islam mədəni dəyərlərimizi səmimi və axıcı üslubu ilə gənc nəsillərə izah etdi. Orxan Arasın "2023 YUNESKO Aşık Veysel İli" üçün almanca-türkcə nəşr etdirdiyi "Torpağın Dili Aşık Veysel" kitabını oxuyanda Əhməd Kabaklı Hocanın bir məqaləsinə də rast gəldim. Yazının adı da çox maraqlı idi: "Nə sən var, nə də mən"

Kabaklı Hoca məqaləsində Aşık Veysəllə Aydında necə tanış olduğunu belə izah edir:

"Aşık Veysəllə illər əvvəl Aydında, o vaxtkı Milli Təhsil Müdiri Lütfü Oranın və müəllimlərinin qonağı olaraq görüşmüşdük. Onun sazında, söhbətlərində, xüsusi saatlarında bir həftə keçirdik. Söhbətlərimiz zamanı onun şeirlərini çox sevirdik. Ozanlar ənənəsinin alətə verdiyi dəyəri, sevgini onun hərəkətlərində, üz cizgilərində izlədik. Sazı ilə sazını tərifləyirdi; Onun sirdaşı, ən yaxın dostu idi. Saz onun dünyası olmaqla yanaşı, həm də şəxsiyyətinin tamamlayıcısı idi. Üstəlik, çörək puludur. Onun üçün saz müqəddəs oldu. Yeməkdən sonra həyəcanlanırdı ki, "Doyduq, şükür, bizim bu sazımızı da yedizdirim".

Rəhmətlik Kabaklı Hoca Aşık Veysəlin qırx yaşından sonra necə xalq hikmətinə malik olduğunu və bu hikməti şeirlərində necə əks etdirdiyini açıqlayır, Veysəlin sevimli şeiri olan sirrini də açır:

"Bir vərdişim var: hər şeirə ayrı-ayrılıqda aşiq oluram. Yəni hər bir gözələ ayrı-ayrılıqda aşiq olmaq kimidir, biri ürəyimdə ikən, digərinə yer yoxdur. Çünki Veysəl Tanrının verdiyi bir gücə, minilliklərə söykənən fəlsəfəyə, özünəməxsus üsluba malikdir... Onun hər bir əsəri müəyyən zövq üstünlüyünə nail olub. Veysəlin heyran qaldığım son şeiri:

Göz gezdirdim dört köşeyi aradım

Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar.

İstersen dünyayı gez adım adım

Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar.

O cihana sığmaz, ondadır cihan,

O mekana sığmaz, ondadır mekan,

O devrana sığmaz, ondadır devran,

Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar.

Hayyam'a görünmüş kadehte meyde,

Neyzen'e görünmüş kamışta neyde,

Veysel'e görünür mevcut her şeyde,

Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar.

Aşıq Veysəli yaxından görən biri kimi Kabaklı Hoca onun zahiri görünüşünü, xarakterini və rəftarını özünəməxsus gözəl üslubda təsvir edir:

"O, əsl Anadolu kəndlisi idi. İçi narahat, çöldə şən, adamı yormur, müdrik, susmağı da bilirdi, sözünü də bilirdi, zarafatcıllığı da... Özünəməxsus üslubunda lətifə danışır, lətifələr deyirdi. Bizcə, onun daxili aləmindəki işıq onun qaranlıq dünyasını naməlum sevgilisinə səpər; "Bu, bizə görə bilmədiyimiz gözəlliklərin sevincini hiss etdirərdi".

Ahmet Kabaklı Hocanın məqaləsini Veysəlin ölümündən sonra yazdığı açıq-aydın görünür. Çünki onu bir daha görmədiyinə, hikmətli sözlərini dinləmədiyinə peşman olur:

"Aşıq Veysəldən sonra bu yazını yazdığım üçün ikiqat təəssüflənirəm, birincisi, çağımızda yaşayan saz və xalq poeziyamızın əsl nümayəndəsini itirmişik. Sağın da, solun da, dövlətin də, millətin də, xalqın da, ziyalıların da birləşdirdiyi son dəyərlərdən biri idi. O, özünəməxsus üslubda əsrlərin ənənəsinin davamı, əli öpülməli ustadı, çəkisi idi. Veysəl sübut etdi ki, xalq şairləri bütün böyük ustadlara rəğmən, iyirminci əsrdə mövcud ola və yeni sözlər söyləyə bilərlər. İkincisi, mən sağ ikən bu yazını yazmaq istədim; xəstəliyinin aydın göründüyü günlərdən əvvəl və sonra neçə dəfə niyyət etmişəm? Ölümdən sonra tale qalır. Şarkışla mahalının Sivrialan kəndindəki Aşıq Veysəlin İstanbulda onun adını bir daha eşitməsini istədim. Onu sevdiyimizi bilsin; kəndini, yurdunu, millətini, torpağını, sazını, aşiqlərini daha da sevməyə layiq görsün".

"Torpağın Dili Aşık Veysel" kitabında Ahmet Kabaklı Hoca ilə yanaşı, Sabahattin Eyuboğlu, Nezihe Aras, Tahir Kutsi Makal, Cahit Küləbi, İlhami Soysal, Rauf Mutluay, Əli Şamiloğlu kimi yazıçı və şairlərin Veysəl haqqında yazdığı məqalələr yer alır. Prof. Əli Şamiloğlu məqaləsində Aşık Veysəlin Azərbaycandakı əks-sədasını açıqlayıb.

Kitab üçün Orxan Aras Veysəlin tərcümeyi-halını yazarkən, kitabın nəşrinə öncüllük edən Beynəlxalq Türk Mədəni İrsi Vəqfinin qurucu prezidenti Günay Əfəndiyeva kitaba yazdığı Ön sözdə Aşıq Veysəlin təkcə Azərbaycan üçün deyil, onun, həm də böyük Türk mədəniyyət xadimi olduğunu qeyd edib. O, Veysəlin türk dünyası üçün əhəmiyyətini belə izah edir:

"Türk xalq musiqisinin mühüm bir parçası olan "Uzun incə bir yoldayam" mahnısı bir mədəniyyət simvoluna çevrilmiş və türk mədəniyyətinin mühüm bir düsturu kimi qəbul edilmişdir. Bu əsər özünəməxsus üslubu ilə musiqinin zirvələrinə çatan, təkcə Türkiyədə deyil, daha geniş türk coğrafiyasında sevgi və hörmətlə xatırlanan Aşıq Veysəlin həyatının, həm də irsinin əksi kimi qiymətləndirilir".

Mərkəzi Bakıda yerləşən Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun mədəni nəşri olan "Torpağın Dili Aşık Veysel" kitabı Almaniya, Avstriya və İsveçrənin bütün alman dilli kitab mağazalarında, xüsusən də, Almaniyada satışa çıxarılıb. Kitabı dünyanın ən böyük kitab yayımı şirkəti olan Amazonda da tapmaq mümkündür.

Kitabı hazırlayan Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Vəqfini və Orxan Arası əməyinə görə təbrik edirəm.

Aleyna Malkoç

Ədəbiyyat qəzeti.- 2024.- 10 fevral, №5.- S.4.