Haqq-ədalətin poeziya şəhidi – Çərkəz Məcid

Bu dünyaya Qazan köşkü deyilən uca bir dağın ətəyində gəldim. Hələ mən üç aylıq körpə olanda bu dünyadan bir şair köçdü, Çərkəz Məcid. Üstündən 35 il keçsə də bizim yollarımızı poeziya birləşdirdi. Neçə gündür Çərkəz Məcidin həyatını araşdırıram, şeirlərini oxuyuram.

Bir zəngin kitabam, varaqla, tanı,

Misralar açılmış yolumdu belə.

Ürəkdən sevmişəm bu gülüstanı,

Oylağımdı belə, elimdi belə.

Çəkdim əməlləri məhək daşına,

Baxdım insanına, baxdım quşuna,

Kimi dəmə həmdəm, kimi yaşına,

Dünyanın işləri zülümdü belə.

Şair necə də gözəl deyib: “Ölümdən sonra da ömürdü”, yəni Çərkəz Məcid ölümdən sonra da yaşayacağını hiss edirdi, hiss edirdi ki, o bir sadə insan ömrü yaşamır, onun yaşadığı ömür tarix və xalq qarşısında uzun bir yolun yolçusu olmaqdır. Həqiqətən də belədir, yoxsa Çərkəz Məcid dünyadan köçəndə nə bilirdi ki, bu dünyada üç aylıq bir körpə var, bir gün böyüyəcək, məni oxuyacaq, şeirlərimlə məni tanıyacaq, düşüncələrimlə tanış olub getdiyim yola baş əyəcək. Bəli, nənəm həmişə deyərdi, bala, haqq nazilər, amma qırılmaz, Çərkəz Məcid boşuna ölmədi, o, öz ölümü ilə tarixləşdi, əyilməz vüqarıyla, düz ilqarıyla və sınmaz qüruruyla əbədiləşdi. Əgər bu gün sıradan bir gənc şair olaraq mən onun həyatını, yaradıcılığını oxuyub bu qədər təsirlənirəmsə, deməli, gələcək nəsillər onu araşdıracaq, onun haqqında silsilə kitablar yazılacaq, onun yaradıcılığı və həyatı haqqında elmi işlər müdafiə olunacaq. Bir məşhur misal var, deyir, danış görüm kimsən. Bunu çevirib şair üçün belə demək olar, bir şeirini oxu görüm kimsən. Çərkəz Məcid sadə dil ilə yazdığı bir şeirində bütün kainatın sirlərindən hali kimi insanlara yol göstərir, bir şair iç dünyasında hansısa həqiqətə çata bilməsə onu şeir formasına sala bilməz.

Şair var ki, sevgi şairidir, şair var ki, irfan şairidir, şair də var ki, təbiət şairidir. Çərkəz Məcid isə dünyəvi şairdir. Onun yaradıcılığı bütün mövzuları əhatə edir. Bu da Çərkəz Məcidin geniş təfəkkür sahibi olmasından, uzaqgörənliyindən və azad ruh halından doğur. Burada onun irfan qatında yazdığı “Kaman” şeirini misal çəkə bilərəm:

Sinəsində düymə-düymə düyünü,

Görən fələk əldən alıb nəyini?

Naləsində ayrılığın neyini,

Niyə belə yandırırdı bu Kaman?

Nədir onda bu duyğunu doğuran,

Mayasını iniltidən yoğuran?

Uzaqlardan “vətən-vətən” çağıran,

Bir qəribi andırıdı bu Kaman.

Qədimlərdən gələn soraq qəmidi.

Baladan gen düşən ana kimidi.

Bəlkə elə itkin düşən gəmidi,

Sorağını dindirirdi bu Kaman.

Çərkəz Məcidin yaradıcılığında qəribə və dəqiq bir nizam da var, ədəbiyyatda ikinin üzərinə iki gəlib beş ala bilərsən, amma riyaziyyatda ikinin iki ilə cəmi dörddür, Çərkəz Məcidin riyazi dəqiqliklə poetik dil arasında bu qədər məna yüklü şeirlər yazması bir daha onu deməyə əsas verir ki, onun zəngin təfəkkür və düşünmə qabiliyyəti olub. Elə bu dəqiqlikdən yola çıxaraq “Durna qatarı” şeirini misal çəkmək olar:

Haça qatarına baxın durnanın,

Sanki düyünlənib bircə durnada.

Sarvanı bircədir iki karvanın,

Çəkib uzaqlara aparır o da.

Gedirlər, bizlərlə vidalaşaraq,

Həsrət nəğməsini söyləyib bizə,

Nəmli gözlər ilə sağollaşaraq,

Gedirlər, əl edib dərəyə, düzə.

Ah, necə nizamla uçub getdilər.

Qaldı sədaları qulaqlarımda,

Sevdalı könlümü alıb getdilər,

Süzdükcə göylərin yanaqlarında.

Dünya nə dünyadır hikməti yoxsa,

Onların sədası necə xoş idi.

Hansı bir qəzaya uğramışdısa,

Ortada birinin yeri boş idi.

Misal çəkdiyimiz bu şeirlərin hamısında böyük enerji var, elə bir enerji ki, adamı götürüb lap uzaqlara aparır, insanı düşünməyə vadar edir, təkrar-təkrar bu şeirləri oxumaq istəyirsən.

Elşad Barat

Ədəbiyyat qəzeti 2024.- 17 fevral, №6.- S.28.