Karlus Drummond di Andradi

Karlus Drummond di Andradi - Braziliyalı şair, tərcüməçi, jurnalist. 1902-ci ildə İtabirada doğulub. Atası əslən portuqal, anası şotlanddır. Ali təhsil alandan sonra Rio-de-Janeyroda yaşamağa başlayıb. Təhsil Nazirliyində və tarixi-mədəni irsin qorunması təşkilatında işləyib. Eyni zamanda jurnalistika ilə də məşğul olub. Braziliya poeziyasına Uitmensayağı verlibri gətirib. İyirmi yeddi şeir, on doqquz nəsr, bir neçə uşaq kitabının müəllifidir. Molyerdən, Balzakdan, Prustdan, Meterlinkdən, Hamsundan, Moriakdan, Lorkadan tərcümələri var. Çoxsaylı mükafatların laureatıdır. Braziliyada hərbi diktatura hökm sürəndə Dövlət mükafatından imtina edib (1975). 1987-ci ildə, yeganə qızının ölümündən bir neçə gün sonra dünyasını dəyişib. 1989-90-cı illərdə Braziliyada dövriyyədə olmuş 50 yeni kruzadoluq əskinasın üstünə şəkli vurulub.

Bir qızın albomu üçün nəğmə

Günaydın, dedim

uzaqdan gülümsəyən qıza.

Günaydın, amma o cavab vermədi

o qədər uzaqdan.

Göz-gözə gəlmək mümkün deyildi,

buna görə əl eləyib

günaydın, dedim, gecə-gündüz

mənzilimin və yazıq günaydınımın

uzağında olan qıza.

Əbədiyyən günaydın! Bəlkə də

soyumuş olacaq,

ya da gec gələcək cavabı, amma mən

yenə də gözləyəcəyəm

onun günaydınını.

Və sıra-sıra düzülmüş evlərin,

təpələrin və çəmənliklərin üzərindən,

saat neçə olur-olsun,

təcrübəsizcə təzələyəcəyəm günaydınımı.

Bəlkə də vaxtını düz seçməmişdim

və çox kədərlənmişdim

bu sarsaq günaydın üçün.

Qızcığaz bilə bilməz

və ya sezə bilməz

günaydınımın qəlbindəki

istiqanlılığı.

Günaydın! deyirəm

günortadan sonra;

gecənin bir aləmi: günaydın!

Və günəş doğanda

mavi və çəhrayı rəngə

boyayıram günümü:

qız onu rahat tapa bilsin deyə,

günaydın!

Günaydın: (kim bilir)

kolluqdan bir əks-səda

qarşılıq verir

və gözəl gün arzulayır mənə.

Qız uzaqdan gülümsəyir

sevinc içində,

hiss etmir bu günaydının

yükünü və parıltısını.

Kədəri, sıxıntını, çaşqınlığı

gizlətməyən gecə

məqsədsizcə dolaşır,

yabanı həsrətlə.

Bir günaydın desəydi,

mənim günaydınıma,

günün aydınlığına

bürünərdi gecə.

Köhnə əyyamların xatirəsi

Klara uşaqlarla bağda gəzişirdi.

Göy üzü yaşıl idi otların üstündə,

körpülərin altındakı sular qızıl rəngində,

mavi idi, çəhrayı idi, narıncı idi başqa nəsnələr,

polis gülümsəyir, velosipedlər keçirdi,

bir qız otların üstüylə qaçırdı bir quşu tutmaq üçün,

bütün dünya - Almaniya, Çin - hər şey

səssiz idi Klaranın ətrafında.

Uşaqlar göyə baxırdı: baxmaq qadağan deyildi,

Ağız, burun və gözlər açıq idi. Təhlükə yox idi.

Zökəm idi, isti idi, həşəratlar idi Klaranın qorxduğu.

On bir tramvayına çatmamaqdan qorxurdu

Klara, gecikən məktubları gözləməkdən,

həmişə təzə paltar geyinə bilməməkdən.

Amma bağda gəzişirdi atan!

Bağlar vardı o vaxtlar, sabahlar vardı.

Belu-Orizontili ruh qızın nəğməsi

Mən Çumbo küçəsində

şəfəqin arabasını gözləyən

ruh qızam.

Bəyaz, hündür boylu və soyuğam,

bədənim köks ötürmə kimidir

dağın şəfəqində.

Mən o ruh qızam.

Adım Mariya idi.

Ölən Mariya.

Sevdiyin qız idim mən

xəstələnib ölən,

maşın qəzasında ölən,

dəniz sahilində özünü öldürən,

saçları ağlında uzun müddət qalan:

Heç vaxt bu dünyanın adamı

olmamışdım: öpüləndə

başqa planetlərdən

danışardı ağzım,

aşiqlərin saf bir atəşlə yandığı

- və zarafatsız -

ulduzlara döndüyü planetlərdən.

başqalarından fərqli olaraq sənin olmağa

vaxt tapmadan öldüm mən.

Heç cür öyrəşə bilmirəm buna

polislər yatanda, içimdə

və ətrafımda gəzişən ruhum

Kurral Hill tərəflərə gedir

yeni evləri gözətləməyə,

aşiqlərin bağçalarında addımlamağa

(Klaudio Manuel da Kosta prospektində),

daldalanmaq üçün Seara mehmanxanasına girirəm,

daldanacaq olmur mənə. Bilmədiyim

bir qoxu dolur içimə: sənin

yuxunun qoxusudur bu, yumşaq

və isti, qıvrılıb yatmısan

ispan qadınların qucağında…

Ah! Nə olar, icazə ver, yatım səninlə!

Ruhum davam edir yoluna,

çünki fransız qadınların yoldan çıxartdığı,

Braziliyada tapılan viskilərdən içən

(və indi sərxoş olub yatan)

sevgililərimin heç birinə

rast gəlmirəm,

rast gəldiklərim ancaq

sürücüləri mənim bəyazlığımı görüb,

qorxudan qaçan maşınlardır.

Utancaq polislər,

yazıqlar! Biri tutmaq istədi məni.

Qollarımı açdım… İşə bax,

mənə uzatdı əllərini. Nə ət var, nə sümük,

paltarımın çölündə də,

içində də

eyni bəyaz yoxluq,

bəmbəyaz bir ağrı…

Belə görünür, əvvəllər bədən olanı

pişiklər yeyib.

Hələ diri olan qızlar

(inan, onlar da öləcək)

qabaqlarını kəsib ayaqlarından

aşağı dartacağımdan qorxurlar...

Səhv edirlər.

Qız idim mən, hamının tərk etdiyi

qız kimi də qalacağam.

Qızlarla maraqlanmıram.

Kişilər narahat edir məni.

Bilmirəm, necə xilas olum.

Təki ruhum ağrımasın daha,

hamı məni sevsin.

Təki ruhum buna razı olsun,

amma bilirəm bunun qadağan olduğunu,

sən ətdən və sümükdənsən, mən dumandan.

Dağların arxasından günəş doğanda əriyən duman.

İndi daha yaxşı hiss edirəm özümü,

dedim demək istədiyim hər şeyi,

o buluda dırmaşardım,

dünyanın üstündə parıldayan

donmuş çarşab olardım.

Amma ulduzlar başa düşməz,

heç kim başa düşməz,

Parauna prospektindəki

hovuzda əks edən xəyalımı.

Tərcümə: Həmid PİRİYEV

Ədəbiyyat qəzeti.- 2024.- 27 iyul, №28.- S.14.