Kəhər atın belindən
yıxılmaq...
Vaqif
Səmədoğlu çağdaş poeziyada çox fərqli
bir fiqurdur, bunu təkcə onun mövzularına, üslubuna,
hadisə və ya əşyaya, daha çox həyata və
ölümə, həm də və ən əsası, sevgiyə
(sübh çağı, duman içində çəkilmiş
eskiz...) münasibətinə, bütün bunlara bədii mətndə
yanaşma tərzinə görə demirik, bunlar onsuz da
aydındır.
Girmək
istəyirəm yuxuna...
Taiti
adalarından
balıqçı qayıqları
okeana
çıxan vaxt.
Ora
vaxtıyla, duman içində...
Ona görə deyirik ki, Vaqifin şeirə münasibəti
digər şairlərdən çox-çox fərqlidir, onun
hər bir mətnində şeirlə və öz
ömrüylə bağlı nəsə var, ya birbaşa mətndə,
ya da mətn altında. Birbaşa deyilənlər onun inadını əks
etdirir: şair dünyanı misra-misra, şeir-şeir kəşf
edir, yaxud bilinən dünyanı tanınmayan hala düşənəcən
"korlayır".
Mətn altında qalanlar şeir yazmaqla bağlı
şairin ömrünə hopan gizli bir kədərə
işarə edir, biz bu işarələrin ardınca
qoşuruq, amma deyilənləri orda tapmırıq, aldanıb
çaşırıq. Bilmirik, bu gizli kədərin altında
günahmı, yoxsa, başqa bir şey yatır? Onun
şeirlərində iki iş birdən, eyni zamanda icra olunur: kədəri
elə yerindən vurub oyandırır ki, biz bunu məlhəm
sayırıq və ürəyimizdə gəzdirdiyimiz
yaranın üstünə salırıq, sarıyırıq,
ancaq ikinci tərəfdən o yaranın qaysağını
qoparır, yara qövr edir, insan yaşadığını
hiss edir və bu hiss bütün ömrü boyu keçirdiyi
hissdən milyon dəfələrlə güclü olur, demək,
məqsəd yaddaşın, yaranın içindəki dərinliyə
çatmaqdır. Xalis poeziya o dərinlikdədir.
Ora qədər yoldur. Kim o dərinliyə
çatıb? - Heç kəs. Poeziya aləmində
hələ bircə şair də, yaddaşımızda inildəyən
yaranın ən qurtaracaq nöqtəsinə qədər gedə
bilməyib, çünki o nöqtə yoxdur. Məqsəd isə olmayan bir şeyi tapmaqdır.
Şeirdə ilğım bundan yaranır və
hər şey diqqət ediləndə macəra effektinə
köklənir.
...Hərdən
adama elə gəlir ki, bu şeirlər uzaq keçmişdə
qüssədən bağrı çatlamış bir
insanın şüuraltısının bərpa edilmiş
şəklidir (yəni, bu şeirləri diqqətlə
oxuyanda, mətnin bir az da gizlinlərini
araşdıranda, ora əbədilik hopan qüssənin mənbəyi
kimi əlini hara gəlsə, ata bilərsən və
peşman olmazsan, - bu dediyimiz yüzlərlə variantdan
yalnız biridir - !). Onun bütün ömrü boyu susub dünyadan
köçdüyü an danışmaq istədiyi, fəqət,
dilə gətirə bilmədiyi şeylər dirilərək
bu mətnlərə çevrilmiş və şeiri
qurub-yaradan detallar, obraz və metafora... bunların
hamısı o qədər şərtiləşib ki, indicə
mətni tərk edib gedəcəklər və biz qəfildən
həmin adamın sükutunun səsini eşidəcəyik. Ancaq yuxarıda dediyimiz kimi, qüssə hansı əsrdən
qopub gəlirsə-gəlsin, o mütləq şairin qəlbində
yuva qurduqdan, oranın həyatını, sözün ciddi mənasında,
qarışdırdıqdan sonra poetik obraza çevrilir və
bütün bunlar müəyyən müddətdən sonra
şairin varlıq haqqında orijinal təsəvvürünün
yaranmasına yardımçı olur.
Bilmək
istəsəniz, onun metaforasının məğzini:
...Mənə
tütək səsi dəydi uzaqdan,
Mənimlə
həyatın işi yox imiş,
Ölümdən
savayı arxam yox imiş...
Yuxarıda vurğuladığımız ikinci əsas
istiqamət isə şairin bütün yollardan ayrılıb
əsl şeirin olduğu məkanı tapmaq, orda olmaq istəyidir. Onun az qala, bütün
şeirlərində "ömür bəhanədir şeir
yazmağa", o yeri tapmaq üçün hərdən
rastına çıxanları usanmadan sınayır, şeir
onun üçün hər şeyi əvəz edir və hər
şeydir, Vaqifin bütün qəlbi bu nöqtədə
çarpır, bu nöqtəni bilmədən onun həm həyatında,
həm də yaradıcılığında istədiyin qədər
qüsur tapa bilərsən, necə ki, müasirləri Fetdə
tapırdılar. Onun obrazının əsas xassəsi nədirsə,
əsl şeirə gedən yol ilğımdır, ancaq burda
rasional düşüncəyə yer yoxdur, əsas olan
büdrəmək və yıxılmaqdır, iztirab çəkib,
dünyanın qabığından qurtulub mahiyyətə
çatmaqdır, ancaq nə eləsən də, həmişə
"yəhərlənməmiş dünyanın belindən
yıxılırsan..."
Cavanşir Yusifli
Ədəbiyyat qəzeti: xüsusi
buraxılış 2024.- 5 iyun, №21.- S.23.