XOŞ
GÜNLƏR, ARZULAR HƏLƏ QABAQDA…
(Faiq Balabəylinin
60 illik yubileyi münasibətilə…)
Hamımız kimi o da otuz il idi ki, Qarabağ həsrətiylə
ağrı-ağrı sızlayır, həsrət-həsrət
göynəyirdi. İşğal
altındakı torpaqları düşünəndə
ayağı altından yer, narahat ruhlarıyla Azərbaycan səmasında
dolaşan şəhidləri xatırlayanda, başı
üstündən Göy çəkilirdi.
Hamımız kimi otuz ildir onun da səbri tükənmişdi,
azadlıq toxumunu səpənlərin – 20 Yanvar şəhidlərinin
arzularını cücərtmək üçün
canını fada edən oğulların əməyinin yerdə
qalmağından qorxurdu:
Uğrunda
öldükləri torpağı
Qanları
ilə suvardılar ki,
Torpağımızda
ATƏŞKƏS
bitsin!
Azadlıq
toxumunu
səpənlərin arzuları
cücərib, bitsin.
Elindən,
dilindən, dinindən uzaqda, gavur qandalları altında
qanadları qırılan əsirləri düşünəndə
doğma ocağında əsir olurdu:
İlim-ilim
itirik, gəlmir sorağımız da,
Açılmamış saralır, solur
yarpağımız da.
Şəhid
qanı çilənən Şəhid torpağımızda
De, budurmu, azadlıq?!
Talanan ocaqların, alınan torpaqların geri
qayıtmayacağından, qisasın yerdə
qalacağından qorxurdu. Yeniyetmə çağlarından
sirrinə sirdaş, dərdinə həmdəm, sevdasına atəş
olan qələmdən sıyrılıb qılınc gəzirdi:
Qılınc
verin siz mənə, atım qalıb mıxçada,
Tüfəng verin siz mənə atım, qalıb
taxçada.
İstəmirəm
yenə də yatım qalım bağçada,
Düşmən
üstə getməyə yaraq verin siz mənə!
Zaman gəldi, vaxt yetişdi. Nəyi, necə nə vaxt edəcəyini
çox gözəl bilən, 44 gün ərzində göstərdiyi
siyasi və hərbi taktikasına bütün dünyanı
heyran qoyan Ali Baş Komandanımız İlham Əliyev mərd,
qorxmaz Azərbaycan oğullarına “İrəli!” əmrini
verdi. Otuz ildir davam edən, səngiməyən
Qarabağ savaşı Azərbaycanın qələbəsi ilə
sona yetdi. Otuz ildir qolu qandallı, sinəsi tapdaqlı
Faiq Balabəyli poeziyası da Zəfər sevinciylə süsləndi:
Şuşa!
Mənim
qoca şəhərim, mənim uca şəhərim,
neçə ilin həsrətini çəkən, yorğun Şəhərim!
Özümüzdən
çox uzaq,
könlümüzə çox yaxın,
gözümüzlə görünməyən tənha,
oğrun Şəhərim!
Axır
ki, qayıtdıq, gözlərin aydın!..
Gözümüz
aydın!!!
Bu il yubiley ili olan, ömrünün dəli-dolu
çağlarını geridə qoyub, ahıllaşan, aqilləşən,
ağırlaşan Faiq Balabəylinin poeziyasına yenidən nəzər
saldım, düşündüm, qeydlər apardım. İlk olaraq diqqətimi çəkən o oldu ki,
Faiq Balabəyli şeirlərini oxuyanda başqa-başqa
şairlər yadıma düşmədi, kiminsə
yaradıcılığını xatırlamadım.
Sevindim ki, şair kimsəni təkrarlamır, kimsəyə bənzəməyə
çalışmır, başdan-başa özüdür –
özünün duyğuları, düşüncələri,
arzuları və özünün yolu, izi var. Və bu çəhlimdə
– yolda bir silsilə – “Məhbusun dəftərindən” olan
şeirlər var ki, oxucunu dayanmağa, durmağa, dərindən
düşünməyə vadar edir. Bu şeirlərdən
ibarət dəftərin sahibi – məhbus elə şairin
özüdür. Ən böyük əsərlər
ən kiçik odalarda yazılır, ən işıqlı
kəşflər ən qaranlıq guşələrdə həyata
keçir. Faiq Balabəyli
yaradıcılığında çox sevdiyim poetik nümunələr
də cismin bağlı, ruhun azad olduğu bir yerdə
yazılıb. Qollar bağlıykən
ruhu qorumaq, onun azadlğını əlindən almamaq da hər
kişiyə qismət deyil, buna görə də güclü
iradəyə, mənliyə malik olasan gərək.
Şair hər gün gözləriylə “dərdiyi” dustaq
qızılgülləri görüşünə gələn
qızına verir:
…anasının
əllərindən tutaraq
Oğlum
və körpə qızım
görüşə gəlmişdilər.
Onda
gözlərimlə yox,
Əllərimlə
dərdiyim gülləri
Barmaqlığın
o tayında olan
Qızıma verdim.
…Bunların
heç ətri yoxdu ki,
Özləri
də solublar, – dedi qızım.
Və o balaca, məsum qızcığaz
başını qaldırıb barmaqlıqlar arasında olan
atasına və tottuş əllərində tutduğu,
ölümü ilə azadlıq qazanan qızılgüllərə
bir də boylanır. Bu dəfə onun gözlərindən məsum
bir sevgi, həsrətlə yanaşı, qorxu da oxunurdu.
O qızcığaz atasının da barmaqlılar arxasında
bu güllər kimi solacağından qorxurdu, çox qorxurdu…
Məhbus
şairin dəftərindən “Axşamkı
yağışdan sonra” şeirini oxuyuruq:
Axşamkı
yağışdan sonra
Doğan
Günəşin istisinə
Boy verəcək
yamyaşıl otlar
Torpağın
bağrını dələcək,
Yaşaya
biləcəklərinə inanacaqlar…
O göy
otlar, göy ağaclar, göy insanlar bilməyəcəklər
ki, Günəşin istisinə dev atlar, dev əjdahalar, dev
insanlar da göyərəcək və o göy otları,
göy ağacları, göy insanları tapdalayacaqlar, əzəcəklər,
öldürəcəklər…
Axşamkı
yağışdan sonra
Küçələrdəki
gölməçələrdə
…Qarışqa
kimi qaynayacaq çömçəquyruqlar.
Böyümək
istəyəcəklər,
Böyüyüb,
Qurbağa
olacaqlarının
Fərqinə
varmayacaqlar…
Və o
böyümək istəyən çömçəquyruqlar,
çömçəquyruq adamlar da bilməyəcəklər
ki, böyüyüb özündən kiçikləri yeyən
qurbağa, özündən zəifləri tapdalayan zalım,
qaniçən olacaqlar…
“Axşamkı
yağışdan sonra”nın doğan
Günəşi ana obrazıdır. Ümumiyyətlə,
analar bütün yaradıcı adamların əsərlərindən
Günəş kimi boylanır. Bu isə ən
ülvi hisslərin – sevginin, qayğının umacaqsız, təmənnasız
olaraq yalnız analara məxsus olmasından xəbər verir.
Bu şeirdə də bala üçün ürəyinin təpərini,
gözünün yağını əridən, balası
üşüyəndə üşüyən, balası
yananda yanan ana oxucunu yandırır:
Axşamkı
yağışdan sonra
Anamın
fikri iki,
Gözləri
dörd olacaq:
Aranı
dağa daşıyacaq, dağı arana…
…bayıra
çıxacaq isti otaqdan,
İslanacaq.
Üşüyəcək…
Və elə
zənn edəcək ki,
Dustaq
oğlu kimi durub yağışın altında –
Canını
belə qızdıracaq…
***
Şairlər qoşmaları kimi dəli-dolu, təcnisi
kimi ərköyün, bayatısı kimi kövrək, sərbəst
şeirləri kimi azad, dağınıq olurlar. Şairlər
gözəlliyə biganə qalmırlar, şairlər gözəllərin
yanından fağır keçmirlər. Faiq
Balabəyli də ta məktəb vaxtlarından gözəl
qızlara biganə qalmayıb. Hətta özü də
etiraf edir ki:
Gülüşdülər,
qış çəkildi yaz oldu,
Baxışları işvə oldu, naz oldu.
Sevmədiyim
sevdiyimdən az oldu,
Kəndimizin
qızları…
Faiq
neçə-neçə qızın saçlarına
gül düzüb,
neçə-neçə qız oğrun-oğrun
Faiqə baxıb, neçə-neçə qızın qəlbini
oğurlayıb Faiq:
Çiçək
dərib saçlarına
O qız
taxdımı, taxdımı?
Oğrun-oğrun
mənə sarı
O qız
baxdımı, baxdımı?
Amma həyatında
heç vaxt, heç yerdə unutmadığı, ürəyindən
çıxarmadığı sevimli bir qadın olub:
Sən
heç yaddan çıxmadın,
Sən heç unudulmadın.
Heca-heca
dolandı
Dodaqda-dildə adın.
Ey sevimsiz
odada
Xəyallardan
çıxmayan
Sevimli
qadın!
Bu qadın şairin anasının gəlini,
ömrünün yarı, övladlarının anası, nəvələrinin
nənəsidir. Gen günündə rahatlığı, huzuru, dar
günündə – ürəyi cisminə, cismi barmaqlıqlar
arasına sığmayanda doğmalarını,
yaxınlarını axtaranda sevgisinə, qayğısına,
xəyalına tapındığı qadın:
Sənin əlindən
tutmaq,
hər
şeyi unutmaq…
…yaralı
quş kimi çırpınan
Sinənə sıxılmaq istəyirəm.
Məni
heç kəs yıxa bilməz
Sənə
yıxılmaq istəyirəm!
***
Dədə-babalarımızdan bizə (qanı, soyu
arılara, durulara) ədəb-ərkan, böyüyə
hörmət, kiçiyə mərhəmət, ata-anaya səcdə…
kimi müqəddəs bir miras qalıb. Bu miras Faiq
Balabəylinin oturuşundan-duruşundan
göründüyü kimi, şeirlərindən də boy
verir. Şair illər əvvəl vəfat
etmiş atasından yenə də çəkinir, yenə də
ona hesabat verir. Dünyasını çox erkən dəyişmiş
qardaşı oğlu Vüsalın xatirəsinə
yazdığı elegiyada Vüsaldan atasını soruşur və:
Baban sənə
nə dedi,
Doyunca
oxşamadığı
saçına əl gəzdirib
boyunu
oxşadımı?
Sənin
çalınmamış
Toyunu oxşadımı?
Qınadımı baban bizi?
Biz səni
qoruya bilmədik,
Bağışlasın
baban bizi…
qardaşının balasını qoruya bilmədiyi
üçün atasından əfv diləyir.
Onu da qeyd
edim ki, Faiq Balabəyli özü ilə dərdləşəndə,
şeirlə həmsöhbət olanda,
Bu
dünyanın çox üzü var,
Mənə düşən bu dörd divar.
Üz
tutsam, göylər od tutar,
Əyilsəm torpaq yanacaq.
- desə də,
həyatda çox şən və nikbin birisidir. Şairin şeirlərini oxumasan, içini görməsən,
onu dünyanın ən xoşbəxt, dərdsiz,
ağrısız insanı sanarsan.
Bu
yaxınlarda Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təşkilatçılığı
ilə Faiq Balabəyli ilə yoldaş olduq, şüşə
ürəyimizin Şuşa qalasına,
Doyunca əyilib
içdim suyundan;
Tamı
tamahlandırdı, yumdum gözümü,
dadı
damağıma köçdü, içimə çəkdiyim
havanı
udmaq
geri
qaytarmamaq… yordum özümü…
Qaratikanların,
böyürtkənlərin
əlimi
daladı, ovcumu, dizimi -
amma
incitmədi, beləcə açıldı günüm, səhərim.
Dağların
qoynunda məğrur dayanan
ismətli, namuslu gəlin Şəhərim!..
misralarıyla vəsf etdiyi Şuşa şəhərinə səfər
etdik. Faiq Balabəylinin sözünə baxmayan,
hər kiçik eyhamdan sözalan, dolan ürəyi yenicə əməliyyatdan
çıxmışdı. Buna baxmayaraq,
şair çox nikbin, şən, hərəkətli, xoşbəxt
görünürdü. Deyəcəksiniz ki,
başımıza gələn bu qədər faciələrdən
sonra Şuşada kim şən, xoşbəxt
olmaz ki? Bəli, həmin gün onun nikbinliyinin əsas səbəbi
Şuşa olsa da, şair ümumən də şən və
nikbin – içindəki ağrı-acını
başqalarına yükləməyən, başqalarının sevincinə
kölgə salmayan, dərdini içində gizlədən
adamdır…
***
… Şeirləri bizə Faiq Balabəyli ömründən
gün-gün, il-il söz açır.
Ucqar kəndimizin
torpaq yolları,
Böyürtkən
kolları, moruq kolları,
…yadıma gör nələr düşdü bu
axşam…
Uşaqlıq
xatirələrini qələmə alır, yenidən
yaşayır o günləri və yaşadır…
Böyük
qardaşımın kiçik köynəyin,
Bir daha əynimə geyməyəcəkdim.
Amma
heç vaxt şair günü-gündən dəyişən,
uzaqlaşan, soyuqlaşan kəndlərini unutmayıb:
Hər şey dəyişib, əzizim, hər şey.
İndi kəndimizdə
Kəpənək
qovduğumuz vaxtlarımız olmadığı kimi,
Çay
kənarında,
Otlaqlarda
uçuşan
Rəngbərəng
kəpənəklər də qalmayıb…
əriyib
insanların üzünün təbəssümü…
Əziz
Faiq Balabəyli!
Bu il sizin ilinizdir. Bu il
ömrün bir durağında dərindən nəfəs
alıb, ahıllığa doğru yenidən yol almaq ilidir. Mən
bu mübarək il, mübarək yubiley
münasibətilə Sizi ürəkdən təbrik edirəm
və sizin öz dilinizlə deyirəm:
Xoş
günlər, arzular hələ qabaqda,
Qönçələr açacaq yaşıl budaqda.
Deyirəm
nə ola, ömür də baxt da
Həmişə
üzünə qımışa sənin!
İradə Aytel
Ədəbiyyat qəzeti 2024.- 15 iyun, ¹22.- S.46-47.