Ruhun səsini dinləyərkən yaşadıqlarım…

Adətən oxuduğum hər hansı bir kitabı və yaxud sözü, cümləni öncə necə deyərlər elə belə - yəni kitab kimi, söz kimi, cümlə kimi görürəm.Və bu məqamda özümü sıradan bir iş görmüş adam kimi hiss edirəm. Ancaq üstündən müəyyən zaman, hətta bəzən beş-on dəqiqə keçəndən sonra da məni özünə çəkən kitab, söz, cümlə olur. Və bu gün də var. Məsələn, Nüsrət Kəsəmənlininin, Əli Kərimin, Rüstəm Behrudinin, Xalq şairləri Bəxtiyar Vahabzadənin ,Sabir Rüstəmxanlının , Zəlimxan Yaqubun Məmməd Arazın , Şahmar Əkbərzadənin və digər yazarlarımızın hansısa bir şeiri yəqin ki, çoxlarının diqqətini çəkib. Bax bu mənada son günlər yazı masamın üstündə yer tutmuş gözünü gözümdən çəkməyən bir kitabla təmasdayam. Demək olar ki, onun vərəqlərini çevirməkdən kitab da deyəsən mənimlə isinişib…

Elə ona yaxınlaşan kimi dərhal açıram, tam səmimiyyətlə deyim ki, bu kitabdakı şeirlərin əksəriyyəti mənə ruhumun səsi qədər yaxındır. Çünki onların özündə ehtifa etdiyi fikirlər,həm də hisslərdir- yaşanmış hisslər! Bir oxucu olaraq şeiri oxuyanda elə bilirəm ki, səs eşidirəm- hisslərini səsini ! O səs şeiri gözümün önündə canlandırır. Şeir dipdiri olur.Baxır gözlərimin içinə.Və mən ona sarılmaqdan özümü saxlayan bilmirəm.Bu, diri sözün qüdrətidir. Ona nfəs verən söz adamı üzünü Tanrıya tutub deyir:

sevinə- sevinə

qəriblikdən

ağappaq buluddan

tikilən evimə,

sənə dönürəm,

evdəsənmi, İlahi?

Bu bəndi oxuyanda yəqin siz də göz önünə ağ buludu gətirdiniz, onun evə bənzərliyini gördünüz. O “ev”in qapısını açıb siz də içəri keçdiniz. Və içinizdə olan Allah o evdə “bəndəm, xoş gəldin” dedi sizə. Bu “xoş gəldin” artıq Allaha qovuşmaqdır.Allahın dərgahında olmaqdır.

Yaxu da:

Bu nə eşq, nə sevda imiş

Yol nə yerdə, nə göydəymiş.

Dərdin özü dərman imiş,

Rəbbin yolun bulanlara.

Gələn gedəndən çox imiş,

Bilgi biləndən çox imiş,

İnsan Tanrının sirriymiş

Sirrə sirdaş olanlara…

Kim deyir gedənlər dönmür,

Dualardan yol görünür,

Ölüm toy- vüsal günüdür,

Yurda qurban olanlara…

Mən bu şeiri ilk dəfə oxuyanda əlimi ürəyimin üstə qoyub and içə bilərəm ki, biraz xoflandım. Çünki ölümün toy- bayram olduğunu, vüsal olduğunu, bu qədər zərif -incə, az qala pıçıltı ilə ifadə etmək, o böyük çoşğunu adamın ruhuna hopdurmaq tapıntıdır, kəşfdir, ya da möcüzədir. Mən bunun adın hələ də bilmirəm.Təkcə bildiyim odur ki, müəllif yurduna, vətəninə qurban gedənləri, yəni şəhidlərimizi vüsala çatanların zirvəsinə qaldırır.Onların şəhidliyini Tanrıya qovuşmaq mərtəbəsində görür.Təbii ki, Tanrıya qovuşmaq da toy- bayramdır, vüsaldır!

Bu fikir ən müqəddəs kitabımızda da öz təsdiqini tapıb.Şəhadətə yüksəlmək hər adama nəsib olmur axı.

Mən bu kitabın başqa bir səhifəsndə yenə heyrət doğuran fikirlə qarşılaşıram. Əslində bunu hamımız bilirik qığılcım da işıq yarada bilir.Yəni qaranlıqda işarır, özünü göstərir.yəni diqqəti çəkir.Deməli o qığılcım qaranlığa meydan oxumaq gücündədir.Bu mənada kiçik bir əl fanarının qaranlığı yarması şairin oxucuya təqdimatında həmin gücün əks edilməsidir. Əl havasında dolaşdığın qaranlığın içərisində hayına çatan o kiçik fanar sənə yol göstərir- işıq yolu! Sən də o işıq yolu ilə işığın ardınca gedirsən. Elə şair də bunu poetik şəkildə bizə çatdırır:

Kiçik əl fənəri

bapbalaca boyuyla

könüllərdən,

düşüncələrdən

zülmət xofunu qovmuşdu…

Deməli buradan bir məna da ortaya çıxır: - Qaranlığa qalib gəlmək üçün kiçik olmaq, zəif olmaq qorxulu deyil.Əsas var olmaq- qaranlığı yaramaq, işıqlandırmaq istəyində olmaqdır.Mən bu şeirin aurasında həmin OLMAĞI gördüm.Anladım ki, insan öz yerində, öz anında olanda onda qaranlıqlar qorxulu olmur.Təbii ki, müəllifin mənə xatırlatması daxilimdəki müəyyən ümidsizliyə bir tərs şillə oldu.Özüm özlüyümdə inandım ki, ümid sonuncu ölür deyənlər, yanılmayıblar.Həqiqətən, mənə görə , həyat ümid öləndə bitir.Ona görə də kitabdakı ümidlər şeirini təkrar – təkrar oxudum. Onun bir bəndini dəsizə çatdırıram:

Qıymayın əzilsin bir könül,

sınsın bir ürək.

Qaldırın bu daşı,

səpələnsin ətrafa

sevgilərim,

ümidlərim

çiçək- çiçək…

Burada söhbət həyatımıza, ömrümüzə, hətta ürəyimizə yükələnən daşdan gedir.Yolumuza yumalanan, əlimizi altında saxlayan daşdan gedir. O daşı qaldıranda ümidə nəfəs verilir, bax o ümid də çiçək- çiçək açır. Həm bizim üçn, həm də çevrəmiz üçün.Sadəcə onu istəmək, o işi görmək bizə qalır. O istəyi gördüyümüz anda da yaşamın mənası da dəyişir bizim üçün. Yalanın, sayğısızlığın, etinasızlığın, hətta tapdalanan haqqımızın bizə nələr yaşatdığını, bizə nələr toxduğunu anlamağa başlayırıq. Dərk edirik ki , yalandan Allaha and içməklə çox da uzağa getmək olmur. Atacağımız adddım büdrəməklə başa çatacaq.Ona görə də şairə qulaq asmaq, onun şeirindəki fikir yükünü anlamaq yerinə düşər.

Allah özü şahiddir gizlilərə,

könüllərdən keçənlərə.

Görmürsənmi, gülüm,

Allah yalanlardan,

olanlardan bezib

çoxdan çıxıb gedib,

insanlar olmayan yerə…

Sonuncu fikir, mirsa yəqin sizi də düşündürür.Yəqin sizing də ağlınızdan gəlib- keçdi ki, insanlar, yəni biz olmayan yerlər Allahı darıxdırmayacaqmı?Şəxsən mən bu sualın ardına düşüb, bir neçə gün yol getdim.Və gəldiyim nəticə də bu oldu ki, dünyada insanlar olmayan yer var, amma Allah olmayan yer yoxdur.Deməli şair bizi öz fəlsəfi düşüncəsiylə yenidən Allah olan yerə qaytardı.Dedi ki, ay insanlar, siz olmayan yerlətdə də Allah var. Onu unutmayın.Allahını unutmayanlar, sonda qalib olurlar.Çünki onların dəstəyi Allahdandır.! Bunu bildiyimiz üçün biz öz Allahımıza hər zaman sevgilərlə, sayğılarla, ümidlə əl açırıq.Və bir bəndə olaraq içimizdən keçənləri də Allahla bölüşürük. Odur ki, şair də bir bəndə olaraq, içindəki sızıltını, acını da Allahla bölüşür və yazır:

Bir söz sorsam, bilərsənmi?

Yer üzü göyün əksimi?

Sağ- salamat yerləşdinmi?

Yerdən göyə köçən adam?

Insan sevdiyini, doğmasını, əzizini itirəndə haldan- hala düşür.Zaman- zaman barışmır bu itgiylə.Çoxdakı torpağın üzü soyuqdur. Alır bizdən aldığını, sinəmizə dağ çəkir. Ancaq göy üzü bizə təsəlli verir , inandırır ki, itirdiyimiz Tanrı dərgahındadır. Ən müqəddəs yerdədir.Bax o ən müqəddəs yerdə olan üçün də biz bir təlaş yaşayırıq.Bir narahatlıq keçir içimizdən.Düşünürük ki, görəsən necə yerləşdi, rahatlana bildimi?Sonra da yenə yerinin Tanrı dərgahı olduğunu qəbul edib, buna inanıb, sükürlər edirik.Bax elə bu təsəllimiz də bir qurtum su kimi, bir udum havam kiimi bizi rahat edir.

Baxmayaraq ki, ayrılıq elə ayrılıqdır və bunun başqa adı yoxdur. Bunu şair də etiraf edir:

Bu cənnət, bu da cəhənnəm

O əzrayıl, bu da ki mən.

Qələmimnən, qələmiynən

Yazılıram yarpaq- yarpaq.

Yol hanı çıxıb getməyə?

Qaçıb ölümü ötməyə,

Külümdə od böyütməyə

Bağlanıram ayrpaq- yarpaq.

Can dediyin qorxum imiş.

Uçub gedən ruhum imiş,

Ölüm solğun yuxum imiş

Oyanıram yarpaq- yarpaq.

Bir hissəsini təqdim etdiyim şeirdə öncədən vurğuladığım hislərin toplumunu gördüm. Elə bil ki, bir dəstə bənövşə idi, bir qom nərgiz idi. ətri də, rəngləri də bir- birini elə tamamlayırdı ki, o cənnətdən ayrılamq istəmidim. Bütün bunlar da sözlə çəkilmiş rəsm əsəri idi mənim üçün. O rəsmi açmışdım vərəq- vərəq gözümün qarşısında. Baxırdım, duyurdum, hiss edirdim və özüm hopurdum həmin hisslərə. Necə ki həmin hislər mənə hopmuşdu.Bu sözün bütün mənalarda özü demək idi.Yəni SÖZ nəyə qadir olduğunu sərgiləmişdi mənim üçün. Şair də öz sözünün ağası idi bu yerdə. Yazır ki:

Qoymaz bir kimsədən minnət götürəm,

Ölüm xəbərimi söz yetirəcək.

Oğuldan, uşaqdan, dostlardan qabaq,

Mənim cənazəmə sözüm girəcək.

Və həmin şeirin sonunda şair sanki oxucuyabir nişanə göstərir:

Qalaca ruhumun yükü sözümdə,

O məndən doymadı, doymadım ondan.

Mən “Ol”la gəlmişdim, “Öl”lə gedirəm,

Yaşamaq ümidim başlayır sondan.

Mən bu kitab barəsində ilkin yaşıntılarımı, ilkini duyğularımı ona görə “Sözüm” şeiri ilə bitirirəm ki, müəllif burda həm göstərir, həm də çox böyük inamla öz iddiasını ortaya qoyur.Bəyan edir ki, sözüm uzunömürlüdür, ölümsüzdur və yaşayacaqdır.

Məndə bir oxucu olaraq bu gerçəyə inanıram.Ən azından ona görə ki, “Deyilən söz yadigardır”.Yadigarlar isə ölməzdir.

P.S. Barəsində söhbət açdığım kitabın adı “Ömrün yaddaşı”-dır ! “Ömrün yaddaşı”-nın müəllifi isə Sona Vəliyevadır!

Əbülfət Mədətoğlu

Ədəbiyyat qəzeti 2024.- 15 iyun, №22.- S.18.