7 iyunun yazısı
"25-ci
saat" adında brend yaratmalıyam, günümüzdəki
bu vaxt qıtlığında hər kəs 25-ci saata hədsiz
ehtiyac duyur.
"Kimsəsizlər
küçəsində apokalipsis" adlı roman
yazmalıyam, zatən, bütün tənhaların bir qan
qohumluğu qədər yaxınlığı var.
Amma
"Unuda bilməzsən" (You can't forget) adlı film
çəkməyə daha istəkliyəm. Bir
gün sən də anlayacaqsan. Anlayacaqsan
ki, keçmiş daim insanı qarabaqara izləyir, məqam gəzir
ki, onu yolundan sapındırsın. Və anlayacaqsan ki,
heç sən də UNUDA BİLMƏZSƏN!
1-ci etüd
Yaz və
yay yağışlarını o qədər sevirəm ki...
Hətta
bu yaşımda belə yazda, yayda yağış
yağdımı, eynən uşaqlar kimi qaçıb əllərimi
yana açaraq, üzümü səmaya
tutaraq islandıqca islanmaq sərməstliyi yaşayasıyam.
Və bir də. Elə ki səssizlikdə içimin
sükutuna dalıram, birdən hardansa lap uzaqlardan
qulağıma musiqi sədası gəlir. Tam diqqət kəsiləndə bəlli olur ki, bu səs
içimdən gəlirmiş.
Mən
daim bu iç musiqimin - o bir simfonik əsərdir - hansı bəstəkara
məxsus olduğunu araşdırırdım, Bethovenin,
Motsartın, Şopenin, Baxın, Ştrausun, Listin, digərlərinin
əsərlərini dinləyirdim... Amma həmin
musiqiylə rastlaşmırdım ki rastlaşmırdım.
Və bir gün Madriddəki Kafedral kilsə-muzeydə
o ilahi musiqini axır ki eşitdim. Dərhal
başılovlu halda xidmətçilərə
yaxınlaşanda Tomazo Albinoninin "Adajio"su olduğunu
öyrəndim. Ecazkar musiqinin müəllifi
17-ci əsrdə Venesiyada yaşamış Barokko
epoxasının bəstəkar-skripkaçısı imiş.
Bu
yağış sevgisinin də, bu daxilimdə musiqi səslənməsinin
də səbəbinin nə olduğunu uzun illər bilmədim
ki bilmədim...
Anamın vəfatından sonra şəxsi əşyaları
içində bütün bu illərdə bizdən gizlətdiyi
xatirə dəftərini aşkarladıq. Ordan oxuyanda
ki, dünyaya gəldiyim 7 iyun günündə
yağış yağırmış, xeyli təəccübləndim.
Oxuyanda ki, həmin gün doğum evinin hava
radiosunda da simfonik musiqi səslənirmiş, heyrətdən
donub qaldım.
Magik
realizm!
2-ci etüd
Qorxudan ibadət etməklə sevərək ibadət etməyin
fərqi böyükdür.
3-cü minillikdə dünya ədəbiyyatının
inkişaf tendensiyasında başlıca amil elitar və
kütləvi ədəbiyyat sərhədlərinin aradan
götürülməsidir. Kanonik klassisizmin
yaratdığı ehkamlar da uçulub
dağıdıldı, postmodernizm bastionu da
çökdü. Non-fiction son on ilin ən
tələb olunan kitabına çevrildi.
Bu gün
bütün Amerikanın başılovlu halda Conatan Franzenin
kitablarını axtarması, yəni, sizə heç nə
demir?
Qəssab dükanında da, gül dükanında da eyni
mənzərə var, əslində. Birində
başları kəsilərək, digərində
kökündən qoparılaraq öldürülən
canlıların ruhları dolaşır. Di
gəl, bunların hər ikisi insanların böyük həvəslə
baş çəkdikləri məkanlardır.
Keçmiş Nobel prospekti ilə gedirdim, bərk
tıxaca düşdüm və nədənsə eyniadlı
mükafat barədə düşünəsi oldum. Bax, Milan
Kunderaya Nobeli vermədilər və o, dünyadan küskün
getdi. Ondan öncə Umberto Ekoya da Nobeli
verməmişdilər və o da dünyadan küskün
getmişdi. Haruki Murakamiyə də Nobeli
verməməkdə israr edirlər və onun da dünyadan
küskün getməsinə çalışırlar.
Nobel başbilənləri bir şeyi anlamaq istəmirlər
ki, ən yaxşılara veriləsi nəsnə ən
yaxşılara qismət olmadıqca dəyərini itirir. Anlamaq istəmirlər
ki, "Ölməzlik" elə
"Qızılgülün adı"ndadır,
"Norveç meşəsi"ndədir.
Bakının Nobel prospekti artıq tarixdir. Ədəbiyyat üzrə
Nobel mükafatının da tezliklə tarixə çevrilməyəcəyinə
kim zəmanət verər ki?
Mənfəətgətirici bütün nəsnələr,
ya o qədər qaynardır ki, əl vuranda yandırır, ya
da o qədər soyuqdur ki, toxunanda dondurur. Bizimsə əllərimiz
ilıq və sərinlərə öyrəşib. Odur ki, onlarsız keçinməli oluruq.
İnsan ömrü adi günlərin xoşbəxt və
bədbəxt günlərə nisbətindən ibarətdir. Bir bədbəxt
gün iki xoşbəxt günü aparır -
"Qızıl cib saatı" romanımın
epiqrafıdır.
Bu tarixi trillerə həddən çox zaman və enerji
qoydum. Ədəbi elitanın onu bəyənməsini
yazılan resenziyalar, oxucuların bəyənməsini yüksək
satış faizi isbatlayır. Eyni zamanda hər
iki cəbhədən rəğbət almaq çox çətindir.
Amma sözüm bunda deyil, sözüm ondadır ki, insan
ömrünün adi günlərin xoşbəxt və bədbəxt
günlərə nisbətindən ibarət olması bir həqiqətdir. Qələmlərə
qara mürəkkəb çatdırmaq olmur. Qırmızı mürəkkəbsə, əksərən
istifadəsiz qalır.
Və
xoşbəxtlik -
Yer kurəsinin
hansısa okeanına,
dağına,
meşəsinə,
yaxud
hansısa şəhərinin
insan
uzdihamı arasına düşən
bir iynə.
Axtarıram
onu
Ömrümü
yelə verə-verə,
Deyinə-deyinə.
3-cü etüd
İnsan biləndə ki qanadı var, gec-tez uçacaq.
Div-insanlar adi insanların görmə bucaqlarını
bütün zənginliklərə bağlayaraq bir tikə
çörəyə açmaq üçün, o
çörəyə əlləri çatınca isə
onları "min şükür" deməyə
alışdırmaq üçün yaranıblar.
Sevinc kədərə,
şənlik yasa, arzu puçluğa ağ
bayraq qaldırdıqca fasiləsiz ağ parça
istehlakçısına çevrilirsən. Və bir gün ağ parçalar tükənir, sonuncunu
bürmələyirsən, ömür ölümə ağ
bayraq qaldırır.
Qatilin əksi öldürdüyü adamın
gözündə ilişib qalır. Öləndə
gözlərimdə Qəddar Həyatın əksi qalacaq.
Bürkülü
yay gecəsinin
Havasızlığına qapanmışam.
Bu
böyük, gen məmləkətin
Yuvasızlığına tapınmışam.
Ulduzlar
göz qırpırlar,
Gah yanır, gah sönürlər.
Xatirələr
əlçim-əlçim
Başıma tökülürlər.
Dərd
bölməyə kimsə yoxdu,
Bu da yağı, o da yağı.
Ömür
dediyimiz nəsnə
Arzular qəbristanlığı.
Haqqı
nahaqqa çevirən
Konveyerlər qoşulubdu.
Orda
qılınc çəkən gördüm,
Burda silah tuşlanıbdı.
Bilmirəm,
harda dayanım,
Bilmirəm, hayana gedim.
Deyiləsi
çox şeylər var,
Mən
lap azcasını dedim.
4-cü etüd
Palçıqdan çıxmaq üçün ətrafdakı
quru adacığı görmək lazımdır.
Dekadentçilər
müasir dövrdə yenə əl-ayaq açıblar,
"sənət sənət üçündür"
taftalogiyası ilə silahlanaraq, artıq kuluarlarda da deyil,
efirlərdə, mətbuat səhifələrində, sosial
media statuslarında iddia edirlər ki, yaxşı filmi,
yaxşı musiqini, yaxşı rəsm əsərini,
yaxşı romanı kütlə anlaya bilməz, bunlara nə
baxan olar, nə bunları dinləyən, nə də oxuyan. Deyirlər, yaxşı deyilən hər nə varsa,
pisdir, pis hesab edilənlərsə, yaxşıdır.
Bu əbləhlərə
kimsə niyə başa salmır ki, bəs niyə yüz illərdir
ki, yüz milyonlar Rembranta, Da Vinçiyə heyranlıqla
tamaşa edir, Fellinini, Kurasavanı durmadan izləyir, Şopendən,
Bethovendən qopmaq bilmir, Hüqonu, Markesi heyrətlə oxuyur?
Qaranlıq və işıq sözləri var, adi halın
ifadəsidir.
Biri də var, qaranlığın və
işığın metaforası. Bizimçün
illərdir ki, bu iki söz metaforik anlam daşımaqdadır.
Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının
klassikası, təkrar edirəm, çağdaş ədəbiyyatımızın
klassikası deyiləndə, ilk əvvəl həm poeziyada, həm
prozada dörd ad yada düşür. Poeziyada bu dörd ad -
Ramiz Rövşən, Nəriman Həsənzadə, Vahid
Əziz və Sabir Rüstəmxanlıdır. Prozada isə
bu dörd ad - Anar, Elçin, Kamal Abdulla və...
Əkrəm Əylisli aldandı, yolundan sapındı,
bir səhv buraxıb xalqın sevimli yazıçısından
"Daş yuxular"ı yazan Əkrəmə çevrildi,
sonradan da bunun altını çəkməyə məcbur
oldu. Yoxsa ki, "Adamlar və ağaclar"ı, "Mənim
nəğməkar bibim"i, "Ürək yaman
şeydir"i yazan Əkrəm nöqtələrin yerində
dayanacaqdı.
Kaş ki, bunu edə biləydik. Kaş ki, onu başa
çatdıraydıq. Kaş... kaş... kaş...
İstəklərimiz balina, imkanlarımız kilkə
balığı...
Sumqayıtdakı mənzilimizin üç otağı
və iki eyvanı kitablarla, eləcə də "Ədəbiyyat
və incəsənət qəzeti"nin, "Azərbaycan"
və "Ulduz"jurnallarının toplamsayları ilə dolmuşdu. Atam yeni kitab
seriyalarına, qəzet və jurnallara abunə olduqca ədəbiyyat
əlindən evimizdə tərpənmək olmurdu.
Amma anam heç vaxt gileylənməzdi, işdən gələndə
yorğun-arğın otaqlara əl gəzdirərkən səbirlə
kitabların, qəzet-jurnalların tozunu alardı.
Düşünürəm ki, indi ədəbiyyatımızın
tozunu almaq üçün mehriban əllərə yamanca
ehtiyac var.
5-ci etüd
Baharda
yollarına o qədər gül-çiçək səpdim...
Bilə-bilə ki, payız onları solduracaq.
Amma
payızdan qabaq, onları ayrılıq soldurdu...
(Bu məmləkətdə minlərlə sevgi hekayətini
müharibə yarımçıq qoyub).
İki rəfiqə tanıyıram. Birinin 51
yaşı var, 1993-cü ildə nişanlısı 1-ci
Qarabağ müharibəsinə gedib və şəhid olub.
O vaxtdan ailə həyatı qurmayıb, gedəninin bir gün
qayıdacağına inanaraq yaşayır.
Digərinin 24 yaşı var. 2020-ci ildə
nişanlısı 2-ci Qarabağ müharibəsinə gedib və
şəhid olub. O da gedəninin geri dönəcəyinə inanaraq
yaşayır.
Onları dərd birləşdirir, bir də inam. Bəlkə də,
inamı dərd qədər mətinləşdirən
başqa nəsnə yoxdur.
Dəbdəbəli sarayların şəhid tabutları
çıxan kasıb daxmalara necə qibtə etdiyinin dəfələrlə
şahidi olmuşam.
Qapına
gedən cığırları
bir azdan
bəyaz qar örtəcək.
Qar
sevincini götürüb də
küknardan oyuncaq tək asaq.
Amma nə
yazıq, o qarlı kəndardan
içəri adlaya bilməyəcəm.
Sənə
doğru yollar
yasaq mənə,
yasaq.
6-cı etüd
İndi bir para ağzıgöyçək peyda olub. Bunlar Stalin
dönəmində yaşamış
ziyalılarımızı satqınlıqda, xainlikdə
ittiham edərək onlara çamur atırlar. Arxivlər
açıldıqca, o dəhşətli illərin real mənzərəsindən
xəbərdar olduqca bu üzdəniraqlara nifrətim lap artır.
1953-cü
ildə Elmlər Akademiyasının prezidenti Musa Əliyev,
vitse-prezidenti Səməd Vurğun idi - iki dost. Fevral
ayında Azərbaycanın rəhbəri Mir Cəfər
Bağırov səhər saatlarında Musa Əliyevə zəng
vuraraq dərhal Səməd Vurğunla Mirzə İbrahimovun
Akademiyadan xaric edilməsi əmrini verir,
"tapşırığımı yerinə yetirməsən,
özündən küs" - deyir. Bu
tapşırıq iki böyük şəxsiyyətin
yalnız Akademiyadan xaric edilməsi deyildi, onların vurulma
prosesinin başlanğıcı idi. Gerisi
nə olacaqdı, aydın duyulurdu.
Musa Əliyev tam çıxılmaz vəziyyətə
düşür.
Bəzən Allah özü insanın köməyinə
yetmirmi? SSRİ rəhbəri İosif Stalinin vəfatı xəbəri
gəlir, Mir Cəfərin başı qarışır,
verdiyi ultimatum bir müddət yadından çıxır.
Amma iyul ayında Bağırov yenidən bu məsələnin
üstünə qayıdır. Onun
emissarı Musa Əliyevin yanına gedib, ertəsi gün saat
11-ə kimi ona məsələni həll etməyi
tapşırır. Musa Əliyev səhərədək
gözünü yuma bilmir. O, xalqın ən
öndə olan ziyalılarını güdaza verə bilməyəcəkdi,
buna onun kişiliyi, ləyaqəti yol verməzdi, demək,
özü qurban getməliydi.
Allah böyükdür, bu dəfə də gözlənilmədən
Musa Əliyev xilas olur. Həmin dönəmdə o, Akademiya
prezidentliyi ilə yanaşı, SSRİ Ali Soveti deputatı
kimi ağır sənaye seksiyasının da sədri idi.
Və saat 11-ə sayılı dəqiqələr qalanda Kremldən
onun adına teleqram gəlir ki, Ali Sovetin
növbədənkənar iclası keçiriləcək, təcili
Moskvaya gəl. O, Moskvaya uçası olur, bir həftə
davam edən iclaslarda iştirak edir, fikri isə Bakıda
qalır, axı orada Mir Cəfər onun hökmünü
çıxarmağa hazır vəziyyətdə yolunu
gözləyirdi.
Möcüzə bəzən insanın bütün
ümidləri üzüləndə, hətta
yapışmağa saman çöpü belə qalmayanda gəlir. Həftənin
tamamına bir gün qalmış - iyulun 12-si səhər ertə
bir xəbər ildırım kimi çaxır, gündəmi
zəbt edir. SSRİ rəhbərliyinin
elitasında qərarlaşmış ən mənfur şəxs,
Mir Cəfər Bağırovun da havadarı Lavrenti Beriya həbs
edilmiş, Bağırov da işdən qovulmuşdu. Beləcə həm Musa Əliyev, həm də Səməd
Vurğunla Mirzə İbrahimov qurtulurlar.
Dünyada bir vəfa borcu, bir kişilik deyilən
anlayış da var, onları yerinə yetirəndə hər
şeyi, ölümü belə göz altına alırsan. 1954-cü ildə
Bağırovun yerinə yeni birinci katibin seçilməsi
üçün Mərkəzi Komitənin plenumu
keçirilir. Kremlin nümayəndəsi
öz namizədlərinin adını çəkibmiş -
MK-nın kənd təsərrüfatı üzrə katibi
işləmiş İmam Mustafayev. Seçki-filan,
bunlar çox formal şeylər idi, təklif gəlirdi və
yekdilliklə hamı deyilən şəxsə səs verirdi.
Amma bu dəm gözlənilmədən plenum
üzvü Səməd Vurğun yerindən qalxıb tribunaya
yaxınlaşır və deyir ki, bu şəxsi seçməkdənsə,
mən daha layiqli şəxsin - akademik Musa Əliyevin namizədliyini
irəli sürürəm.
Bu gözlənilməz addımdan hamı təəccüb
içində qalır. Səməd Vurğunun şair qəlbi
onu dostunun etdiyi yaxşılığa yaxşılıqla
cavab vermək, bununla özünü misilsiz bir təhlükəyə
atmağa vadar etmişdi. Bu dəm onu xilas etmək
üçün Musa Əliyev yerindən qalxıb söyləyir
ki, mən öz namizədliyimi geri götürürəm...
İndi arxaya boylandıqca, tarixin saralmış səhifələrini
vərəqlədikcə görürük ki, biz necə
insanları itirmişik. Musa Əliyevlər, Səməd
Vurğunlar həqiqətən də, xalqın kisəsindən
gediblər.
Heç
iki il keçməmiş - 1956-cı il
mayın 24-də cəmi 50 yaşında Səməd
Vurğun vəfat edir. Ən yaxın dostunu,
sirdaşını, arxa-dayağını itirmək Musa
Əliyev üçün çox sarsıdıcı olur.
Səməd Vurğun gənclərin kumiri,
bütün SSRİ-nin sevimlisi, Azərbaycanın mədəniyyət
simvolu idi. Musa Əliyev sonradan xatirələrində bir
dəfə Səməd Vurğundan eşitdiyi bu kəlmələri
qeyd edəcəkdi: "Mən gecələr yatmıram,
çamadanla divanda otururam. Gözləyirəm,
onlar nə vaxt dalımca gələcəklər. Yaxınlarım üçün çətinlik yaratmaq
istəmirəm. Gəlsələr, ləngimədən
onlarla gedəcəyəm"
Səməd Vurğun də repressiya qurbanı idi. Nə fərqi
var, səni gülləylə öldürələr, ya
çərlədib öldürələr?
"Bir dəfə
yaşayırıq, hərəmiz bircə dəfə..."
- Bu məşhur mahnını kim dinləməyib?
Çox təəssüf ki, bu bir dəfə
yaşantımızda haqqımıza girənlər bizi
xoşbəxt olmağa qoymurlar. Yalnız əzab,
əziyyət, zülm çəkmək olur qismətimiz.
7-ci etüd
Bizə
Nyu-Yorkda "Bestseller yazmağın qızıl
qaydaları"ni tədris edəndə 3-cü minillik
insanının mobil telefondan və internetdən qopub kitaba
inteqrasiyası üçün yazıçıya cəmi 3
abzas şans verildiyini bildirmiş, uzunçuluqdan, müəmma
və mücərrədçilikdən, bol bədii ifadə
vasitələrindən qaçmağın lüzumunu
sübut eləmiş, əsas oxucu kütləsi sayılan, hədsiz
sosiallaşmış Z nəslinin maraq dairəsini nəzərə
almağı tövsiyə etmişdilər. Və
ən əsası, təlqin olunmuşdu ki, hər bir bədii
əsər öz mesajı ilə dəyərlidir.
Bəs nə edəsən ki, əksər
oxucularımız hadisə təfsilatına, təhkiyəyə
uyurlar, amma mesajlara önəm vermirlər?
Bakı Kitab Klubunun elan etdiyi kimi, Azərbaycanda ən
çox satılan "Sonuncu ölən ümidlərdir"
romanımı oxuyanlar bir uğursuz sevgi əhvalatına təəssüflə
acıyırlar. Halbuki o romanda sevgi əhvalatı
yalnız butaforadır. Canlı olan isə
"məqsəd vasitələri doğruldur" deyərək
ən əyri, ən alçaldıcı yollarla məqsədlərinə
çatanlara bu sayaq yüksəlişin sonda
çöküş olacağı qanunauyğunluğunu
sübut etməkdir.
Keçmişdə Leyli və Məcnun, Romeo və
Cülyetta, Tristan və İzolda sevgilərində sevənlər
yalnız ürəyin hökmüylə sevirdilər,
onları ürək buxovlayırdı. İndisə
bütün sevgilərin əsas idarəedicisi beyindir. O
vaxtın sevgisi özünüÜ fəda etmək idi, indisə
özünƏ fəda etməkdir.
Mən səni
heç sevmədim ki...
Görüş
yerlərimizdə cövlan edən,
Sənin
saçlarını qarışdıran küləyi sevdim...
Bütün
umu-küsülərin fövqündə dayanan,
Səni
durmadan bağışlayan, bağışlayan
ürəyi sevdim...
Mən səni
heç sevmədim ki...
Gecələrin
bizlərə tamaşa edən lal sükutunu,
uyuyan
günəşə keşik çəkən Ayı sevdim...
Gündüzlərin
şaqraq səs-sədasını,
Az qala hər
gün bizə görüş bəxş edən
həmin
qızmar yayı sevdim...
Səni
heç sevmədim...
Gülüşünü,
baxışını, oturuşunu-duruşunu,
naz-qəmzəni, öpüşünü sevdim...
Tində
dayanıb, o ki ürəyi döyünə-döyünə
yolunu
gözləyirdim,
qaçaraq gələn, həyəcan səpən
görünüşünü sevdim.
Mən səni
heç sevmədim ki...
Sevgi badəsini
sərxoşcasına başıma çəkib
Dumanlı beynimdəki ayıqlığı sevdim.
Mən səni
heç sevmədim...
Bizdən
çox-çox uzaqlarda dayanan,
Amma
işıq sürəti ilə üstümüzə səkən
ayrılığı sevdim...
8-ci etüd
Arxaizmlərlə neologizmlərin sərhədi itəndə
bizə arxaizmlər neologizmlər kimi sırınır.
2024-cü ildə gənc ədiblərin
yazdığı postapokaliptik fantaziyalar, feyk memuarlar,
elfpanklar, kiberpanklar ədəbiyyat generallarını təəccübləndirə
bilməz, amma yazdıqları antik dövr vodevilləri və
farsları isə təəccübləndirər. Janr
ierarxiyası qol-budaq atdıqca mamır basmış köhnələr
improvizə üçün daha cəlbedici
görünmürmü?
Maddi ölüm yaşasaq da, mənəvi ölüm
yaşamağa haqqımız yoxdur.
Cəlil
Cavanşirlə Şəhriyar del Gerani
çox istedadlı şairlərdir, ancaq onlar bir çox
şəxsi problemlərin məngənəsində
boğularaq yaradıcılıqla məşğul olmağa məqam
tapmırlar. "Giriş qadağandır"
işarəsini qoyaraq, problemlərin onlara basqısını əngəlləyə
bilmək necə də gözəl olardı.
Antoqonist
cəmiyyətlər daha sürətlə inkişaf edirlər:
ya proqresə, ya reqresə doğru.
Ömründən bitmək bilmədən buz
sırsıraları asılanın qış fəslindən
nə qorxusu?!
Uşaq vaxtı biz qızlı-oğlanlı
"ortadaqaldı" oynayardıq. Bir nəfər ortada
qalar, iki nəfər hərə bir səmtdə onu topla
vurmağa çalışardı. Vuranların
işi asan idi. Nə var ki, rahatca yerində dayan və topla, vur. Ortadakı isə
zillət çəkirdi. Daim həyəcan,
təşviş içində topludan topsuza tərəf
qaçmaq, zərbələrdən yayınmaq çox
çətindi. Yalnız bəlli vaxta qədər
duruş gətirməliydin ki, ortada qalmaqdan xilas olasan.
Hərdən mənə elə gəlir, yaradıcı
insanlar hələ də o oyundadılar, hələ də
yaddan çıxıb ortada qalıblar. Həyəcanla, təşvişlə
üstlərinə gələn toplardan yayınmağa
çalışırlar...
Bir yandan
müharibələr, təbii fəlakətlər,
epidemiyalar... Bir yandan insanlığın deqradasiyası... Dünyamızdan yaman nigaranam. Yaman
nigaranam dünyamızdan.
Mən nə
arzulayıram axı -
Bir qədər
azadlıq,
Bir qədər
rahatlıq,
Bir qədər
bəxtiyarlıq...
Sabah
"nə olacağ"ın, "necə
olacağ"ın
nigarançılığından qopub
günəşin çıxmasına,
batmasına baxım,
Ağrısız,
acısız
çiçəkləri qoxulayım,
baxışlarımla mavi dənizə axım...
Arzuya bir
bax:
Köhlən
ata minərək
istəklərin dalınca çapmaq,
Yorulmadan,
usanmadan
hey
yazmaq, yazmaq.
Nə qədər
olar,
Nə qədər,
nə qədər, nə qədər olar
bu iynə
ilə gor qazmaq?
Mən nə
arzulayıram axı,
deyirəm, ümidləri qırmayın,
yaxşılarasa qıymayın...
Şər
üçün şumladığınız torpaqda,
Nə
olar, bir az da xeyir toxumları əkin.
Hamı əməlinə
görə
cəza
almalıdır, deyilmi?
Di gəlin,
məni də
arzularıma görə
çarmıxa çəkin.
9-cu etüd
-
Qalxın, məhkəmə gəlir!
Özümə bir şeyi bağışlamayacağam. Saysız-hesabsız
fikirlərimi qətlə yetirməyimi. Onlar beynimdə
embrion kimi yarandılar, kağıza köçürüb
doğuşlarını təmin etməliydim, mənsə,
"bu gün-sabah" deyə-deyə gündəlik
qayğılardan vaxt tapa bilmədim, nəticədə zaman
keçdikcə unuduldular, beyindəcə öldülər
fikirlərim...
Beyin fikir qəbristanlığıdır və məndə
bu qəbiristanlıq tamamən dolub. Yenisini inşa etməkçün
yeri haradan tapım? Qəbir yerləri axı, indi od qiymətinədir.
İlk
insanların - ağlığından, qaralığından,
sarılığından asılı olmayaraq bütün bəşər
övladlarının ən ulu baba-nənəsi sayılan Adəmlə
Həvvanı Allah torpaqdan yaratdı deyə, öləndə
də hamımızı torpağa basdırırlar ki, cəsədimiz
torpağa qarışsın. Yəni, hardan
başlamısansa, orda da bitməlisən.
Bəs minaya düşən, təyyarə qəzasına
uğrayan, yaxud dənizdə batan və meyitləri ələ
gəlməyənlərin, yəni ki, torpağa
basdırılmayanların Adəmlə Həvvaya aidiyyatı
yoxdurmu?
Gənclərin də arzuları var, qocaların da. Fərq
yalnız ondadır ki, vaxtları gen-bol olduğu
üçün gənclərin arzuları daha uzaqlara pərçimlənir,
qanadlıdır. Qocaların arzularısa,
seytnotdadılar deyə, sanki bir addımlıqdadır,
qapı dalındadır, əl uzatsan, çatar.
İnşallah,
uşaqlar böyüyəndə evi daha böyüyünə
dəyişərik.
- Allah
qoysa, qışdan çıxaq, əyin-başımızı
təzələyərik.
10-cu etüd
Hovodorovskinin
fikridir, deyir, gəldiyin yeri bilmirsənsə, getdiyin yerə yetişəmməzsən.
Hər bir insan dünyaya öz pazlını
yığmaq üçün gəlir. Və
yığıb qurtardıqda da çıxıb gedir.
Kimisinin bəxtinə lap sadəsi düşür, bu məşğuliyyət
cəmi 1-2 il çəkir, kimisinə isə
çətinin çətini düşür, hətta 90-100
il yığmağa, yaşamağa davam edir.
Lap uşaqlıqdan təsəvvür etmək istəyirdim
ki, görəsən, insanın sonu necə olur. Amma heç
vaxt da işıqda durub zülməti görə bilmirdim.
Bax, bu 2024-cü ilin 7 iyun günündə həmin
görüntünü, hər halda, ala bildim.
Sonra
yorğunluq gələr,
Ayaqlarını
ardınca sürüyüb,
Yorulub əldən düşərsən.
Sonra
bezginlik gələr
Nəyə
əl atmaq istəsən,
ona
ilişərsən.
Sonra da təkliyin növbəsi çatar.
Ətrafında
nə yaşıdların qalar,
nə
dostların.
Ardınca
iştahdan da kəsilərsən,
Yox olar məclislərin,
yox olar
tostların.
Gileylənərsən
ki,
bu
möhnətə necə dözüm,
Şikayətlənərsən
ki,
Necə
tab gətirim bu zülmə.
Və
küləkli bir gündə
Çıxıb
upuzun bir küçəyə,
Bir taksiyə
oturub deyərsən ki,
Apar məni ölümə.
P.S. Amma mən
ölümdən sonrakı həyata inanıram. Və hətta mənə elə gəlir ki, insanlar
dünyadan köçərkən bu dünyada dada bilmədikləri,
məhrum olduqları xoşbəxtlikləri Gözəgörünməz
bir boxçaya yığıb onların qoltuğuna vurur ki, o
dünyada geninə-boluna istifadə edə bilsinlər.
O
dünyanın insanları adi insanlardır. O dünyanın
div-insanları yoxdur.
Varis
Ədəbiyyat qəzeti 2024.- 29 iyun, ¹23-24.- S.14-15.