Adonisin şeirlərindən
bir çələng...
Əli Əhməd Səid İsbər 1 yanvar 1930-cu ildə
işığı,
məktəbi və yolu olmayan Suriyanın yoxsul Qəssabin kəndində
dünyaya göz açmışdır. Uşaq yaşlarından
etibarən atasından
ərəb şeirləri
və Quran bilgisini öyrənir.
Suriyanın ilk prezidenti Şükrü
əl-Qüvvətlinin dəstəyi
ilə o, 13 yaşında
fransız orta məktəbində təhsil
almağa başlayır
və beləliklə
də, doğma kəndini tərk edir. Daha sonra,
1954-cü ildə Dəməşq
Universitetinə daxil olur və fəlsəfə
üzrə təhsil alır. Universitetdə təhsil alması ilə yanaşı Dəməşqdə nəşr
edilən bir çox qəzet və jurnallarda redaktor vəzifəsində
çalışır. Tələbəlik
illərində tələbə
hərəkatlarına qoşulur,
müxtəlif siyasi çıxışlar edir.
1955-ci ildə siyasi fəliyyəti və Suriya Sosial Milliyyətçi
partiyasına üzv olması səbəbindən
6 aylıq həbs cəzasına məruz qalır.
Yeniyetməlik illərində o, şeirlər
yazıb müxtəlif
qəzet və jurnallara göndərərdi,
lakin onun şeirlərini nə Suriyada, nə də Livanda bir dəfə də olsun nəşr
etdirmirdilər. Özünün
dediyi kimi, 1947-ci ildə Adonis əfsanəsini
oxuyur və hekayəni çox bəyənir. Əfsanədəki
Adonis obrazı ilə
özündə, öz
taleyində bir bənzərlik görür.
Qəzetlərin və
jurnalların eynən
"vəhşi bir qaban kimi" Əli Əhməd Səid Əsbəri öldürdüklərini və
beləliklə, "Adonis"in
doğulduğunu deyir.
Qəzetlər, jurnallar
Əli Əşbər
adıyla qəbul etmədikləri şeirləri
Adonis adıyla qəbul
edərək nəşr
edirlər. O andan etibarən Adonis klassik yunan adını - gülə çevrilmiş
ölümcül yaralı
oğlanı - öz talismanı kimi qəbul edir...
Siyasi çətinliklər üzündən 1956-cı ildə
şair Livana köçür, 1957-ci ildə
isə Livan vətəndaşlılığına keçir. Burada o, mühacir yazıçılar
və rəssamlardan ibarət zəngin bir cəmiyyət qurmuş, "Şeir"
və "Muvafiq"
adlı iki mütərəqqi ədəbi
jurnalın əsasını
qoymuş və bundan əlavə Sent Cozef Universitetində fəlsəfə doktoru adını qazanmişdır.
Hal-hazırda dünyanın yaşayan ən yaxşı ərəb şairlərindən biri,
publisisti olan Adonis həyatının böyük
hissəsini Livan və Fransada keçirmişdir. O, əsərlərini
doğma ərəb dilində yazır, 20-dən
artıq kitabın müəllifidir. "Dəməşqli
Mihyarın nəğmələri"
(1961), "Cəm formasında
olan tək" (1977),
"Əgər yalnız
dəniz yata bilsəydi", "Nyu
York üçün qəbir"
(1971), "Sufizm və
sürrealizm" (1992) və
s. o cümlədəndir. Adonis 1995-ci ildə Beynəlxalq Nazim Hikmət Şeir Mükafatına, 2011-ci ildə
isə yüksək prestijli Alman ədəbi mükafatı sayılan İohann Volfqanq Göte mükafatına layiq görülmüşdür.
Məlumat üçün
qeyd etmək lazımdır ki, Əli Əhməd Səid İsbər Adonis "Yeni poeziya"
hərəkatının öndə
gedən nümayəndələrindən
biri hesab olunur.
Mən də, fürsətdən
istifadə edib Adonisin ərəb dilində qələmə
aldığı şeirlərdən
bir neçəsini doğma dilimizə tərcümə edib, onları ərəb şeiri və poeziyası vurğunlarına
təqdim etmək istədim. Bu şeirlərin
oxucular üçün
maraqlı olacağı
ümidi ilə!
İlqar İsmayılzadə
ADONİS
Gözlərində daşıyır...
Onun gözlərində bir inci var
O, günlərin sonundan
Və küləklərdən bir
parıltı alır.
Və yanındakı yağış
adalarından
kömək
almaqla sanki bir dağ yaradır.
Mən onu tanıyıram, onun gözlərində
ilham dənizləri gizlənmişdir.
O, məni bir tarix;
bir yeri
təmizləyən
bir şeir adlandırdı.
Mən onu tanıyıram:
O, məni
tufan adlandırdı.
Sirlər...
Ölüm bizləri basır
bağrına
Macəraçılıqla, zahidliklə.
Bizə
öz sirri üzərində yeni bir sirr yükləyir,
O, bizim çoxluğumuzdan təklik yaradır.
Səfər...
Hərəkət etmədən bir
səyahətçi var:
Ey günəş! Mən sənin səhvini
haradan bilmişəm?
Gecə və gündüz
ağacı...
Gün çatmazdan öncə gəlirəm,
Onun günəşi axtarılmazdan
öncə işıq
saçıram.
Ağaclar ardımca qaçaraq
gəlir,
Tumurcuqlar
və meyvə qabıqları kölgəmdə
hərəkət edirlər.
Bu zaman üzümdəki xəyallar
qarşımda sükutdan
ibarət adalar və qalalar yaradır.
Lakin söz onun qapılarından
xəbərsizdir.
Sadiq gecə aydınlaşır,
gündüzlər isə
özünü yatağımda
unudurlar.
Mənbələr şəlalə tək
sinəmdən axıb
yerə töküldükdə,
Düymələr açılıb yuxuya
gedəndə,
Suyu və yuxuları oyadır,
Və onlar kimi röya
səhifəmi cilalandırıb,
yuxuya gedirəm.
Qadın üzü...
Mən bir qadın üzündə sakinləşdim,
O, bir dalğanın içində yerləşmiş,
dalğa
isə onu sahilə doğru atırdı.
O, öz incilərinin limanını itirmişdi.
Mən bir qadın üzündə sakinləşdim,
Sənsə məni beləcə
öldürür,
Dəliliyin son həddinə qədər
sönmüş
bir mayak kimi qanımda
üzməyi sevirsən.
Şəhid...
Onun yanan göz qapaqlarında gecəni görəndə
Onun üzündə heç bir xurma ağacı
tapmadım mən.
Heç
bir ulduzu da, tapa bilmədim.
Mən bir külək kimi onun başının
ətrafında
Fırlandım və bir qamıştək qırılıb
yerə düşdüm.
Dua...
Kül içində qalmağın
üçün dua etdim.
Dua etdim ki, o günü görməyəsən
və ya oyanmayasan.
Gecəni
yaşamadıq, qaranlığa
üzmədik,
Mən dua etdim, ey
Feniks
Sehrin sönməsi və qərarımızın
odda və küllər içində olması üçün,
Dua etdim ki, bu bizi
dəli etsin.
Sükutdan sonra...
Nitqin cəsarət etmədiyi
bir sükutdan sonra qışqırıram
Qışqırıram, aranızdan kimsə məni görürmü?
Bu səssizlikdən sonra, ey qədsiz-qamətsiz
qalıqlar
və ey ölən qalıqlar!
Küləklər səsimdə ucalsın
və səhərlər
gəlib-çatsın
deyə qışqırıram
Dilim qanımda və mahnımda olarkən qışqırıram.
Qışqırıram: Aranızdan kimsə məni görürmü?
Nitqin cəsarət etmədiyi bu sükutun altında,
Mən tək olduğuma əmin olmaq üçün
qışqırıram
- mən və qaranlıq.
Ad...
Biz zeytun ağacını uca,
Yolu günəş üçün
açılış,
Küləyi keçid üçün
icazə,
Quşu
isə bir yol adlandırdıq...
Adəm...
Adəm
məni çaşdırdı
Tanrının kədəri ilə
Və susmaqla, çünki -
"Mən dünyanın atası deyiləm,
Mən Cənnəti də, görmədim
Məni
Tanrıya doğru
apar".
Sən kimsən?..
Kəpənəyin yanında iki göz
Və mahnılarımı dəhşət
bürüyür.
- Sən kimsən? -
İtirilmiş bir nizə
Tanrı
duasız yaşayır.
Sənin gözlərinlə
mənim aramda...
Sənin
gözlərində boğulanda
gözlərim
Dərin
bir şəfəqi müşahidə edirəm.
Mən orada qədim olan dünəni,
Və bilmədiyimi görürəm,
Və sənin gözlərinlə
mənim aramda
kainatın hərəkət etdiyini
hiss edirəm.
Ədəbiyyat qəzeti.- 2024.- 1 noyabr, ¹42.- S.32.