İraq-Türkman şairləri silsiləsindən - Salah Növrəs

 

Təqdim etdiyim Salah Növrəs haqqında məlumat Dr.Şəmsəddin Kuzəçinin ikicildlik "Kərkük şairləri" kitabı əsasında tərtib etdiyim "İraq türkman poeziya antologiyası"  II kitabdan götürülmüşdür (Bakı, "CBS PP", 2021, 373-381 səh.)

 

Salah NÖVRƏS

 

Qabaqcıl çağdaş türkman şairlərindən biri sayılan Salah Növrəs 1941-ci ildə Kərkükün Musalla məhəlləsində doğulub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Kərkükdə pedaqoji peşə məktəbinə daxil olub, 1961-ci ildə bədən tərbiyəsi  müəllimi olaraq məzun olduqdan sonra müxtəlif məktəblərdə işləyib.  

1970-ci ildə sənətçi dostlarının köməkliyi ilə Türkman Milli futbol komandasının yaradılmasına rəhbərlik edib. Müəllimlik peşəsini 1987-ci ildə, təqaüdə çıxana qədər davam etdirib. 1995-ci ildə siyasi səbəblərdən əvvəlcə, Türkiyəyə, daha sonra Avstraliyaya mühacir olaraq köçmək məcburiyyətində qalıb. Hal-hazırda da orada yaşayır.

Şeirə qarşı həvəsi gənc yaşlarında başlayan Salah Növrəs, həvəskar olaraq Kərkük Sənət Teatrının tamaşalarında iştirak edirdi. İraq türkləri arasında 1958-ci ildə baş verən Yeni Türk Ədəbiyyatı Hərəkatına maraq göstərməyə başlayıb. Daha sonra bu axının ən coşğulu müdafiəçisi olub. Əvvəllər köhnə şeir qəliblərinə qarşı çıxaraq sadələşmə cərəyanında çox irəli gedib.

Sərbəst şeirdə Nəsrin Ərbil ilə birlikdə İraq türkman şairləri arasında önəmli bir yerə sahibdir. 1969-cu ildə doğuş əsnasında həyat yoldaşını övladını itirdiyinə görə, keçirdiyi böyük sarsıntı, bütün sənət anlayışına əsərlərinə böyük təsir göstərib. Sənət dünyası şeir dili yeni bir yüksəliş mərhələsinə keçib.

Çoxşaxəli çalışmaları ilə İraq türkmanları arasında yeni ədəbiyyatın ən tanınmış təmsilçisi olmuşdur.

Tərtibçidən: Yaxşı yadımdadır, 1994-cü ildə Füzulinin 500 illik yubileyi münasibətilə 128 nəfərdən ibarət nümayəndə heyəti Bağdada gedəndə bizə Kərkükə getmək qismət oldu. Kərküklü şairlər - Məhəmməd Mehdi Bayat, Salah Növrəs başqaları da bizim avtobusda idilər. Onlar xoyrat şeirlər oxudular. Salah Növrəs "Bən inlərəm, bəxtim inlər" "Şeirim" adlı şeirlərini oxudu. Ədəbiyyatşünaslıq elmimizin iftixarı Yaşar Qarayev gözlənilmədən dedi: "Əsl şeir, əsl şair belə olar". Hamımız Salah Növrəsi alqışladıq. Sonralar akademik Tofiq Hacıyev şairin "Bən inlərəm, bəxtim inlər" şeirini təhlil edərək yüksək qiymətləndirmiş, "bəxtim" "sildi-süpürdü" məcazının təmiz Azərbaycan dilində olduğunu xüsusi vurğulamışdır.

Salah Növrəslə ikinci görüşüm İstanbulda oldu. Kərkük Vəqfi "İraq Türkman folkloru" kitabımı nəşr etmişdi. Bu kitab Kərkük Vəqfinin çap etdiyi ilk kitab idi (İstanbul, 1998, sayı ¹1). Kitabın təqdimatını keçirmək üçün məni, akademik Bəkir Nəbiyevi, Milli Elmlər Akademiyasının Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru Prof.Dr.Yaşar Qarayevi "Ədəbiyyat qəzeti"nin baş yazarı Ayaz Vəfalını təqdimata dəvət etmişdilər. Təqdimat 1999-cu ilin 12 fevralında keçirildi. Səhərisi gün bizim üçün ayrılan "Fırat" mehmanxanasında Kərkük Vəqfinin qurucusu İzzətdin Kərkük, Prof.Dr.Suphi Saatçı, Prof.Dr.Mahir Naqıb Salah Növrəs bizə baş çəkdilər. Salah Növrəslə xeyli söhbət etdik. Həmin gecə - 1999-cu ilin 13 fevralında Salah Növrəs ailəsi ilə birgə əlçatmaz, ünyetməz, çox uzaq Avstraliyaya yola düşdü. Bu gün təəssüflənirəm ki, imkanım olduğu halda ona yardım etmədim.

Salah Növrəsin yaradıcılığı ilə Azərbaycanda oxucular tanışdırlar. Dr.Ə.Bəndəroğlu ilə birgə hazırladığımız "Çağdaş İraq şeirindən seçmələr" adlı kitabda  (Bakı, 2001, s.90-93) şairin yaradıcılığına layiqli yer ayırmışdıq. Şairin: "Bən inlərəm, bəxtim inlər", "Dünya gözəli", "Köşkümüz" şeirlərini həmin kitabdan götürərək buraya əlavə etməyi münasib bildim.

 

Qəzənfər PAŞAYEV

 

Ədəbiyyat qəzeti. - 2024. - 20 yanvar, ¹ 2. - S. 13.