"Sehrbazlar dərəsi": Kamal Abdullanın mistika

dünyasına səyahət və müqayisəli təhlil

Kamal Abdullanın "Sehrbazlar dərəsi" romanı, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yerə sahib, mistik, fəlsəfi və tarixi elementləri ustalıqla bir araya gətirən bir əsərdir. Roman, atasının qatilini axtaran Karvanbaşının Sehrbazlar Dərəsinə səyahətini və burada qarşılaşdığı qəribə hadisələri nəql edir. Bu səyahət, Karvanbaşının həm fiziki, həm də mənəvi olaraq dəyişməsinə şahidlik edir. "Sehrbazlar Dərəsi," oxucunu yalnız bir detektiv hekayəsi ilə deyil, eyni zamanda insanın özünü tanıması, həqiqəti axtarması və mənəvi dəyərləri haqqında dərin düşüncələrə sövq edir.

"Sehrbazlar Dərəsi"nin ən güclü tərəflərindən biri, müəllifin zəngin dil və təsvir üslubudur. K.Abdulla, hadisələri və personajları canlı şəkildə təsvir edərək oxucunun xəyal gücünü hərəkətə gətirir. Romanın atmosferi o qədər güclüdür ki, oxucu özünü Sehrbazlar dərəsinin mistik havasında hiss edir. Müəllifin istifadə etdiyi simvolizm və metaforalar, əsərin mənasını daha da dərinləşdirir. Bu zənginlik, oxucunu sadəcə bir hekayə oxumaqdan ziyadə, həm də bir mənzərə, bir duyğu, bir düşüncə dənizində üzməyə dəvət edir.

Romanın süjeti oxucunu daim maraqda saxlayır. Karvanbaşının qarşılaşdığı hər yeni hadisə onu daha da sirli bir dünyaya aparır. Bu baxımdan, "Sehrbazlar dərəsi" həm macəra, həm də fəlsəfi bir romandır.

"Sehrbazlar dərəsi"ndəki mistik elementlər, əsərə xüsusi bir cazibə qatır. Roman, oxucunu real və qeyri-real dünya arasında bir səyahətə aparır. K.Abdulla, mistik varlıqları və hadisələri o qədər inandırıcı şəkildə təsvir edir ki, oxucu onların həqiqiliyinə şübhə etməyə başlayır. Bu, romanın oxucunu öz təsiri altına almasına və uzun müddət yadda qalmasına səbəb olur. Mistik elementlər, romanın atmosferini zənginləşdirir və oxucunun təxəyyülünü daha da genişləndirir.

Kamal Abdullanın bu romanı, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında mistika janrının ən uğurlu nümunələrindən biri hesab olunur. Əsər, həm süjeti, həm dil və təsvir üslubu, həm də fəlsəfi məzmunu ilə oxucuların rəğbətini qazanmışdır. Bu roman, sadəcə, ədəbi bir əsər deyil, həm də bir düşüncə mənbəyi, bir mənəvi yol göstəricisidir.

Müəllifi Pakistan ədəbiyyatının tanınmış yazarları ilə müqayisə etdikdə, müəyyən paralellər və fərqliliklər görmək mümkündür. Məsələn, "Sehrbazlar dərəsi"ndəki mistik elementlər, Bapsi Sidhwanın romanlarındakı simvolizm və metaforalarla müəyyən oxşarlıqlar daşıyır. Hər iki müəllif, öz əsərlərində mənəvi dəyərləri və insanın özünü kəşf etməsini ön plana çıxarır. Sidhwanın "The Crow Eaters" və ya "Ice Candy Man" romanlarında olduğu kimi, Kamal Abdulla da öz personajlarının psixologiyasını dərindən təhlil edir və onların daxili dünyasını oxucuya açır. Lakin Kamal Abdullanın üslubu, Sidhwanın daha realist üslubundan fərqlənir. Kamal Abdulla mistik və fantastik elementlərdən daha çox istifadə edərək oxucunu xəyali bir dünyaya aparır. Sidhwanın realizmi, cəmiyyətin konkret problemlərinə, məsələn, dini fanatizm, qadın hüquqları və s. diqqət yetirməklə xarakterizə olunur. Kamal Abdullanın mistisizmi isə daha çox insanın mənəvi dünyasına, varoluş suallarına və həqiqətin axtarışına yönəlib.

Digər tərəfdən, "Sehrbazlar dərəsi"ni, İntizar Hussain kimi müasir Pakistan yazarlarının əsərləri ilə müqayisə etmək olar. Hər iki müəllif, öz əsərlərində folklora, mifologiyaya və əfsanələrə geniş yer verir. İntizar Hussainin "The Tale of the Dervish" və ya "Basti" romanlarında olduğu kimi, Kamal Abdulla da öz əsərində milli yaddaşı, tarixi və mədəni irsi canlandırır. Lakin İntizar Hussainin üslubu daha çox lirik və nostaljidir. O, keçmişə, xatirələrə və itirilmiş dəyərlərə fokuslanır. Kamal Abdulla isə daha dinamik və macəraçı bir üslubda yazır. Onun romanı, oxucunu həm keçmişə, həm də indiki zamana aparır və müxtəlif mədəni təbəqələri bir araya gətirir. Həmçinin İntizar Hussainin əsərlərindəki dil və üslub sadə və axıcıdır. Kamal Abdulla isə daha mürəkkəb və fəlsəfi bir dil istifadə edir.

Ümumiyyətlə, "Sehrbazlar dərəsi" Kamal Abdullanın özünəməxsus üslubunu və yaradıcılıq potensialını nümayiş etdirən bir əsərdir. Roman, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında mistika janrının ən parlaq nümunələrindən biri olmaqla yanaşı, oxucunu düşünməyə və özünü kəşf etməyə də vadar edir. Bu roman, həm Azərbaycan ədəbiyyatı həvəskarları, həm də mistik və fəlsəfi mövzulara maraq göstərən oxucular üçün əvəzsiz bir töhfədir. "Sehrbazlar dərəsi," oxucunu sehrli bir dünyaya aparır, onu düşünməyə, sual verməyə və özünün daxili dünyasına səyahət etməyə dəvət edir. Və sevindirici bir xəbər olaraq, bu kitab yaxın zamanda Urdu dilinə tərcümə olunaraq nəşr olunacaqdır.

Mahmood ATHAR

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 21 fevral, №7.- S.7.