Səndən sonra

Atan, təqvimin sonuncu gecəsinə keçən gündə 30 dekabr, son illərin ən sərt qış günündə dünyaya gəlib demişdi nənəm. Öz şeirində yazdığı kimi:

Dekabrın 30-da

Bu dünyaya gəldiyim gün

Mən mənimdən ayrılmışam,

Mənsizliyə qatılmışam.

Qar qapının arxasında yığılan qaradamı kimi bütün ağırlığı ilə qapıya elə söykənmişdi ki, həkimi çağırmaq üçün qapını açıb çölə çıxa bilməmişdik. Eləcə evdə özü doğuldu, balaca bir otaqda, odun sobasının yanında, sözü gələcəkdə bütün qapıları aça bilən, bir dünya hörməti olan Atam. Və sonralar ömür boyu öz gücünün, öz iradəsinin üzərində yaşadı.

Bəlkə də bu səbəbdən hər qar yağanda ürəyimə onu itirmək qorxusu düşüb. Həmişə elə bilmişəm ki, bir qarlı havada Bakıda Qubanın sərt soyuqluğunu yaşayacağımız bir gündə çovğunla sovrulub gedəcək bu dünyadan. Mənim bir hekayəm vardı, illər əvvəl yazdığım. Atam bu hekayəni hər xəstələnəndə xatırlayaraq deyirdi: "Fidan, sənin günəşini xatırladım". Hekayə - bir dağ kəndində yaşlı, müdrik, tənha kişinin bir gün günəşin çıxmayacağını söyləməsi ilə başlayır. Kənd camaatı bütün günü tədarük görür. Ertəsi gün səhər həmişəki kimi günəş öz yerindən dünyaya işıq saçır. Kənd camaatı həmin yaşlı adamın ünvanına üz tutur, bir gün əvvəl dediyi fikrin yanlış olduğunu, boşuna bu qədər əziyyət çəkdiklərini demək istəyir. Lakin həmin müdrik insan gözlərini əbədi yummuşdu. Bütün kənd camaatı həmin tənha kişini hörmətlə dəfn edir və bir həqiqəti dərk edir: onun üçün günəş bir daha doğulmadı. Mənim üçün də. İndi anlayıram ki, Atam günəşim olduğunu bilirdi. Bilirdi həyatda ən çox ATAMI sevdiyimi.

Hayatda en çok babamı sevdim

O çapkın babamı ben öyle sevdim

Bilmezdi ki oturduğumuz semti

Geldi mi de gidici - hep, hep acele işi.

Can Yücel

Mənim bu dünyaya səfərim atamla başlayıb. Lev Tolstoyun ölümündən bir neçə saat əvvəl böyük oğluna söylədiyi, lakin həkim Makovitskinin eşitdiyi son mənalı sözləri: "Seryoja... həqiqət... Mən çox sevirəm, hamını sevirəm..." fikrini atam illərlə mənə deyib. Sonuncu dəfə uşaq hekayələrim haqqında bir əlyazma verdi, "bunu uşaqlar günündə ədəbiyyat qəzetinə verərsən", dedi. Kağızın görünüşündən və qələmin rəngindən bilinirdi ki, çoxdan yazılıb. Nə yaxşı ki, o yazı bu gün məndədi. Həmişə hekayələrim haqqında ondan soruşanda deyirdi: "ata öz qızını tərifləməz" və bu cavab özü də mənə çox böyük təsəlli idi.

Ötən illərdə Qubada olarkən atamın kitablarının arasından köhnə qeyd dəftərçəsi tapdım. Ümid haqqında maraqlı fikirlərlə rastlaşdım və əslində çox sarsıldım. İllərlə işıq kimi ətrafına ümid saçan insan, sən demə, ümidin varlığına inanmırdı: "Ümid heç vaxt olmayanı vəd edən xeyirxah ana, kasıb atadır. Ümid insana şirin yuxudan başqa heç nə vermir. Ümid ay kimidir, səhər batır, axşam çıxır". Bu fikirlərin ardı kimi mən də ümidə olan güvənimdən yazdım: "Ümid - Allahın yer üzündəki adıdır. Ümid - yenidən Qubaya atamla gəlməkdir...". Bu gün isə ümidim adı sənsən, sənə qovuşmağımın adı.

Bir gün qarlı gündə sənsiz qalacağımı bilirdim, amma səndən sonramı təsəvvür edə bilmirdim. Səndən sonra qar da əriyəcək, günəş də çıxacaq. Səndən sonra göz yaşı və sirin sözlərindən ibarət xatirələrin qaldı. Səndən sonra... Səndən sonranı heç düşünməmişdim ki... Səndən sonra sənsizliyə baxıb o qədər darıxdım ki, səssizlik gözəlləşdi. Səndən sonra sözümü itirdim. Günəş yenə var, amma mən gözümün nurunu itirdim...Yalnız insanların təklikdən qorxusu olmaz. Yeganə təsəllim ayrılığın da sevgiyə aid olmasıdır.

Çünkü ayrılmanın da vahşi bir tadı var

Oyle vahşi bir tad ki dayanılır gibi degil

Çünkü ayrılık da sevdaya dahil

Çünkü ayrılanlar hala sevgili.

Attila İlhan

Mənim ilk hekayəm "Qəm işığı" adlanırdı. Burada - yaşlı professor atasını itirərək, bu dərdin işığında ötənləri xatırlamasından bəhs edirdi. O vaxt hələ uşaq ağlımla onun bir oğul kimi hisslərini yazmağa çalışmışdım. Sonra babam rəhmətə gedəndə atam - yazdıqlarından artıq hissim olmadı, "kim bilir, mənim ölümümdə nələr hiss edəcəksən, bunu da yaz", demişdi. O zaman xəyal gücüm yetmədi bunu nə düşünməyə, nə də yazmağa.

Hər insan öz əcəli ilə doğulur. Saatlar da irəli-geri getdikcə, insanlar geri gedir, həyatlar qısalır. Hər birimiz öz hekayəmizi yazırıq həyatımızla. Bu gün sadə cümlələr ilə səni anlatmağa çalışıram. Bu gün Atam deyil, içimdə bir uşaq öldü. İndi həmin o uşağı axtarır gözlərim. Mən indi ağlaya da bilmirəm, Cəmiləmdən utanıram. Onun atasını itirən hər kəsə verdiyi sualları xatırlayanda ürəyim daha çox yanır: "atanız rəhmətə gedəndə neçə yaşınız vardı? - Mənim səkkiz". Mən isə hər kəsdən soruşmaq istəyirəm: Sizin heç atanız öldümü? Mən indi ölümü və bütün uşaqları sevən, onlarla bərabər uşaq hekayələri oxuyub təsəlli arayan bir qızcığazam... Sözlər böyük bir həyatdan götürülür, yazanda sadəcə hərflərdən ibarətdir...

Fidan NİZAMƏDDİNQIZI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 28 fevral, №8.- S.7.