Heç nə haqqında bitməyən nağıl

Romandan parça

Gözlərini yum; heç nə

göründüyü kimi deyil...

M.C.

..."Məni öldürəndə, göz qırpımında güllə alnımı dələndə, düz-əməlli anlamadım nə baş verdi - ruhu bədənindən çıxan üçün yorğan-döşəkdə canını tapşırmaqla öldürülməyin elə bir fərqi yoxdu, hər iki halda qapı açılır ki, yeri get, uç burdan - lapdan torlaşıb qaralmış, önünə, qabağına qatı zülmət çökmüş gözümü qırpmağa belə macal tapmadım, ağrı-filan da hiss eləmədim, əksinə, qəfil canıma heç vaxt, heç yerdə duymadığım xoş bir rahatlıq yayıldı, uyudum, xoşhallandığımdan içim-içalatım əsdi, gözlərimi yumdum qeyri-ixtiyari, çünki bu ağılasığmaz ləzzəti sonsuzacan duymaq istəyirdim, ancaq hər şey lapdan başladı, göz qırpımından da az, anicə davam elədi və bitdi, baş açmıram, əgər o tərəfə yol alanların hamısı belə qeyri-adi ləzzəti, əsrarəngiz keyfi, təsvirəgəlməz, ağılasığmaz yüngüllüyü duyursa, görəsən, nədən, nə səbəbə gözüaçıq qalırlar ruhları bədənlərini tərk eləyəndə, görəsən, niyə ölümdən qorxurlar, nə səbəbə əbədi həyat arzu-istəyi, yanğısı ilə min bir hoqqadan çıxırlar? Yoxsa, o tərəfdə başlarına pislik gələcəyindən əndişələnirlər ömür boyu... Xain xoflu olar..."

***

...Bağını satanda, lap dəqiqi, sövdələşib behi alandan sonra birdən-birə kefi pozulmuşdu nədənsə, qanı qaralmışdı, ürəyi sıxılmışdı, həyətdən çıxıb pay-piyada ləpədöyənəcən gəlmişdi, havalar sərinləşdiyindən, çimərlik mövsümü bitdiyindən sahildə kimsə gözə dəymirdi. Nəinki masaları, yüngül bağ kreslolarını, dəniz kənarında quraşdırılan talvarlı şalbanları da aparmışdılar. Bazar ertəsi yox, istirahət günü olsaydı, yəqin ki, gözdən uzaq düşmək istəyən sevgililər gələrdi buralara, maşını sahildəki qayalığın yanında saxlayıb hərdənbir göy sulara göz gəzdirə-gəzdirə başlayardılar eşqbazlığa. Maşallah, ərazi polisləri də qazdan ayıqdı, lapdan qırğı kimi şığıyıb alırdılar "aşiqlər"in başının üstünü, yamanca "tərlədirdilər" sevgililəri, qulaqlarını elə kəsirdilər ki, day ən azı, bir həftə mazaqlaşmaq, eşq-məhəbbət yadlarına düşmürdü. Elə ayaqyoluna, yüngülləşməyə gedəndən-gedənə sövq-təbii xatırlayırdılar ki, paltarın, şalvar-tumanın altında nə var, nə yox...

Ləpələrin, dalğaların şahə qalxmağı onlar üçün göydəndüşmə idi, çünki maşının içindəki maraqlı səslər şahə qalxanların uğultusuna qarışıb eşidilməz olurdu. İndisə dalğa, ləpə-dalğa-filan yoxdu, dəniz yayın hay-harayından yorulmuşdu, sakit-sakit mürgüləyirdi. Sahildəki quşlar da arxayınlaşmışdı, qanadlılar öz aləmlərində duyurdu ki, soyuqlar düşdükcə yem, dən tapmaq çətinləşsə də, adamlardan uzaqlaşdınsa, yaxud əksinə, Allaha bəndəlik eləməyənlər sahildən aralandısa, daha onlara xətər-filan yoxdu. Yarıac-yarıtox qalsalar belə, yerdəkilərin, uça bilməyənlərin yersiz, mənasız qəzəbinə tuş gəlməyəcəklər.

Qəmgin-qəmgin siqaret yandırıb, yerindəcə ləngər vuraraq sakitcə yırğalanan, dalğaları heysiz-heysiz, tənbəl-tənbəl və əlacsız-əlacsız sahilə dəyib qayıdan dənizə baxdı. Qaramtıllaşıb nazilmiş yaşıl yosunlar ləpədöyən boyu dənizin belinə enli qurşaq bağlamışdı... Qarğalar, qağayılar, yiyəsiz göyərçinlər sahildə, yerdə-göydə yem axtarırdı. Gah uçurdu qanadlılar, gah qonurdu bərkimiş nəm qumun üstünə... Bəzi quşlar əlacsızlıqdan ləpədöyəndəki yaş çöpə dönmüş, yeməyə, qarın doyuzdurmağa yararsız "qurşağ"ı dimdikləyirdi. Ətyeyən qanadlılarla otyeyənlər tək-tənha qalmış dənizin başına yığışmışdı. Azuqə tapmaq, acından ölməmək, soyuqdan donmamaq, yekəxanalıqla özünə: "Əşrəf", deyənlərin dişinə, şıltaqlığına yem olmayıb, birtəhər yaşamaq uğrunda əbədi, yaxud ən azı, bir ömürlük - fərqi yoxdu, heyvan, böcək, həşərat, quş ömrü - mübarizə gedirdi...

Yayda çimərliyə gələndə hərdən çörək atırdı suya. O saat da barmaq boyda, bir sürü xımxırda balıq daraşırdı bir tikə islanmış çörəyin "canına". Heyifsiləndi ki, yanında çörək-zad yoxdu. Yenə atardı dənizə, balıqlar suyun üzünə çıxıb çörəyi yeyəndə quşlar həmin balıqları tutub udar, bir günlük də olsa, aclığa sinə gərərdi. Ancaq bu da hələ böyüyüb dada gəlməmiş bapbalaca, fidan, körpə balıqların ölümünə bais olmaq, necə deyərlər, onların yaşamaq, var olmaq haqqını pozmaq, tapdalamaqdı. İndi gəl, bu işlərdən baş çıxart!.. Yuxarı baxırsan bığdı, aşağıda saqqal... Adi mizan-tərəzidə başını itirirsənsə, deməli, ağıl ölçüsü ilə kainatın - deyəsən, birdən-birə masştabı çox böyütdüm, dairəni həddən ziyadə genişləndirdim - sirrini dərk eləmək müşküldü. Çünki fikrimiz hüdudsuz, zəkamız da hədsiz deyil. Hər şey müəyyən hədd daxilində verilib insana, hər şey də zərgər dəqiqliyi ilə hesablanıb. Yəqin qədimdən-qədim "həddini bilmək" ifadəsi də burdan qaynaqlanıb. Amma həddini bildinsə, üfüqlərə, ənginliklərə, göylərə həsədlə, qibtəylə, ən əsası, nəsə görmək, axtarmaq ümidi ilə baxmağa dəyməz. Onsuz da heç nə tapmayacaqsan. Çərçivədəsən... Başını aşağı salıb birtəhər girləməlisən... Heç nəyə təəssüflənməyin mənası yoxdu, nə gedən qayıdacaq, nə də gələcək başımıza sığal çəkəcək... Ümid xatirələrədi ki, o da korşalıb, seyrəlib, lap Qədirin başının tükü kimi adda-budda qalıb; boynundan yuxarıda, peysərində, bir əlçim də kəlləsinin ortasında...

Bir ay qabaq buralarda ağız deyəni qulaq eşitmirdi, az qala, gecə yarısınacan çimərliyə gələnlərin hay-küyü aləmi başına götürürdü, üstəgəl, kafelərdən, diskotekalardan gələn musiqilərin səsi bir-birinə qarışıb notlu-notsuz, qulaqbatıran, qatqarışıq "həftəbecər" yaradırdı...

***

...Günortaya çox qalsa da, gün elə bəri başdan öz "əzəməti"ni göstərməkdəydi. Topa, ağ buludların arasından yerə ağ-qızılı sığal çəkərək yenə buludların əhatəsində görünməz olurdu, kölgələnirdi bozumtul torpaq. Beləcə, günəş buludların içindən tez-tez çıxa-çıxa aşağıdakılarla gizlənpaç oynayırdı sanki. Nazik, pərqu kimi qalxanın arxasında dayanıb gizlənməsəydi, yeri-göyü od-alov bürüyərdi elə bil. Yaxşı ki, günəşin "qalxan"ı vardı, ancaq o yalançı "qalxan" həqiqətən, başaldadıcı idi; kölgəyəbənzər bürkü qan axıtmasa da, qılınctək yandıran günün şüalarından, günün istisindən betərdi. Kölgəyə qaçıb, kölgəliyə sığınıb nəfəs dərməyə öyrəşəni sığındığı yandırırsa, neyləsin?.. Kürün, dənizin qırağında istidən canını qoymağa yer tapılmırdısa, gör məxluq çöldə, dağda-daşda nə çəkirdi?! Siftəsi cəhənnəm alovuna bənzəyirdisə, bu günün ortasını, ardını, axşamını, gecəsini, sonunu Allah özü xeyir eləsin.

Maşının kondisionerini yandırmaqla arası yoxdu, o da işləmirdi, usta demişdi ki, gərək tez-tez işlədəydin, yoxsa, bunlar işləmədisə xarab olur. Acığa düşüb xarab olanı düzəltdirməmişdi ki, heç lazım da deyil, evdə-maşında kondisioner işləyən kimi aramsız öskürək tutur məni, fikrim dağılır, ev, qapalı yer heç, amma maşında fikrim dağılır, bilmirəm maşın sürüm, ya öskürəkdən boğula-boğula, birtəhər maşını yolun qırağına verib saxlayım. İndi də kondisioner əvəzinə bütün pəncərələri açmışdı, endirmişdi aşağı. Amma yenə içəri isti hava dolurdu, sərin yel-zad yox, nəfəs alıb-verdikcə içinə-içalatına isti hava dolurdu...

Kəndin axırında asfalt qurtaranda sükanı sağa döndərib daşlı-torpaqlı yola buruldu, bir az irəliləyib bəndin üstünə qalxdı dördtəkərli... Bəndin üstündəki torpaq yolla getməyə başladı. Hələ ki, bəndin o üzündə su, çay-filan gözə dəymirdi. Sıx, hündür yulğunluq idi, vəssalam. Arabir yulğunluğun arası ilə üzü aşağı gedən enli cığırlar görsənirdi. Bənd boyu üzü bəridə, yəqin haçansa üstlərindəki qalın elektrik naqilləri ilə ən ucqar kəndləri işıqlandıran - ancaq sürücü burdan uzaq kənd tanımırdı, deyəsən, rayonun ən dalda yerindəydi, ya da illər ötəndən sonra unutmuşdu uşaqlığı keçən yerləri, ola bilsin, köhnə, qədim kəndlərin çoxunda adam qalmadığından daha naqilə, işığa, nura-filana da ehtiyac yoxdu, bəlkə də elm inkişaf eləmişdi, ucqar yelərə də işıq çəkməkdən ötrü ağır əziyyətlə iri-iri, ağır, yepyekə şalbanları yerə basdırmaq gərəksizdi - çürüyüb-bozarmış, lakin hələ quruyub tökülməyən, bir zamanlar dayaq ola-ola indi özü söykənəcək axtararaq, birtəhər "ayaq üstə dura bilən" şalbanlar yulğunluqlara baxaraq sanki onlara, ya keşik çəkirdi, ya da həsəd aparırdı, çünki elə bil şalbanlar yıxılıb böyrü üstə qalacaqları məqamın yaxında olduğunun fərqindəydi. İstər canlı olsun, istər cansız, bütün hallarda, yıxılmaq ağrılıymış. Üstəgəl, bir də heç vaxt qalxa bilməyəcəyini, param-parça olub torpağa qarışacağını biləndə... Elə ən yaxşısı, ən sərfəlisi - bəlkə də burda "sərfəli" kəlməsi yerinə düşmür - bütün ağrılı əzablara dözüb, bütün mərhələlərdən keçib birdəfəlik torpağa qarışmaqmış... Torpağa dönməkmiş... Gec-tez daş da əriyib torpaq olur. Bir də heç vədə dikəlmək, qalxmaq arzusuna belə düşməmək əbədi böyüklükmüş... Son mərhələyə keçiddən - son mərhələ haqqında fikirləşmək də özxoşuna tanımadığın labirintə, dolanbaca girməkdi, bəlkə də əbədiyyət olan yerdə mərhələ-filan, əvvəl-son yoxdu, hər şey öz məqamı ilə, yaxud xaotik axmalıdı və... axır - o yanası, bəlkə də yoxmuş... Dünya-aləm dağıla, öz müvazinətini, dayanıqlığını, sabitliyini itirmirsən, fərdilikdən bütövə, xırdadan tama qovuşursan və torpağa qarışıb elə torpağın özü kimi, torpağın özü qədər əbədi, əbədi olmasan belə, ağılasığmaz, ağılagəlməz dərəcədə uzunömürlü olursan...

Üstünə qarğalar qonan şalbanlar da arxada qalıb görünməz oldu, dünən bu yolu gələndə qarğalar topa-topa idi, yeknəsək səsləri, qarıltıları qulaq batırmasa da, kəsilmək bilmirdi, bugünsə tək-təkdi, uzağı bir cüt, özü də səssiz-səmirsiz, necə deyərlər, boynubükük. Sanki qarğaları isti vurmuşdu, isti karıxdırmışdı. Ancaq dünən bu gündən isti idi, gün adamın təpəsinə döyürdü, lopa ağ buludlar yoxdu, az da olsa, müqavimət, sərinlik "qalxanı"na çevrilməmişdi, göy üzü elə bil ərşi-əlayacan qalxmışdı. Qəfil sürücünün ürəyindən keçdi ki, bu dünyaya qarğa kimi gəlmək yaxşıdı, özü də bugünkü qanadlılar kimi sakit bir qarğa. Deyirlər, qarğalar uzun yaşayır. Elə bir qırıq, bir ovuc dəndən-otdan yeyib, bir-iki dimdik su içib nəzərə çarpmadan, hansısa ucqar bir yerdə çürümüş bir şalbanın başına qonaraq sakitcə ətrafı, yan-yörəni seyr eləməkdən gözəl şey yoxdu. Ömür yetə və baxıb görəsən ki, bu hay-həşirdə olan adamların cəhənnəmə çevirdiyi dünyanın axırı necə oldu, nə cürə bitdi?..

Bəndin üstündəki yolun hər iki tərəfini yulğunluq basmışdı. Daha bekarçılıqdan əbədiyyət haqqında düşünməyə də gərək qalmamışdı.

Hardansa taqqıltı gəlirdi, elə bil kimsə evinin damına çıxıb mıx vururdu taxtaya, ya da ağacdələn öz işindəydi. Yanılmışdı sürücü yəqin, nə o idi, nə o biri; qabaqdan yedəkli motosikli görəndə kefi pozuldu. Yox, hələ ki, yol geniş idi, enli idi, lap bədəbəddə ən azı dayanıb, maşını saxlayıb gələnə yol vermək olardı, amma zırıltı o motosikl otüb keçəndən sonra baş verəcəkdi. Maşının içini toz-torpaq basacaqdı. Üçtəkərli də ki yaxınlaşanda sürəti azaltsa da, xeyri yoxdu. Hələ maşının yanından keçəndə başını yüngülcə tərpədib maşındakı ilə salamlaşdı da. Sürücü həmrəyliyi qalib gəldi; o, üçtəkərlini sürəni tanımasa da, siqnal verib "salamladı", daha doğrusu, motosikletçinin "salam"ını aldı.

İrəlidə köhnə, ikimərtəbəli tikili vardı, dünən burdan keçəndə heç kəsi görməmişdi, indisə arıq, çalsaqqal, yayın istisində əyninə gepgen palto geyinən aparıq kişi ikinci mərtəbənin taxta artırmasında dayanıb məhəccərin başından gülə-gülə ona əl eləyirdi. Yol bərbad olduğundan onsuz da maşını yavaş sürürdü, ancaq tikiliyə çatanda sürəti lap azaltdı, ona elə gəldi ki, bərk sürsə, yanından keçən tikili azacıq titrəyişdən uça bilər, paltolu da yuxarıdan kəlləmayallaq dəyər yerə. Bənd hündür olduğundan o, paltolunu yaxşı görürdü, yalan olmasın, əlini uzatsaydı, çatardı yuxarıdakına. Ancaq bu yarıucuq, artırmasının şüşələri sınıq, çərçivələri çürüyüb qopmuş tikilidəkinin orda nə iti azmışdı görəsən?.. Düz-əməlli bir ev-eşik olsaydı dayanıb hal-əhval tutardı, salamlaşardı yiyəsi ilə, hələ içəri keçib çay-zad da içərdi. Yaman susamışdı. Ancaq yuxarıdakından ağlı bir şey kəsmədiyi üçün siqnal verib yoluna davam elədi və güzgüdən gördü ki, ikinci mərtəbədəki hələ də maşının dalınca əl yelləyir. Amma yaxşı ki, fikri dağılmadı, yolun ortasında iri bir camış sərələnib ölmüşdü deyəsən, yekə ağzı açıq idi, qağayılar da qonmuşdu camışın üstünə, beli-bədəni, dərisi az qala görünməz olmuşdu, dərisini dimdikləyirdi quşlar heyvanın. Görəsən, hansı bədbəxtin camışı idi?.. Çölün düzündə ölüb sahibini bir ətək ziyana salmışdı. Gərək burdan elə tez keçəydi ki, maşının pəncərələrini bağlamağa ehtiyac olmasın. Yaxınlaşanda maşını heyvanın sağındanmı-solundanmı sürəcəyini götür-qoy eləyib, qeyri-ixtiyari siqnal verdi. Camışın üstünə qonanlar qanadlanıb havada dövrə vurdu ürkək-ürkək, elə heyvan özü də ləngər vura-vura qalxıb ipiri bədənini titrədə-titrədə, tələsik yulğunluğa girdi. Bu da sənə ölü, canı çıxıb qaxaca dönən, istidə leşinin iyi-qoxu baş gicəlləndirən heyvan!.. Demə, camış göyün yeddinci qatındaymış, uzanıb istirahət eləyirmiş özü üçün, quşlar, qanadlılar da dimdikləyib onun dərisinin üstünə yapışanlarla qidalanırmışlar. Həm də, deyəsən, bir növ, Çin masajı kimi bir şey eləyirlərmiş heyvana ki, canı lap rahatlansın nəhəngin. Bu da heyvanlar, quşlar və dördayaqlılar arasındakı həmrəylik!.. Necə deyiblər onu, həm ziyarət, həm ticarət, əl-əli yuyar, əl də üzü...

Heyvanın yanından - daha doğrusu, camış uzandığı yerdən - təzəcə keçmişdi ki, yol daraldı, çayın qırağındakı enli yarğan su ilə dolub bəndin qırağınacan gəlmişdi. Yəqin yarğanın içi dəpdərindi. Yarğan suyu əhatəyə alıb əməllicə göl yaratmışdı. Axmırdı. Balaca bir qutan da süni "göl"dəki suyun üzündə qayğısız-qayğısız yellənirdi. Bəli-bəli, üzüb eləmirdi, üşüyürmüş kimi boynunu içinə qısıb mürgüləyirdi sanki, upuzun, qırmızı çalarlı sarı dimdiyi bədənindən yekə görsənirdi. Kürdənsə motor səsi gəlirdi, amma qayığın özü gözə dəymirdi. Deyəsən, quş belə yeknəsək səslərə öyrəncəyliydi; halını pozmurdu, arxaya baxmırdı, qorxub hürkmürdü, indisə havaya qalxacaqmış, uçacaqmış kimi, yalandan da olsa qanadlarını çırpmırdı.

Ağ, qara, bir də qəhvəyi at yolu kəsmişdi, ağ atla qara yan-yana durmuşdu, qəhvəyi bir az aralıda. Maşın yaxınlaşanda atlar hürküb götürüldü bənddən aşağı, üzü çöllüyə, ətrafı toz dumanı bürüdü... Deyəsən, "şahə qalxmış" tozu fürsət bilən bir tülkü də tez qaçıb girdi sıx yulğunluğa... Motorun səsi get-gedə uzaqlaşıb eşidilməz olanda yenə çölün öz aramsız, həzin musiqisi gəldi... Çayın şırıltısına qarışan bu musiqi heç vaxt, gecə-gündüz kəsilmək bilmirdi. Amma cırcırama səsi də deyildi bu. Arabir yulğunların arasında gözə dəyən söyüd ağaclarının başı aşağı idi. Ağaclar qoca, qədim, yaşlı olsa da, hündür deyildi, özü də nədənsə, yana əyilmişdi, yana maillənmişdi hamısı, sanki çolün sonugörünməz, dəyişməz, eyni musiqisindən, lap dəqiqi, yalnız nəqarəti təkrar-təkrar səslənən musiqisindən bezikmişdi, baş götürüb qaçmağa hazırlaşırdı ağaclar... Ya da bu yerlərdə külək həmişə eyni istiqamətə əsirdi, ağaclar da "marığa yatıb" müdafiə mövqeyi tutmuşdu ki, qəfil gələn xəta-bəladan qol-budaqlarını sındırmadan qurtula bilsin.

Bənd bitdi, maşın aşağı şığıyıb Kürün sahili ilə gedəndə böyrü üstə aşıb qalmış min illik kötüyün dalından iri, boz bir dovşan qalxıb güllə kimi özünü verdi kolluğun arasına... Daha yol epenli idi, yan-yana min bir cığırlı, suyu lillənmiş, bulanıq çayın qırağını camışlar zəbt eləmişdi, seyrək otları tənbəl-tənbəl gəvələyənlər azdı, çoxu ayaqlarını yığıb, gözlərini yumub oturmuşdu söyüdün kölgəsində, nəinki nəsə çeynəmək, heç gözlərini açmağa da marağı, həvəsi yoxdu, qağayılar da mürgüləyən heyvanların üstünə qonub dimdikləyirdilər, demə, quşlarla camışların bineyi-qədimdən sarsılmaz dostluğu, qırılmaz telləri, əbədi yaxınlığı varmış... Bu yaxınlığı, doğmalığı həqiqətən, qırılmaz eləyən isə bir-birlərinə olan ehtiyacdı. Ölçülərinin, həyat tərzlərinin uyarsızlığının, uyğunsuzluğunun aralarında hördüyü gözəgörünməz divarı da əsrlərin sınağından çıxmış həmin o ehtiyac birdəfəlik, həmişəlik vurub dağıtmışdı, uçurub darmadağın, tarmar eləmişdi.

İstidən özünü çaya vurub çimən, başlarını tez-tez suya batırıb çıxararaq buynuzlarını isladan nəhənglər də bəs deyincəydi. Əlbəttə, bu heyvanlar başlı-başına deyildi, yəqin hərə öz malını tanıyırdı; damğasından, naxışından, xalından... Heyvanları binələrə gətirmişdi yiyələri. Çox güman, özləri də alaçıq qurub buralarda qalırdılar bütün yayı. Amma sürücü ha baxdısa, alaçıq, talvar-filan görmədi. Yulğunluğun qırağında köhnə, üçtəkərli motosikl vardı, yedək yerinə də yekə, qırağı sınıq bir yeşik pərçimlədilmişdi. Orda oturmaq münasib, rahat olmasa da - yəqin yalnız ot-ələf, ağac-yulğun, taxta-tuxta, balıq-malıq daşımağa yararlı idi - motosikl olmuşdu yeşikli... Heyvanlar, camışlar kimi üçtəkərlinin də yiyəsi gözə dəymirdi. Elə bil isti hamını karıxdırmışdı, adam, ya heyvan, dəxli yoxdu, hərə bir yer tapıb sərinlənmək istəyirdi. Kürün ortasındakı avarlı qayığın da sahibi yoxdu, qayıq öz-özünə, özbaşına axıb getmişdi ora, indi də üzü dənizə yol alırdı yavaş-yavaş... Eynən sürücünün maşını kimi... Qayıq arxada qaldı, özbaşına gedən, daha doğrusu, axan heç yerə tələsmirdi, maşınsa irəli şığıyırdı, çünki onu idarə eləyirdilər. İdarə olunan əmrə müntəzir olmalıdı, bəzən irəli cummalıdı, bəzən boynunu qısıb dayanmalıdı, bəzən də dala baxmadan qaçıb öz deşiyinə girməlidi. Vay o günə ki, idarə olunan ağlı başında bəndələr, idarə eləyən isə əhlikeflər ola... Necə deyiblər onu, kərəm əhlində zər olmaya, zər əhlində kərəm... Atın qabağına ət qoyula, itəsə ot verilə...

Kürlə dənizin qovuşmağına az qalmış çayın bomboş, otsuz-qanqalsız, qupquru sahili cadar-cadardı. Səhrada susuzluqdan yanan tənha yolçunun dodaqları kimi... Bir az keçəndən sonra çay dənizə, bulanıq, şirin su gömgöy dalğaların qoynuna təslim olacaqdı, o "təslim xətti" boyunca qağayılar, qutanlar Kürün o tayınacan oturub ağappaq, pərqu kəndir çəkmişdilər qovuşma xəttinə. Yəqin axarla çaydan dənizə üzən xırda balıqları güdürdü suyun üzündə oturan quşlar ki, hazıra nazir olsunlar, öz xoşları ilə dümdiklərinə düşən balıqları əziyyətsiz, rahatca yeyib doysunlar. Amma Qədir deyirdi ki, nəinki Kürdə, heç dənizin dayaz yerlərində də düz-əməlli balıq qalmayıb daha. Balıqlar çəkilib dərinə... Kim nə deyir-desin, quşların da bir bildiyi vardı, yoxsa, ovun gəlmədiyi yerdə ac-susuz oturub qanad çalmağı yadırğamazdı, kilkə də olsa, düşürdü dimdiklərinə yəqin... Xırda ov da yoxdan yaxşıdı, özü də qorxu-hürküsüz. Di gəl, qorxu hər yanda, hər yerdə, həmişə bütün canlılarla sirdaşdı, qardaşdı. Lap kölgə kimi... Lakin qorxunun kölgəsi gecə də nəfəsi gedib-gələnlərdən əl çəkmir. Bəzən yaddan çıxardığımızı düşünsək belə, həmişə, hər yerdədi o qorxu... Gözlənilmədən haqlayır, başının üstünü alır. Qovuşmağın özü də qorxuludu, bəlkə?.. Yoxsa, qovuşanların ətrafı, sahili nədən lilli, zığlı, palçıqlıdı yayın ortasında?!. Axı bir az əvvəl cadar-cadardı sahil... Dünən Qədir xəbərdarlıq elədi ki, maşını suya yaxın sürmə, batıb qalarsan, yox yerdən başımıza iş açarıq. Elə vaqonun kölgəsində saxla... Qədirin "vaqon" dediyi həqiqətən, vaqonabənzər daxma idi çayla dənizin qovuşağında. Səliqəli, qapılı, pəncərəli... İri, qalın, taxta qapısı, dəmir barmaqlıqlı pəncərəsi üzü "qovuşanlar"a açılırdı, arxada, çolə baxan pəncərəsi də vardı. Çölə baxan pəncərənin barmaqlığı yoxdu. Çünki pəncərə kiçikdi, az qala, nəfəslik boydaydı, ordan oğru-quldurun başı keçə bilsəydi də, çiyinləri mane olacaqdı. İçərisi suvaqlı idi tikilinin, üstdənsə nazik, ağ taxtalar vurulmuşdu səliqə ilə... Bir də yəqin ona görə bu tikiliyə "vaqon" deyirdilər ki, özülü-filanı yoxdu, mişar daşlarının üstünə qoyulmuşdu, altı boşdu. Lap dəqiqi, altında boş butulkalar, içki şüşələri vardı. Yəqin vurub dəmləşəndən sonra tənbəlliyi tutmuşdu Qədirin, boş şüşələri vızıldatmışdı yaşadığı daxmanın, tikilinin altına, aşağısına. Aşıb yanbayan qalan şüşələrin üstünü yağış vurub külək əsdikcə toz basmışdı. Bəzi butulkaların içi də ağzınacan qum idi, sanki kimsə qəsdən doldurmuşdu qumu şüşəyə.

Ola bilsin, hardasa tikib, düzəldib hazır gətirmişdilər bura. Bəlkə doğrudan-doğruya köhnə vaqon idi, sonradan üzünə-içinə, altına-üztünə əl gəzdirib "abıra salmışdılar?!" Hər nə isə, Allah bu vaqonu buralara gətirənin atasına rəhmət eləsin, pis-yaxşı, Qədirin işinə yarayırdı, yazıq birtəhər başını girləyirdi yay-qış burda...

Dünən deyilənləri qulağında sırğa eləmişdi; maşını vaqonun kölgəsində saxlayıb düşdü, çəkinə-çəkinə bərayi-ehtiyat, uzaq yöndən dolanbac fırlanıb - daxmanın arxa tinində böyrü üstə uzanıb heysiz-heysiz dilini çıxardaraq ləhləyən çoban iti dünəndən gözünün odunu almışdı onun, düzdü, Qədir itə acıqlanan kimi heyvan uzaqlaşıb quyruğunu bulamışdı, amma it-itdi də, nə bilmək olar, yaddaşı yaxşıdı, ya naxələfdi, huşsuzdu, lap elə acığa düşüb dünən üstünə çımxırmaqlarının, təpik atmaqlarının da hayıfını ala bilərdi ondan, hərçənd o, sarısını udub yerindəcə karıxıb qalmışdı, itə acıqlanan da, havaya təpik atan da Qədir idi, it aralanandan sonra özündənrazılıqla zarafata salmışdı ki, day altına batırma, mənim itim adamtanıyandı, gördü ki, özmüzünküsən, day ömür-billah sənə hürməz, bu it bəzi adamlardan ağıllıdı - ehmalca qabağına kətil qoyulmuş aralı qapıdan içəri boylanıb boğazını arıtladı.

- Yatmısan?

- Nə yatmaq... - birnəfərlik taxtda uzanıb mobil telefonunu qurdalayan dikəldi. - Bayaqdan səni gözləyirəm. Nə gec gəldün?..

- Gecdi ki? - qapının ağzındakı təəccübləndi. - Hələ günorta olmayıb...

- Şəhərlilərə gecə yarısı da səhərdi...

- Mən hardan şəhərli oldum?..

- Orda qala-qala korlanmısan da... Day bizlərə oxşayıb-eləmirsən. Xasiyyətün dəyişib...

- Elə demə... Uzaqbaşı, haça-paça olmuşam, indi nə kəndçiyəm, nə şəhərli...

- Sözgəlişi dedim, uzatma, gəl içəri... Dünən hara yoxa çıxdun birdən-birə?.. Nigaran qaldım, didim, noldu buna... İstədim o dəqiqə zəng eləyəm, gələnlərlə başım qarışdı. Bir də gecə yadıma düşdü sənə zəng vurmaq...

- Yox, elə bura yaxşıdı, nə var içəridə?.. Hava yoxdu, orda, boğanaqdı... - qapının ağzındakı içəri girmədi. - Özüm getdim... İstəmədim camaatın yanında mənnən pul-para söhbəti eləyəsən...

- Hə... - dikələn çarpayıda oturub yalın ayaqlarını yerə qoydu.

- O paqonlular kim idi?

- Sərhədçilərdi...

- Onu bildim geyimlərindən... Burda nə gəzirdi onlar?.. - gələn əlini yellədi və qolunu dişləyib yandıran milçəyi qovdu.

Mübariz CƏFƏRLİ

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 7 mart, №9.- S.2-3.