Tələsdim

Dağlar gördüm, dağlarımın oxşarı,

Zirvələrin görüşünə tələsdim.

Küləkləri saçlarımı oxşadı,

Boranına, yağışına tələsdim.

Ağ kağızda söz ucalır, söz yenir;

Közərtili könüllərdə söz yeni…

Hara çəkdi söz qədəmi, söz yönü -

Enişinə, yoxuşuna tələsdim.

Ay köçərim, ürəyimdə qal qışı -

Kərəm kimi qar altında qalmışın.

Günlərimdən qova-qova qar-qışı,

İllərimin qar-qışına tələsdim.

El sazında səsim qala bircə sim,

El yazında nəsim olam bircə əsim,

Harda olsam, ey eşqimin bircəsi,

Harda olsan, çağırışına tələsdim.

Torpağımdan duman kimi yığılsam,

Son nəğməmin uçrumuna sıxılsam,

Qəfil qəza yıxmaz məni, yıxılsam,

Ana yurdum, ağuşuna tələsdim.

Oktyabr 1980

Ölüm qorxur qələmdən

Qələm mənim yol yoldaşım,

Qələm mənim oxum, nizəm.

Qələm mənim söz qardaşım,

Qələm mənim mübarizəm.

Qələmimdən gen düşəndə

Öz-özümə yaslanıram,

Öz-özümə əzilirəm,

Köhnəlirəm, paslanıram.

Masam üstdə yallı tutan

Giley olur, qeybət olur,

Göz oxşayan gözəlliyə

Gözəyarı qiymət olur.

Qələm mənə - dağlara çıx,

Buludlara dırman, deyir.

Yamanlığın ağzına sən

Qaya kimi yaman, deyir.

Qələmimlə dil tapanda

Yön alıram gündoğana,

Bu məqamda ölüm istər

Yeri dana, göyü dana.

Qələm ucu top gülləsi,

Qəm sarayı yıxır qələm.

Gülləsini düz ölümün

Gözlərinə sıxır qələm.

Ey qələmim, qəhr olundu

Çox imkanım, çox inadım.

Hikmətini gec anladım,

Qüdrətinə gec inandım…

1981

Qonşu çəpəri

Qonşu qardaş, az qurdalan o çəpər boyu,

Əsəbini, qəzəbini hörmə çəpərə.

Bizə tərəf əyilməkdən tikan quruyub,

Pozma onun yatımını hədərcə yerə.

Bizim bağa su axıdır açdığın bərə,

Bizim tutdan sizin bağa kölgə düşəcək.

Gözümüzü gözümüzdən qorusaq belə,

İtlərimiz macal tapıb həvirləşəcək.

Tüstü qalxar iki evin həndəvərindən,

İki tüstü bir havada əriyəcəkdir.

"Sizin", "bizim" dediyimiz sədd çəpərində

Qarışqalar eyni yüklə yeriyəcəkdir.

Sənin baban bulaq çəkdi, ya

mənim babam?

Nə fərqi var? - Su - çəkənin,

su - içənindir?

Yol boyunca cərgələnən bu qoz,

bu badam

Əkənindi? Yeyənindi? - Nə deyək indi?

Olmasaq da bir süfrədə bir dəmə ortaq,

Günümüzün gəlişi bir, axırı birdir.

Dağa çıxaq, düzə enək, göyə dırmanaq,

Yolumuzun kilidi bir, açarı birdir.

Yüz ocağa od veribdir o qara təndir,

Çəpərlərdə bitən gördüm qaratikanı.

İki qarış torpaq udsan - biri sənindi,

Dünyagirlər yemədilər quyruq dünyanı.

Mən təbrizli, naxçıvanlı, mən gəncəliyəm,

Çox görmüşəm hasar üstdə ölənləri də.

Mən torpağı bölünməyə öyrəncəliyəm,

Heç qazanan görməmişəm bölənləri də…

30 avqust 1981

Nə günah

Bu ömürdü, öz baharı, öz qışı;

Gələn yazda, gedən qışda nə günah.

Xirtdəyəcən günahlara batmışı

Yuya bilməz, qar-yağışda nə günah.

Göylər qala buludları axımlı,

Yer körpəli, yer cavanlı, ahıllı.

"Dəli" - deyib daşlayanda ağıllı

Xəncər qapan ağlıçaşda nə günah.

Yekə-yekə xırdalanan "addılar",

Heç bilinməz çapardılar, atdılar;

İki itə para sümük atdılar;

Qarabaşda, Alabaşda nə günah.

Qara külək tumanını qaldıra,

Xırmançının samanını qaldıra.

Dəyirmançı dabanını qaldıra,

Bir-birini yeyən daşda nə günah.

Hər havaya çiyninə baş qoymayan,

fırfıra tək fırlanmaqdan doymayan…

Bu başlarla aşıq-aşıq oynayan

Çevik əldə, ayıq başda nə günah.

Bəlkə əlli misrası yox əllimin,

Bu titrəyiş günahıdır əlimin…

Qollarında dost əli var əlli min,

Məmməd Araz, əlli yaşda nə günah…

1982

Havalar soyudu

Soyuq görməmişdik illərdən bəri

Bu necə iqlimdir? -

Birdən soyudu…

Qapıb əlimizdən ilıq günləri

Qəfil qasırğalar göyə sovurdu.

Biz əzəl bilməzdik nə göy, nə hava,

Bilməzdik qar nədir,

Ya külək nədir.

Biz onda bilməzdik ayağımız var,

Biz onda bilməzdik yerimək nədir.

Gah olur yaddaşın yadlaşır mənə

Mənim də arada başım qarışıq…

Nə deyək bu payız küləklərinə,

Bir ay heç birimiz zəng vurmamışıq.

Yenə qoşalığı təklikdə gəzim,

Yenə də bu məlum söz gərək oldu:

"Havalar soyuqdur,

Əynim də nazik…"

Yenə bir bəhanə bürüncək oldu.

Nə sən əsirimsən, nə də mən kölən,

Əskilən məhəbbət əskidən betər.

Məhəbbət itəndə ayrılıq bitir,

Xəyanət bitəndə nə itir görən?..

Yağır ayrılığın yağışı, qarı,

O görüş, o həsrət isinəcəkmi?

Bir də aramızda bu havaları

İsidən məhəbbət isinəcəkmi?..

Sentyabr 1984

O niyə küsdü

O, məndən küsübdür bu axşam yenə,

Günahsız günahkar olmuşam yenə.

Doğrudan qızları duymaq çətindir,

Gəl indi dil tapıb küsəni dindir.

Lakin çox çəkməyir danışırıq biz,

Özümüz bilmədən barışırıq biz.

Bu şeytan qızların ruhuna bax sən,

Öpüşlə barışır öpüşdən küsən.

1957

Məmməd Araz

Ədəbiyyat qəzeti.- 2009.- 4 dekabr.- S.2.