Səmimi hisslərin ünsiyyəti
Hərdən düşünürəm ki, səmimi hisslər,
səmimi ünsiyyətlər, səmimi insanlar olmasaydı,
dünyanın axırı nə olardı? Belə nəticəyə
gəlirəm ki, onda dünya məhvərindən qopar,
axırı çatardı. Dünya yaxşı insanların
yaxşı işləri üzərində qurulub.
Azərbaycan-Ukrayna Respublikalarının dostluğu buna
bariz bir nümunədir. Kiyevə qonaq getmişdim. İlk
növbədə Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyinə
gedib səfir Tələt Əliyev və səfirliyin əməkdaşları
ilə görüşdüm.
Səfirliyin həyətində yaşıllıqlar
içində ucaldılmış, ulu öndərimiz,
ümummilli liderimiz, həmişəyaşar Heydər Əliyevin
abidəsini ziyarət edib, abidəsi önünə gül dəstəsi
qoyduq, ruhuna dualar oxuduq.
Kiyevdə Səməd Vurğun adına Kitabxana olduğu
haqqında xəbərim var idi. Çox təəssüf ki,
ora gedə bilməmişdim. Kiyevdə olarkən 23 iyun 2009-cu
ildə kitabxanaya görüşə getdim. Kitabxana
hündürmərtəbəli bir binanın birinci mərtəbəsində
yerləşir. Bütün kitabxanalarda olduğu kimi, bu
kitabxananın da fondu, uşaq və böyüklər
üçün oxu zalları, abonement şöbələri
var. Kitabxananın ümumi sahəsi 450 kvadrat metrdir. Təmir
olunması, bəzi avadanlıqlarının alınması Azərbaycan
səfirliyinin və UAK-ın maddi dəstəyi ilə həyata
keçirilib.
Kitabxana yığcam və səliqəlidir, divarlarında
Azərbaycanı əks etdirən fotolar, portretlər var. Azərbaycan
ədiblərindən Xurşidbanu Natəvanın, M.P.Vaqifin,
A.Bakıxanovun, M.F.Axundovun portretləri, köhnə Bakıya
həsr olunmuş, zərli çərçivəyə
salınmış rəsm əsəri kitabxananın oxu
zalını bəzəyir. Oxu zalının qapı ilə
üzbəüz divarında Azərbaycanın dahi şairi, fəxrimiz
Səməd Vurğunun gipsdən düzəldilmiş
büstü yerləşdirilmişdir. Büstün
aşağısında şairin məşhur "Mən tələsmirəm"
şerindən ukraynaca bir bəndi həkk olunmuşdur:
- Elə zənn etmə ki, ağırlaşmışam,
Ayağı sarıqlı, şikəst bir quşam.
Al günəş gözündən nur yağa-yağa
Ömrün kitabını tamamlamağa
Çox da can atmasın əlimdə qələm,
Heç yana, heç yerə mən tələsmirəm,
Mən tələsmirəm!
Kitabxananın direktoru Qalina İvanovna Kislaya bu şeri
gözəl diksiya ilə başdan-ayağa söylədi.
Şeri deyib qurtardıqdan sonra o şerin yaranması tarixini
danışdı. Onun dedikləri: Səməd Vurğunun həyatının
son ayları olur. Moskvaya müalicəyə gedən şairi
qarşılayıb mehmanxanaya apırırlar. Yolda
sürücü sürəti artırmaq istəyəndə
S.Vurğun həzin səslə ona deyir: “Bir az asta sür, mən
heç yana, heç yerə tələsmirəm”.
Mən mütəəssir oldum. Qalina İvanovnanın
gözləri yaşarmışdı. Bu insanda nə qədər
səmimiyyət vardı. O, şairin qızı Aybəniz
xanımla olan görüşlərini xatırlayır,
söhbət edirdi. Mən ona deyəndə ki,
artıq o 10 gündür ki, həyatda yoxdur, bir anlıq
gözləri üzümdə qaldı, qulaqlarına
inanmadı. Bu dəfə o, Aybəniz xanımın
yoxluğuna ağladı, sakitcə, hüznlə, gözlərindən
yumru yaş damlaları üzünə axırdı. Biz ona
imkan verdik, ağlayıb sakitləşdi və kitabxana
ilə tanışlığımız davam etdi. Oxu
zalında qapıya yaxın yerdə bir kitab rəfi qoyulub.
Burada S.Vurğunun kitabları - azərbaycanca, rusca və
ukrayınca tərcümələr
düzülmüşdü. Kitabxanada Azərbaycandan gəlmiş
qonaqlarla, şair və yazıçılarla
keçirilmiş tədbirlərdən lentə
alınmış şəkillər bu rəfdə öz əksini
tapıb. Kitabxana ilə mütəmadi əlaqə saxlayan Aybəniz
xanımla olan unudulmaz görüşlər tarixin
yaddaşına hopub, onunla keçirilən görüşlərdən
çəkilmiş müxtəlif şəkillərdən
ibarət albom hazırlanıb. Kitabxanada
keçirilən tədbirlərin əksəriyyətində Azərbaycan
dövlətinin fövqəladə səfiri Tələt Əliyev,
səfirliyin əməkdaşları, Azərbaycanın
Ukraynadakı konqresinin sədri Akif Gülməmmədov və
konqresin üzvləri mütəmadi iştirak edirlər.
Qalina İvanovnanın dedikləri: "Aybəniz xanım
kitabxanaya iki dəfə gəlib. Hər dəfə
kitabxananın fondu üçün hədiyyələr gətirib.
Ona deyirdim: Aybəniz xanım, hamıya avtoqrafla kitab verirsiniz,
bəs mənə niyə vermirsiniz? O gülüb deyirdi: Sən
çox şirinsən, mən sənə kitabı onda belə
yazıb verəcəyəm: Qalina Kislaya yox, Qalina Sladkaya. Belə
də etdi. İndi mən o kitabı xoş xatirə kimi əzizləyib
saxlayacağam". O yenidən yaşarmış gözlərini
sildi.
Kitabxananın fondu və oxucuları ilə maraqlandım. Fondun kitabları təxminən
43 minə yaxındır. Fondda həmçinin ukraynaca,
rusca və azərbaycanca olan dövri mətbuat qorunub
saxlanılır. Oxucuların sayı 5 mindir. Mən tez
maraqlandım: azərbaycanlı oxucuların sayı nə qədərdir?
Qalina İvanovna təəssüflə cavab verdi: - 50 nəfər.
Bu həm azdır, həm də çox. Azdır, ona görə
ki, bizim kitabxanada Azərbaycan şair və
yazıçılarının əsərləri nəinki azərbaycanca,
heç rus, ya ukraynaca da yox dərəcəsindədir. Olan
kitabları oxuyublar, təzə nəşrlər isə
yoxdur. Yoxdur, ona görə ki, bizim kitabxanaya hər millətin
nümayəndələri gəlir. Qalina xanım onu da əlavə
edib dedi ki, sizdən çox xahiş edirəm, bizim kitabxana
fondunun zənginləşməsinə kömək edəsiniz,
bizə Azərbaycan şair və
yazıçılarının ruscaya çevrilmiş əsərlərindən
göndərəsiniz. Cavab olaraq söz verdim ki,
bacardığım köməyi kitabxanadan əsirgəməyəcəyəm.
Fürsətdən istifadə edib ziyalılarımıza
müraciət edərək deyirəm ki, kimin rusca əlavə
kitabı varsa, Kiyevdə Səməd Vurğun kitabxanasına
hədiyyə etsin. Bu, yəqin ki, hər Azərbaycan vətəndaşının
şərəfli bir əməli olardı.
Kitabxananın dəhlizində üzərində əziz
şairimizin portreti toxunmuş kiçik bir xalça
asılıb. Qalina İvanovna onun da tarixçəsini
danışdı: - Vaxtilə Azərbaycanda hərbi xidmətini
çəkən ukraynalı bir gəncə Vətənə
dönəndə bu xalçanı
bağışlayırlar. Uzun müddət evində əziz
bir xatirə kimi qoruyub saxladığı xalçanı,
kitabxanaya S.Vurğunun adı veriləndə gətirib
bağışlayıb. Onu əvvəlcə oxu zalında -
indiki büstünün yerindən asıblarmış.
Günlərin birində Ukraynanın görkəmli pedaqoqu,
pedaqoji elmlər doktoru, akademik Dmitra Bilous kitabxanaya daxil olur,
divardan asılmış xalçanı görür. Diz
üstə çökərək ağlayır və
S.Vurğunun "Göyərçin" şerini əzbərdən
söyləyir. Şerin məzmunu belədir: Ukrayna şəhərlərindən
biri II Dünya müharibəsində alman faşistləri tərəfindən
xarabalığa çevrilir. Buradan nə bir insan səsi gəlir,
nə bağçadakı güllər açır, nə
bülbüllər oxuyur, nə mal-qoyun mələşməsi
eşidilir, nə də bir isti ocaq var. Yanıb
külə dönmüş evlərin birində vaxtilə
ağ bənizli Ukrayna gözəli eyvanda qoyulmuş kresloda
oturaraq roman oxuyarmış, hərdən də ağ əllərilə
corab toxuyarmış. İndi orada ancaq xaraba qalmış evlərin
kalafaları və yanmış ağacların
kötüyü qalmışdı. Şair yanmış
ağacın budağı üstündə boynunu büküb
dayanmış göyərçinə xitabən söyləyir
ki, vaxt gələcək, düşmənlərdən qisas
alınacaq:
- O gün məlun cinayətkar
Asılacaq boğazından -
Qalmayacaq nə intizar,
Nə bir məhbəs, nə bir zindan!
Əynindən yaş paltarını
Soyunacaq qara torpaq;
O qurtuluş baharını
İnsan oğlu yaradacaq!
13 noyabr 1943
Ukraynanın görkəmli oğlu D.Bilousla, S.Vurğun
möhkəm dost olublar. O bir neçə dəfə Bakıda
S.Vurğunun evində qonaq olub.
Kitabxananın işi ilə bizi tanış edən Qalina
İvanovna yeri gəldikcə doğma şairimizin şeirlərini
zərif səslə əzbərdən deyirdi. Durub
ona tamaşa edirəm. bu insanda Azərbaycana, ölməz
S.Vurğun poeziyasına nə qədər məhəbbət
varmış. Bu qədər məhəbbət, bu qədər
istək olmasaydı, o, şairin çoxlu sayda şeirlərini
belə yüksək səviyyədə söyləyə bilməzdi.
Deməli, insanı dilləndirən, danışdıran elə
xoş hiss, saf məhəbbət imiş.
Sevməyi də bacarmaq lazım imiş, haqlı nifrət
bəsləmək də xüsusi bacarıq tələb
edirmiş. Bu, yüksək iradə hesabına başa gəlir.
Zəif sevgilər günəş şüaları
görmüş qar kimi əriyib gedir, heç bir əsər-əlamət
qalmır, heç nifrət də əmələ gəlmir.
Qalina İvanovnanın S.Vurğun poeziyasına məhəbbəti
ali məhəbbətdən yaranıb.
Kitabxananın dəhlizində
xalça ilə üzbəüz Ukraynanın və Azərbaycanın
bayraqları ucalırdı. Bayraqlar vüqarla dayanmış
iki dağı xatırladırdı. Bayraqların
arxasındakı divara Azərbaycan Respublikasının himni
yazılmış vərəq vurulmuşdu. Şairin qartal
baxışları Azərbaycan bayrağına və
divardakı himnə dikilərək sanki xəyallar içində
Azərbaycanın ənginliklərində dövrə vururdu.
Kiyevin Obolonski rayonunda yerləşən kitabxana 1974-cü
ildə açılıb, sayına görə 103-cü
kitabxanadır. 1978-ci ildə kitabxanaya Səməd Vurğunun
adı verilib.
1986-cı ildə əziz şairimizin 80 illik yubileyi
bütün ölkədə təntənəli şəkildə
keçiriləndə kitabxanada da şairin yubileyi qeyd edilib.
Kitabxanaya Ukraynanın elm adamları, şairlər,
yazıçılar, oxucular toplaşıb. Şairin
qızı Aybəniz xanım kitabxanaya yubileylə əlaqədar
teleqram göndərib. Yubileydə Ukrayna ədəbiyyatının
görkəmli nümayəndələrindən Maksim
Rılski, Mikolo Bajanov, Pavlo Tıçina, Andrey
Malışko, Dmitra Bilous, Oleski Yuşenko, Mikola
Miraşniçenko və b. iştirak ediblər. Q.Polyanker Səməd
Vurğunla dost olublar. Ukraynanın görkəmli şairi
İvan Draç "Azərbaycan poeziyası
antologiyası"nı Ukrayna dilinə tərcümə
etmiş və M.Rılski adına dövlət
mükafatına layiq görülmüşdür.
S.Vurğun Ukraynanın şərəfi-şanı
sayılan Taras Şevçenkonun "Katerina"
poemasını doğma ana dilimizə çevirmişdir. Kitab
rəfində azərbaycanca kitablar sırasında bu poema da
öz yerini tutmuşdur.
M.Rılski yazır: “Mən - Ukraynanın
şairi və vətəndaşı, heç vaxt unuda bilmərəm
ki, Böyük Vətən müharibəsi illərində Azərbaycan
şairi və vətəndaşı Səməd Vurğunun
yazdığı "Ukrayna partizanları" şeri Ukrayna
xalqını qələbəyə necə də qüvvətlə
ruhlandırırdı.
S.Vurğunun bu şeri dillərdə əzbər söylənilib,
onu çoxaldaraq təyyarədən Ukrayna
partizanlarının fəaliyyət göstərdiyi əraziyə
səpələmişdilər. Vərəqləri göydə
qapıb şeri oxuyan partizanlar ondan ruhlanaraq düşmənlərə
qarşı daha mübariz olurdular:
- De, kimdir
düşmənə min tələ quran?
Tarasın
qəbrinə keşikçi duran? -
Bizim ukraynalı qəhrəmanlardır,
O bizim qəhrəman
partizanlardır!
30 yanvar 1942”
Azərbaycanın
Ukraynadakı konqresi Azərbaycanı dünyada tanıtmaq, Azərbaycan-Ukrayna
dostluğu naminə çoxlu sayda işlər
görmüşdür. Onlardan biri də kitabxananın yerləşdiyi
binanın qarşısında böyük Azərbaycan
şairi Səməd Vurğunun abidəsinin
qoyulmasıdır.
Bu
işlərdə Azərbaycan səfirliyi, səfir Tələt
Əliyevin, Azərbaycanın Ukraynadakı konqresi və
xüsusilə də konqresin sədri Akif Gülməmmədovun
xüsusi əməyi və maddi dəstəyi olub. Səməd Vurğunun
qranitdən hazırlanmış abidəsi 2006-cı ildə
açılıb.
Səməd
Vurğunun anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə
Kiyev şəhərində şairin adını
daşıyan kitabxana qarışsında abidəsinin
açılışında iştirak edənlər: Obolon
RİH-nin başçısı Vadim Yaqodko, Azərbaycanın
Ukraynadakı səfiri Tələt Əliyev, millət vəkili
fərrux Zeynalov, Ukrayna parlamentinin deputatı Eduard Zeynalov,
şair Boris Oleynik, Ukrayna parlamentinin deputatı Mixail
Şevçenko, şair-tərcüməçi Mikola
Miroşniçenko, heykəltəraş Seyfəddin Qurbanov,
S.Vurğunun ev-muzeyinin direktoru Aybəniz Vəkilova,
S.Vurğun fondunun vitse-prezidenti Vidadi Həsənov,
S.Vurğunun qohumu, f.e.d. Leyli Vəkilova.
Azərbaycandan gedən
hər bir vətəndaş, necə deyərlər,
tutduğu mövqeyindən asılı olmayaraq, birinci növbədə
ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin, Zərifə xanım
Əliyevanın, sonra isə Səməd Vurğunun abidəsini
ziyarət edir və abidə önünə gül dəstəsi
qoyur.
Bizim
kitabxana ilə tanışlıq ərəfəsində
kitabxanaya əlində gül dəstəsi və hədiyyə
tutmuş iki nəfər qadın daxil oldu. Qalina İvanovna məni onlarla
Qalina
xanımı mədəniyyət şöbəsinin rəisi
təbrik etdi, gətirdiyi hədiyyəni və gül dəstəsini
ona verdi. Burada təəccüblü
heç bir şey yox idi. Məni riqqətə
gətirən adi bir kitabxana işçisinə rəisinin
diqqəti oldu.
Ziyafət
çox maraqlı keçdi.
Stol ətrafında kitabxananın direktoru Səməd
Vurğunun şeirlərindən deyir, Aybəniz xanımı
xatırlayır, arada yaşarmış gözlərini
qurulayırdı.
Mən
də öz növbəmdə şairin "Şair, nə
tez qocaldın sən?" şerini söylədim, əlbəttə
ki, onlar ukraynaca, mən azərbaycanca. Başa düşməsək
də, poeziya dili bizə bir-birimizi başa düşməkdə
kömək edirdi. Kitabxananın işçilərindən
Vroçinskaya Tatyana, Doçuq Valentina, Qrişenko Natalya ilə
söhbətlərimiz də maraqlı oldu, bir-birimizlə əlaqələr
qurmaq, Azərbaycan-Ukrayna dostluğunu daha da möhkəmləndirmək
naminə çalışacağımıza söz verdik. Mən Azərbaycandan apardığım çoxlu
sayda kitab, jurnal və qəzetləri kitabxanaya
bağışladım. Onlar xahiş etdilər
ki, Azərbaycanın tanınmış şair və
yazıçılarından onlara tez-tez qonaqlar gəlsin,
oxucularla görüşlər təşkil etsinlər. Belə görüşlər Azərbaycan - Ukrayna
dostluğunu daha da möhkəmləndirər, Azərbaycan və
Ukrayna xalqı bir-birini daha da yaxından tanıyar.
Kitabxananın fəxri
jurnalı var: xaricdən gələn hər bir qonaq öz təəssüratlarını
bu jurnala yazır. Jurnalda azərbaycanlı qonaqların ürək
sözlərini oxuduqca özümdə bir rahatlıq hiss
edirdim. Hər halda, xarici bir ölkədə Səməd
Vurğun adının kitabxanaya verilməsi, abidəsinin
qoyulması Azərbaycan və Ukrayna arasında olan möhkəm
dostluqdan xəbər verirdi.
Salatın ƏHMƏDLİ
Ədəbiyyat
qəzeti.-2009.-10 iyul.-S.4.