Bir şair tanıyıram

Eldar Gürşümov 1940-cı ildə Qubanın Qırmızı qəsəbəsində anadan olmuşdu. Hələ orta məktəbdə oxuyarkən ədəbiyyata maraq göstərmiş, sonralar özü də şeirlər yazmağa başlamışdır. Hələ şagird partası arxasında oturarkən onda musiqiyə də böyük maraq vardı. Eldar qəsəbədə olan tar dərnəyinə kedib-gələrdi. Orta məktəbi qurtardıqdan sonra o, Bakıya gəlir və Asəf Zeynallı adına Musiqi məktəbində təhsilini davam etdirir. Onda musiqiyə olan böyük həvəsi görən müəllimlər məsləhət görürlər ki, təhsilini konservatoriyada davam etdirsin. Bau belə də olur. Eldar bu ali musiqi ocağına qəbul olunur və oranı bitirir. Az keçmir ki, o bir solist kimi tanınmağa başlayır. Səid Rüstəmov adına Xalq çalğı alətləri ansamblında işlədiyi illərdə Eldar xalq mahnılarının gözəl ifaçısı kimi tanınır.

El şənliklərində və bir sıra rayonlarda müğənni kimi çıxış edən Eldar Azərbaycan Peqadoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olub oranı müvəffəqiyyətlə bitirir. Əvvəlcə Tibb texnikumunda müəllim, sonralar isə Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda kafedra müdiri vəzifəsində çalışır. Bu illər ərzində yazdığı şeirləri toplayıb kitab halına salır.

Mən onunla ilk dəfə İsraildə olarkən dağ yəhudiləri Yazarlar Birliyinin iclasında tanış oldum. Doğrusu, Bakıda olarkən dəfələrlə onu Azərbaycan televiziyasında çıxış edərkən görmüşdüm, oxuduğu mahnılara böyük maraqla qulaq asmışdım. 1998-ci ildən İsraildə yaşayan Eldarla görüşəndə onunla xeyli söhbət etdim. Sonralar birliyin iclaslarında və yaradıcılıq gecələrində tez-tez görüşürdük. Bu yaxınlarda telefon ilə onunla danışanda Eldardan kiçik bir müsahibə aldım.

- Eldar müəllim, yaradıcılıq işləriniz necə gedir? Bakıda yaşayarkən şeirləriniz hansı mətbuat orqanlarında çap olunurdu?

- Əvvəla, səsinizi eşitdiyimə görə çox şadam. Bildiyiniz kimi, mən Azərbaycan və dağ yəhudiləri dilində şeirlər yazıram. İlk şeirlərim Dərbənddə çıxan "Vətən soveti" almanaxında çap olunmuşdu. Sonralar yazdıqlarımı kitab halında buraxmaq istədim. Lakin məni aldatdıqları üçün kitabım işıq üzü görmədi. Tale elə gətirdi ki, köçüb İsrailə gələsi oldum. İndi burada yaşadığım müddətdə üç sanballı şeirlər kitabım çap olunub.

- Çox gözəl. Bu şeirlər nədən bəhs edir? Yaxşı olar ki, onlar haqqında bir qədər danışasan.

- Bildiyiniz kimi, mən səfalı Qubanın Qırmızı qəsəbəsində anadan olmuşam. Uşaqlıq illərim Qudyal çayının sahilində keçib. Doğulduğum doğma torpağa bağlılığım, onun füsunkar təbiəti, almalı-fındıqlı bağları, yaşıl meşələrdə dil-dil ötən quşları məni ilhama gətirirdi. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın göylərə baş çəkən uca dağları, Bakının, Qubanın, Xaçmazın, Göy gölün, Oğuzun gözəllikləri, bir sözlə, qələmə aldığım təbiət lövhələri mənim yaradıcılığımda xüsusi yer tutur. Əlbəttə, zəhmət adamlarının əməyi də şeirlərimdə tərənnüm olunur. Bəzi əmək qəhrəmanlarına həsr etdiyim şeirlərim də vardır.

- Mən sənin məhəbbət haqqında yazdığın şeir və mahnılardan da xəbərdaram. Bəs bu barədə nə deyə bilərsən?

- Mən elə bir şair tanımıram ki, məhəbbət haqqında şeir yazmamış olsun. Əlbəttə, yaradıcılığımda məhəbbət və sevgi şeirləri əsas yer tutur. Sevgi əsasən həyatımızın mənasını təşkil edir. Bizim balalarımız bu gözəl neymətin meyvəsi deyilmi? Yazdığım qəzəllərdə də vəfa və vəfasızlıq duyğuları tərənnüm olunur. Eyni zamanda, xəsisliyə, nadanlığa, paxıllığa, nankorluğa və başqa mənfi hallara həsr olunmuş şeirlərim də vardır.

- Bəs bu yaxınlarda çapdan çıxan kitabında hansı şeirlər toplanmışdı?

- Buradakı şeirlər son vaxtlarda həm Azərbaycan, həm də dağ yəhudiləri dilində yazdığım şeirlərdir. Onların mövzusu isə müxtəlifdir. Burada Vətən və el məhəbbətindən, insanları gözəl gələcəyə səsləyən duyğulardan, təbiət mənzərələrindən və böyük Allahın bizə bəxş etdiyi mənalı kəlamlardan danışılır. Bununla yanaşı oxucular müxtəlif rübailərlə də tanış olurlar.

Bunu da deyim ki, kitabda xeyli miqdarda iki və dörd misralı nəsihətli kəlamlar da vardır. Bu kəlamlar insanların, xüsusilə gənc nəslin tərbiyə olunması işində əhəmiyyətli yer tutmalıdır. Hələ indiyə kimi dağ yəhudiləri ədəbiyyatında belə kəlamlara təsadüf edilməmişdi. Gələcəkdə bu səpkidə yeni kəlamlar da yazacağam.

- Eşitdiyimə görə "Şairin düşüncələri" adlı yeni şeirlər kitabın yaxın vaxtlarda işıq üzü görəcəkdir. Bəs buradakı şeirlər nədən bəhs edir?

- Sualınıza cavab verməmiş istəyirəm ki, bir məsələyə aydınlıq gətirim. Ümumiyyətlə, dağ yəhudiləri poeziyası Azərbaycan poeziyası ilə qidalanmış, onun qabaqcıl ənənələri ilə pərvazlanıb ələ qələm almışıq. Xaqani, Nizami, Nəsimi, füzuli, Vaqif, Sabir, Səməd Vurğun, Rəsul Rza kimi dahi şairlər böyük məktəbdir. Onların şeirlərini oxuduqca insanı xəyallar dünyasına aparır, ürəklərdə yeni-yeni xoş duyğular yaradır. Mən Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Mikayıl Müşfiq poeziyasının vurğunuyam. Bizim şairlər Azərbaycan poeziyasının meyvələridir desək, bəlkə də doğru olardı.

İndi isə yeni çıxacaq dördüncü kitabım haqda: Bu kitab yaradıcılığımda xüsusi yer tutmalıdır. Onun səhifələrində müasir insanları düşündürən, onları sabahkı xoş günlərə səsləyən şeirlər ilə oxucular tanış olsun. Bir söz ilə insan zəkasının gələcəyə olan baxışını poeziya dili ilə tərənnüm eləyim.

Bu kitabda da qəzəllərim, şeirlərim və mahnılarım da çap olunacaq. Mən bütün qələmə aldığım poeziya nümunələrini məhəbbətlə yazdığım üçün onları kitablarımda çap etdirirəm. Çünki məhəbbət insanı həmişə cavan və gümrah saxlayır. Bu dünyanı yaşadan məhəbbət kimin qollarına güc-qüvvət ürəklərinə dəyanət, gözlərinə işıq verməyib? Leylini-Məcnunu, Əslini-Kərəmi, Şirini-fərhadı və başqa sevgililəri xatiririnizə gətirin. Bu gün onları yaşadan, dillər əzbəri edən saf və təmiz məhəbbət deyilmi? Odur ki, məhəbbət şeirləri mənim yaradıcılığımın ana xəttini təşkil edir. Dahi Nizami Gəncəvi gözəl deyibdir:

Mehrabı eşqidir uca göylərin,

Eşqisiz, ey dünya, nədir dəyərin?

Eşqisiz olsaydı xilqətin canı,

Dirilik sarmazdı bütün cahanı.

- İndi isə gəlin rəhbərlik etdiyiniz dağ yəhudiləri Yazarlar Birliyinin fəaliyyətindən danışaq. Bu birlik neçənci ildə təsis olunmuş və hansı şəraitdə fəaliyyət göstərir?

- 1999-cu ilin mart ayı idi. Mənə xəbər verdilər ki, Təl-Əbubdə dağ yəhudiləri Yazarlar Birliyi təşkil olunur. Deyilən ünvana getdim. Orada olan şair və yazıçılar ilə tanış oldum. Yazarlar Birliyi İsrail Yazıçılar federasiyasının tərkibində bir şöbə kimi fəaliyyət göstərməli idi. 10 nəfərdən ibarət şair və Yazarlar Birliyinin iclasında Dərbənddən gələn şair Boris Xanukayev sədr, bakılı şair Simax Şeyda isə müavin seçildi. Cəmi iki-üç ildən sonra birliyin sədri işləyə bilmədiyi üçün üzvlər onu başqası ilə əvəz etdilər. Yeni sədr Mixail Aqarunov oldu. Lakin o da çox davam gətirə bilmədi. Bu dəfə sədrlik və müavinlik Simax Şeydaya həvalə olundu. İş elə gətirdi ki, xəstəliyi ilə əlaqədar olaraq o, ölkədən köçüb getməli oldu. 2003-cü ilin noyabrından bu vəzifəyə mən seçilmişəm. Birliyimiz əsasən Qafqazdan gələn şair və yazıçıları öz ətrafında birləşdirir.

Şairlərimizdən B.Xanukayev, R.Badalov, Q.Aqarunova, F.Yusubova, R.Davadov və başqaları rus, S.Şeyda, Z.Simqiduyeva, D.Danilov və mən Azərbaycan və dağ yəhudiləri dillərində şeirlər yazırıq. Sıralarımızda E.Abramov, M.Xeyli, A.Zaxarov kimi hekayə və povestlər yazan yazıçılar da vardır. Rus dilində X.Abramovun dağ yəhudilərinin həyatından və adət-ənənələrindən danışan bir neçə kitabı vardır. Ümumiyyətlə, üzvlərimizdən yarıdan çoxunun kitabları Bakıda, İsraildə, Dərbənddə, Mahaçqalada, Moskva və başqa şəhərlərdə çap olunmuşdur.

- Hal-hazırda Yazarlar Birliyində vəziyyət necədir?

- Açıq demək lazımdır ki, çox yaxşı. Sıralarımız artmışdı. Yeni-yeni yaradıcı qüvvələr üzə çıxır.

Qeyd etmək istəyirəm ki, birliyimizin bəzi üzvləri İsraildən uzaqlarda yaşayır. Onlar Bakıda, Almaniyada, Nyu-Yorkda, Moskvada, Dərbənddə olsalar da, yaradıcılıq işlərini davam etdirirlər. Amerikada yaşayan şair Raşbil Şamayevi hətta Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvlüyünə də qəbul ediblər. Bu çox fərəhləndirici haldır.

- Bildiyimə görə, birliyinizin əksər üzvləri Azərbaycandan İsrailə gələnlərdir. Bəlkə bir-iki kəlmə onlar haqqında məlumat verəsən. Axı onlar böyüyüb boya-başa çatdıqları Azərbaycan torpağının vətəndaşları olublar.

- Tamamilə doğru buyurursunuz. Azərbaycan ölkəsi İsraildə yaşayan dağ yəhudilərinin qəlbində yaşayır. İnsan öz doğma anasını unuda bilmədiyi kimi, qoynunda boy atdığı Vətəni də unuda bilməz. Şairlərimizdən Binamin İsakovun, Mətitiyə İsakovun, Şamil Yaqubovun, farida Yusufovanın, Şəbətəy Aqarunovun və başqalarının yaradıcılığında Azərbaycana həsr olunan şeirlər az deyildir. Mən bunların arasında M.İsakov və B.İsakovları qeyd etmək istəyirəm. Hər iki şairin yaradıcılığında Azərbaycan torpağının gözəllikləri tərənnüm olunmuşdur. Şair Danil Göyçaylının bu yaxınlarda çapdan çıxan "Anamın səsi" kitabında da Azərbaycan yurdu ilə səsləşən şeirlərə rast gəlmək mümkündür. Ümumiyyətlə, Vətənə məhəbbət, Azərbaycana məhəbbət motivləri bizim şailərin yaradıcılığında mühüm yer tutur. Məlumunuz olsun ki, onların yazdığı bu şeirlər həm "Qafqaz" qəzetinin səhifələrində, həm də almanax şəklində çap olunan "Mirvari" kitabında işıq üzü görür. Bunu da nəzərinizə çatdırım ki, bu cür şeirlər rus dilində çıxan qəzetlərdə və kitablarda da çıxır.

- Yazıçılar Federasiyasının sizin birlik ilə münasibəti necədir?

- Federasiyanın rəhbəri Efraim Boux ilə əlaqələrimiz çox yaxşıdır. Onun keçirdiyi iclas və seminarlarda, görüşlərdə çox vaxt iştirak edirik. O, həmişə Birliyimizin işi ilə maraqlanır və dəyərli məsləhətlər verir. Onu da deyim ki, Birliyimizin heç bir mətbuat orqanı yoxdur. Vəsaitimiz çox az olduğu üçün ayrı-ayrı üzvlərimizin yaradıcılıq gecələrini keçirə bilmirik. Mənə elə gəlir ki, bu müvəqqəti çətinlik nə vaxtsa aradan qalxacaq, daha yaxşı fəaliyyət göstərmək üçün imkanlarımız olacaqdır.

- Eldar, mən sənə, həm də rəhbərlik etdiyin dağ yəhudiləri Yazarlar Birliyinə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları diləyirəm. Qoy İsraildə Azərbaycan və yəhudi dilində yazan şair və yazıçıların sayı get-gedə artsın və qazandığınız uğurlar hamımızı sevindirsin.

Söhbətləşdi: Simax ŞEYDA

Ədəbiyyat qəzeti.-2009.-10 iyul.-S.5.