Tarixə şahidlik

Bu günlərdə Mətbuat Şurasının təşkilatçılığı ilə Pərvanə Məmmədlinin "Cənubi Azərbaycan Mətbuatı tarixi" ("Elm" nəşriyyatı, 2009) kitabının təqdimatı keçirildi. Sözü gedən qurumun sədri Əflatun Amaşov tədbiri açaraq bildirdi ki, oxuculara təqdim olunan bu kitabda XIX əsrin birinci yarısından müasir dövrümüzədək İranda və ondan qıraqda yaşayan azərbaycanlı ziyalıların ədəbi-ictimai fəaliyyətindən, onların nəşr etdikləri çeşidli mətbu orqanlardan geniş bəhs olunur. Kitab Güney Azərbaycanın mətbuat tarixi haqqında sistemli məlumat vermək məqsədi ilə yazılıb və bu sahədə ilk təşəbbüsdür.

Doktor Cavad Heyət mərasimdə çıxış edərək "Cənubi Azərbaycan mətbuatı tarixi"nin araya-ərsəyə gəlməsinin ilk növbədə milli kimliyimizi ortaya qoymaq düşüncəsindən qaynaqlandığını vurğuladı. O, tarixin ayrı-ayrı mərhələlərində azərbaycanlılara qarşı aparılan basqılardan, xalqın bu təzyiqlərə davamlı dirənişindən tarixi faktlar əsasında, tutarlı arqumentlərlə söz açdı. Bildirdi ki, XIX əsrin əvvəllərində Rusiya ilə İran arasındakı savaş nəticəsində Azərbaycan iki yerə parçalanmış, Azərbaycanın Quzeyi və Güneyi o zamandan bir-birindən fərqli inkişaf xəttinə malik olmuşdur. İki əsrə yaxın vahid bir xalqın mənəvi ünsiyyətinə qoyulan qadağalar, şovinist çar və şahlıq rejimləri zəngin ədəbiyyata, qədim tarixə malik bir xalqın mənəviyyatına ağır zərbə olsa da, onun milli qürurunu sındıra bilməmişdir. C.Heyət vurğuladı ki, 1906-1911-ci illər Məşrutə inqilabı, 1920-ci il Xiyabani, 1945-ci il 21 Azər hərəkatları, nəhayət, 1978-1979-cu illər İran inqilabı XX əsrdə Güney Azərbaycan türklərinin aparıcı qüvvə kimi iştirak etdiyi, əsas ağırlıq mərkəzini təşkil etdiyi, böyük itkilər verdiyi inqilabi hərəkatlar kimi xalqın oyanışında böyük rol oynadı. Hər iki tərəfdə xalqımızın düçar olduğu mənəvi ağrıları "Molla Nəsrəddin"lə yanaşı İranda "Ruznameye-Vaqieye-İttifaqiyə" (1851), Təbrizdə "Əxbare dər səltəneye Azərbaycan" (1958), "Əxtər" (1875), "Şahsevən" (İstanbul-1888), "Hikmət", "Kamal" (Qahirə), sonralar "Azadstan", "Təcəddüd", "Azərbaycan", "Varlıq" kimi mətbu orqanları ardıcıl olaraq əks etdirdi.

Tədbirdə tarixçi alimlərdən Nəsiman Yaqublu, Atamoğlan Məmmədli, Ənvər Börüsoy, Tahir Aydınoğlu, jurnalist Tatyana xanım çıxış edərək bildirdilər ki, bizdə Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı və tarixi kifayət qədər tədqiq olunub, öyrənilib, ancaq onun mətbuat tarixi ilk dəfədir ki, sistemli və geniş şəkildə tədqiqata cəlb edilib. Əsrlərdən bəri İranın möhkəmlənməsində və tərəqqisində əsas rol oynayan, yeri gələndə canını belə əsirgəməyən azərbaycanlılar bu gün də öz hüquqları uğrunda yorulmadan mübarizə aparırlar. Bu müqəddəs işdə çətinliklərlə nəşr edilən hər bir mətbuat nümunəsinin adi bir sayının da böyük siyasi, mədəni əhəmiyyəti vardır.

Sonda kitabın müəllifi Pərvanə Məmmədli kitab haqqında əhatəli çıxış edənlərə, tədbir iştirakçılarına dərin təşəkkürünü bildirdi: "Mən çox xoşbəxtəm ki, bu tədbirdə Cavad Heyət iştirak edir. O, vaxtın qədrini çox yaxşı bilir. Bəxtimizlə, xalqımızın taleyiylə bağlı olan bir kitabın təqdiminə sərf etdiyiniz vaxta görə hamınıza təşəkkür edirəm".

Sərvaz Hüseynoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.-2009.-17 iyul.-S.6.