Həmişəyaşar sənət
Görkəmli dramaturq İlyas Əfəndiyevin xatirə
günü ərəfəsində
əməkdaşımız Azərbaycan Akademik Milli Dram Teatrının
direktoru, əməkdar
mədəniyyət işçisi
Maqbet Bünyadovla əlaqə saxlamış
ondan müsahibə almışdır.
- Maqbet müəllim, bir neçə dramaturq var ki, onlar
Akademik Milli Dram Teatrın həyatında, yaradıcılıq
yolunda mühüm rol oynamışlar. Azərbaycan dramaturgiyasının banisi
M.F.Axundovdan tutmuş ən məhsuldar dramaturqlarımız Cəfər
Cabbarlının, Hüseyn
Cavidin, son zamanlar isə Elçinin əsərlərinin
ilk səhnə təcəssümü 137 yaşlı
Milli Dram Teatrın səhnəsində
öz əksini tapmış, həmin əsərlər neçə-neçə aktyor nəslinin püxtələşməsində, rejissorların yetişməsində,
sənətkarlıqlarının artırılmasında mühüm
rol oynamışdır.
Onların sırasında
görkəmli dramaturq
İlyas Əfəndiyevin
də səhnə əsərləri mühüm
əhəmiyyət kəsb
edir. Sizcə, İlyas Əfəndiyev və Akademik Milli Dram Teatrı
dedikdə nə başa düşülür.
- "İlyas Əfəndiyev və Akademik Milli Dram Teatrı"
mövzusu neçə-neçə elmi işin, araşdırmanın,
dissertasiyanın, diplom
işinin mövzusudur.
Bu sahə ilə neçə-neçə tədqiqatçılar,
teatrşünaslar məşğul
olub və olacaqlar. Amma bizim teatrın kollektivi üçün
"İlyas Əfəndiyev
və teatr" mövzusu doğma ocağımızın tarixinin
böyük bir parçasıdır. Görkəmli
dramaturqun 1944-cü ildə
Mehdi Hüseynlə birlikdə yazdığı
"İntizar" pyesindən
tutmuş 1996-cı ildə hazırlanan "Hökmdar və qızı" əsərinə
kimi qırx ildən çox bir dövrdə Milli Dram Teatrında
iyirmi dram əsəri tamaşaya qoyulmuşdur. Belə uğur dünya dramaturgiyası tarixində
çox az müəllifə nəsib
olub. Onun əsərlərini Səftər
Turabov, Ədil İsgəndərov, Tofiq Kazımov, Əliheydər
Ələkbərov, Ağakişi
Kazımov, Mərahim fərzəlibəyov kimi rejissorlar tamaşaya hazırlayıblar. Dramaturqun
vəfatından sonra isə istedadlı rejissorlarımızdan olan
əməkdar incəsənət
xadimi Bəhram Osmanov "Natəvan" əsərinə ikinci dəfə bizim səhnəmizdə quruluş
vermişdir.
İlyas Əfəndiyev dramaturgiyası
ilə neçə-neçə aktyor nəsli səhnə uğuru qazanmışdır.
Xalq artistləri Amaliya Pənahova, Firəngiz Mütəllimova indi Türkiyədə çalışan Məlahət
Abbasova ilk uğurlarını İlyas
müəllimin əsərlərində
qazanıblar. Bu gün teatrda çalışan aktyorların
əksəriyyəti İlyas
Əfəndiyevin əsərlərində
neçə-neçə
rol oynayıblar, daha dəqiq desək, onların inkişafında, tamaşaçı
məhəbbəti qazanmasında
İlyas müəllimin
də payı var.
- Hər il mövsümü İlyas Əfəndiyevin
"Hökmdar və qızı" pyesinin tamaşası ilə açırdınız…
- Elədir. Bildiyiniz kimi "Hökmdar və qızı" ilk dəfə 1996-cı il noyabr
ayının 17-i tamaşaçıların
ixtiyarına verilib. O vaxtdan başlayaraq həmişə mövsümü
bu əsərlə açmışıq və
bağlamışıq. Hər
mövsüm ərzində
də bu əsər dəfələrlə
oynanılıb. Çünki
Qarabağ mövzusu İlyas Əfəndiyev yaradıcılığı üçün
həmişə öndə
olub. Amma bildiyiniz kimi, həmin tamaşada oynayan aktyorların bir neçəsi rəhmətə gedib. Qalanları isə artıq yaşlaşıblar.
Yaş həddi ilə oynadıqları obrazların xarakteri düz gəlmir. On üç illik istismardan sonra dekorlar köhnəlib. Ona görə də builki mövsümü yenə İlyas müəllimin "Qarabağ"
mövzusuna həsr olunmuş başqa bir əsəri ilə - "Xurşidbanu Natəvan" tamaşası
ilə açdıq.
Teatrımız təmirdə
olduğu üçün
həmin əsəri S.Vurğun adına Dövlət Rus Dram Teatrının səhnəsində göstərdik.
Açılış da
böyük uğurla
keçdi. İnşallah,
"Hökmdar və qızı" əsərinini
gələcəkdə yeni
quruluşda tamaşaçıların
ixtiyarına verəcəyik.
İlyas Əfəndiyev dramaturgiyası
bizim teatr üçün həmişə
əzizdir, doğmadır.
Bu həmin əsərlərin bədii
cəhətdən sanballı
olmasından, teatrın
onlara ehtiyacından irəli gəlir.
- "Xurşidbanu Natəvan" əsərində
əsas rolları kimlər ifa edirdilər? Ümumiyyətlə,
bu tamaşanın yaradıcı heyəti haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Bilirsiniz ki, "Xurşidbanu Natəvan"
pyesi ilk dəfə 1981-ci ildə tamaşaya qoyulub. Həmin tamaşanın hazırlanması prosesi bu gün də
yadımdan çıxmır.
Onda mən teatrda icraçı direktor vəzifəsində
çalışırdım. Quruluşla əlaqədar
bəzi işlər mənim boynuma düşmüşdü. Amma
çətinlikləri səbrlə,
təmkinlə dəf
elədik. O zaman həmin əsərə indi Akademik Milli
Dram Teatrın baş rejissoru vəzifəsində çalışan
xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyov quruluş vermişdi.
Baş rolda Amaliya Pənahova çıxış edirdi.
Tamaşanın bəstəkarı
Arif Məlikov, rəssamı Elçin Aslanov idi.
İkinci quruluşun rejissoru isə əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Osmanov, bəstəkarı əməkdar
incəsənət xadimi
Cavanşir Quliyev, rəssamı əməkdar
artist İsmayıl Məmmədovdur.
Tamaşada baş
rolu - Xurşidbanu Natəvan obrazını xalq artisti Bəsti
Cəfərova canlandırır.
Əsas rolları xalq artistləri Nurəddin Mehdixanlı (Xasay), Rafiq Əzimov
(Mirzə Ruhullah), əməkdar artistlər Sabir Məmmədov (Seyid Hüseyn), Cəfər Namiq Kamal (Şahzadə), Mehriban Xanlarova (Təhminə), Tofiq Hüseynov (Qala rəisi) və başqaları
ifa edirlər.
Tamaşaçı reaksiya göstərir
ki, İlyas Əfəndiyev dramaturgiyasına
dünən olduğu
kimi, bu gün də ehtiyac var. Bu
həmişəyaşar bir
sənətdir.
Müsahibəni yazdı:
Atababa İsmayıloğlu
Ədəbiyyat qəzeti.-2009.-2 oktyabr.-S.1, 2.