"QARA QİTƏ"NİN GÖVHƏRİ

Planetimizin mənzərəsi

İslam aləminin ən böyük gil məscidi - Cənnə məscidi Cənnə şəhərinin, eləcə də Malinin (Afrika) ən görməli yerlərindən biridir. Burada hələ XIII əsrdə tikilmiş məscid, təəssüf ki, XIX əsrdə dağıdılmışdır. Hal-hazırda Cənnənin rəmzi sayılan bu məscid isə yenidən 1907-ci ildə tikilmişdir. Tikinti işlərinə Cənnə bənna gildiyası nəzarət etmişdir.

Məscidin palma ağacından olan dirəkləri gündüz və gecə temperaturlarındakı fərqin, tropik yağıntıların, yüksək rütubətliliyin neqativ təsirlərinə tab gətirə bilir. Hər il Malidə Niger çayının daşması ilə əlaqədar olaraq təpəlikdə tikilmiş məscid gil qalaya çevrilir.

İslam - Malinin əsas dinidir, əhalinin 90%-ni müsəlmanlar təşkil edir. Cənnə məscidi yalnız ibadət yeri deyil, eyni zamanda mənəvi mərkəz hesab olunan məkandır. 1996-cı ildə "Vogue" jurnalı məscidə qarşı qeyri-əxlaqi material nəşr etdikdən sonra buraya yalnız müsəlmanların daxil olmasına icazə verilir. Tikilinin daxilində müsəlmanların açıq səma altında namaz qılmaları üçün xüsusi həyət vardır. Memarların bir çoxu Cənnə məscidini islam ənənələri ilə süslənmiş Sudan-Saxeliya memarlıq üslubunun şah əsəri hesab edirlər.

"Burada zaman dayanır"-deyirlər. Yəqin ki, beş əsr əvvəl də Cənnənin yerli ənənəvi üsluba müvafiq olaraq bütünlüklə gildən tiklimiş evləri elə bu sayaq imiş. Məscid bütünlüklə gil, saman və peyin qarışığından hazırlanmış materialdan tikilmişdir. Əslində, bu şəhərdə əsas tikinti materialı məhz bu qatışıqdır. Hətta burada bütün yeni tikintilərdə yalnız "banko" adlanan bu materialdan istifadəyə nəzarət edən xüsusi komitə də yaradılmışdır. 1906-1909-cu illər ərzində tikilən bu məscid, demək olar ki, hər il təmir edilir. Gil o qədər də dayanıqlı material olmadığından Afrikada yağıntı mövsümü başlayan vaxt gildən olan bütün tikililər, həmçinin Cənnə məscidi, demək olar ki, göz önündə əriyir! Yağıntılar qurtaran kimi şəhərdə əsas məqsədi zərər çəkmiş məscidin və digər tikililərin bərpası olan festival təşkil edilir.Yalnız məscidin bərpası yekunlaşdıqdan sonra digər tikililərə diqqət ayrılır.

Məscid kompleksinə hər birinin hündürlüyü 11 metr olan 3 minarə daxildir. Məscidin bütün bürclərində straus yumurtaları görmək mümkündür. Yerli əhalinin inancına görə bu, bərəkət və paklıq rəmzidir. Cənnə məscidi şəhərin ticarət meydanının mərkəzində yerləşir. Yüksək platforma üzərində ucaldılan tikili bazarın çoxsaylı piştaxtaları və çadırları arasında məğrur görkəmi ilə fərqlənir. Məscidin qibləsi şərqə - Məkkəyə doğrudur.

Məscidin interyerinə çoxsaylı dəhlizlər, həmçinin bir neçə zal daxildir. Məscidin ən böyük zalı, təbii ki, ibadət üçün nəzərdə tutulmuşdur. Uzunluğu 50, eni 26 metr olan döşəməsi torpaqdan və qumdandır. Tikilinin cənub və şimal divarlarında xaotik şəkildə kiçikölçülü pəncərələr vardır. Qaranlıq içində olan məscid bu pəncərələrdən daxil olan gün işığı ilə işıqlanır. Şəhərin sakinləri uzun müddət məscidə işıq xətlərinin çəkilməsində tərəddüd edir, konstruksiyaya zərər vurmaqdan çəkinirdilər. Nəhayət ki, bu yaxınlarda tərəddüdlərə son qoyuldu. Həmçinin, məsciddə səsgücləndirici aparatlar tətbiq edilməyə başlanıldı.

Yerli əhali bu qeyri-adi memarlıq nümunəsini özlərinin ikinci evi hesab edir. Bu nəhəng kompleks 1988-ci ildə "Cənnənin qədim şəhərləri" obyektinin tərkibində UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.

İnternet materialları əsasında hazırladı:

Ülviyyə MƏMMƏDOVA

Elm.- 2012.- 30 noyabr.- S.16.