AMEA KİMYA
ELMLƏRİ BÖLMƏSİNİN 2012-ci ildəki
ELMİ VƏ ELMİ-TƏŞKİLATİ FƏALİYYƏTİNİN
YEKUNLARI HAQQINDA HESABAT
Yanvarın
16-da Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) akademik Y.H.Məmmədəliyev
adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda (NKPİ) AMEA Rəyasət
Heyətinin Kimya Elmləri Bölməsinin 2012-ci il
üçün hesabatına həsr olunmuş iclası
keçirilmişdir.
Tədbir
iştirakçıları əvvəlcə NKPİ-nin
foyesində Bölmə institutlarının 20 ildə əldə
etdikləri elmi nailiyyətləri əks etdirən sərgi ilə
tanış olmuşlar.
İclası
giriş sözü ilə açan AMEA-nın prezidenti,
akademik Mahmud Kərimov gündəlikdəki məsələlər
barədə məlumat vermişdir.
Sonra
AMEA KEB-in akademik-katibi, akademik Nadir Seyidov Bölmə
institutlarının 2012-ci ildə elmi və elmi-təşkilati
fəaliyyəti haqqında hesabat məruzəsi ilə
çıxış etmişdir (Məruzəni diqqətinizə
təqdim edirik).
AMEA Kimya Elmləri Bölməsi (KEB) və
onun elmi müəssisələri 2012-ci ildə öz elmi fəaliyyətini
elmin inkişafi üzrə Milli Strategiyanın və Dövlət
Proqramının müvafiq müddəalarını rəhbər
tutaraq davam etdirmişdir.
Hesabat ilində Bölmənin
institutlarında 18 problemi əhatə edən 44 mövzu
üzrə tədqiqatlar aparılmış və 4 mövzu
tamamlanmışdır.
KEB-in elmi müəssisələri və
respublikanın ali təhsil müəssisələri fundamental
və tətbiqi tədqiqatlar sahəsində 22 mühüm nəticə
əldə etmişlər.
2012-ci ildə KEB üzrə 12 işin nəticələrini
tətbiq etmək üçün tədbirlər həyata
keçirilmişdir. Onlardan 3 iş tətbiq edilmiş, 8-i
plan həcmində yerinə yetirilmişdir.
Tətbiq olunmuş işlər
aşağıdakılardır:
-"Xəzər-24" deemulqator-inhibitorunun
istehsalının təşkili (NKPİ);
-"Xəzər-24"
deemulqator-inhibitorunun neftçıxarma sənayesində istifadəsi
(NKPİ);
- Yülsək dispersiyalı maye və bərk
maddələr əsasında elektromaqnit şüaları əks
etdirməyən (udan) təbəqələrin işlənib
hazırlanması (KPİ).
2012-ci
ildə Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu (NKPİ) tərəfindən
30.000 manat, Aşqarlar Kimyası İnstitutu (AKİ) tərəfindən
600 manat məbləğində təsərrüfat müqavilələri
bağlanılmışdır (cəmi - 30.600 manat).
Ümumiyyətlə, bağlanmış müqavilələrdən
il ərzində 1 172 188 manat vəsait daxil olmuşdur.
NKPİ-nin
Təcrübi Sənaye Zavodunda morfolin formiat ion maye tərkibli
ekstragentlə AK-15 yağ distillatının təmizlənməsi
məqsədilə ion maye ekstragenti almaq üçün
qurğu yığılmış və ekstragentin 100 kq təcrübə-sınaq
nümunəsi alınmışdır. Hazırda mövcud
qurğuda sınaq işləri davam etdirilir.
Bakı
Yod Zavodunun Suraxanı və Ramana istehsal sahələrində
yaranmış ekoloji vəziyyəti öyrənmək
üçün həmin ərazilərin neft və
ağır metallarla çirklənmə səviyyələri
Mineral Xammal Kompleks Emalı üzrə Təcrübə
İstehsalatlı Xüsusi Konstruktor Texnoloji Bürosu
tərəfindən tədqiq edilmiş və ərazinin
ekoloji nöqteyi-nəzərdən
müxtəlif istehsal tullantıları ilə ağır
çirklənməyə məruz qaldığı müəyyənləşdirilmişdir.
Bölmənin
institutlarında 28 ədəd patent
alınıb.
Hesabat ilində Bölmənin
institutlarında Dövlət Proqramları üzrə elmi-tədqiqat
işləri mövzu planına daxil edilmiş və
hal-hazırda da icra edilir:
-"Azərbaycan Respublikasında alternativ
və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə
olunması";
-"2008-2015-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və
davamlı inkişaf";
-"2008-2015-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasının əhalinin ərzaq məhsulları ilə
etibarlı təminatına dair".
Bunlardan əlavə, AMEA tərəfindən
xüsusi maliyyələşdirilən aşağıdakı
3 elmi-texniki proqram üzrə NKPİ-də işlər yerinə
yetirilmişdir:
-"Bitki oduncağı əsasında
yanacaq və sürtkü yağları komponentləri almaq
üçün katalitik sistemlərin yaradılması"
(2012-2016-cı illər üçün);
-"Atmosferə atılan istilik effekti
yaradan qazların miqdarının azaldılması və
onların səmərəli emal texnologiyalarının işlənib
hazırlanması" (2012-2015-ci illər üçün);
-"Bitki mənşəli yağlar, neft
turşuları və biratomlu spirtlər əsasında ekoloji
təmiz motor yanacaqlarının alınması texnologiyasının
tədqiqi, mövcud avadanlıqlardan istifadə etməklə
neftdən alınan yanacaqların dünya standartları səviyyəsinə
qaldırılması və polimer tullantılardan neft emalı
və neft kimya məhsullarının alınma
texnologiyalarının işlənib hazırlanması".
Həmçinin, Bölmənin
institutları "Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq
strategiyasının həyata keçirilməsi üzrə
2011-2015-ci illər üçün" və "Azərbaycan gəncliyi
2011-2015-ci illərdə" Dövlət Proqramlarının
həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər
Planının müvafiq bəndlərinin icra edilməsində
iştirak edirlər.
Hesabat ilində Bölmənin 5 Ümumi
Yığıncağı və 12 Büro iclası
keçirilmişdir.
Ümumi Yığıncaqda k.ü.e.d.
E.Zeynalovun "Nanokarbon materialların karbohidrogenlərin oksidləşməsi
proseslərində istifadəsi perspektivləri" adlı məruzəsi
dinlənilmişdir.
AMEA-ya seçkilərin keçirilməsi
ilə əlaqədar verilmiş elana əsasən sənədləri
qəbul edilmiş namizədlərin məruzələri
Bölmənin Ümumi yığıncaqlarında dinlənilib.
Bölmənin Büro iclaslarında
Respublika Prezidentinin, AMEA Rəyasət Heyətinin qərar və
sərəncamlarının icrası, institutlarin elmi-tədqiqat
planları, kadr məsələləri, struktur dəyişiklikləri,
konfrans və simpoziumların keçirilməsi, təltiflər
və s. məsələlər müzakirə olunmuşdur.
Bunlarla yanaşı, Büro iclasında Azərbaycan Dövlət
Neft Şirkətinin Elm Fondunun Kimya Elmləri Bölməsi üzrə aşağıdakı elmin prioritet
istiqamətləri təsdiq olunmuşdur:
1. Dünya standartlarına cavab verən
mühərrik yanacaqlarının və yağlarının
alınması üçün mütərəqqi
texnologiyaların yaradılması, neft emalının dərinləşməsi.
2. Alternativ
xammal növlərindən istifadə etməklə neft
emalı və neft-kimya məhsullarının alınması.
3. Olefinlər əsasında yüksək aktivliyə malik
olan yeni katalizatorların, yüksək xassələrə
malik məhsulların alınması və səmərəli
emal üsullarının işlənib hazırlanması.
Respublika Prezidentinin AMEA-da, o cümlədən
Bölmənin institutlarında iş şəraitinin
yaxşılaşdırılması haqqında verdiyi sərəncamların
icrası ilə bağlı:
- Aşqarlar Kimyası, Kimya Problemləri və
Polimer Materialları institutlarında ötən ildə
başlanmış əsaslı təmir işləri davam
etdirilmişdir;
- 2012-ci ildə
ARDNŞ tərəfindən Neft-Kimya Prosesləri
İnstitutunda əsas bina və laboratoriyaların əsaslı
təmir işləri aparılmış, laboratoriyalar yeni
avadanlıqla təchiz olunmuş, onlar quraşdırılmış,
yeni anbar və iclaslar korpusu tikilərək istismara
verilmişdir. Eyni zamanda, AMEA-nın rəhbərliyinin
razılığı ilə İnstitutun bir korpusunda
ARDNŞ-in Bakı Ali Neft Məktəbi təsis olunmuş və
fəaliyyətə başlamışdır.
Neft-Kimya Prosesləri və Kimya Problemləri
institutlarının strukturunda qismən dəyişikliklər
aparılmışdır (yeni şöbə və
laboratoriyalar yaradılmışdır).
Kimya Problemləri və Aşqarlar Kimyası
institutlarının elmi şuralarının tərkibi yenilənmişdir.
Respublika Elmi Tədqiqatların Təşkili
və Əlaqələndirilməsi Şurasının nəzdində
elmi istiqamətlər üzrə aşağıdakı kimya
profilli Problem Şuraları fəaliyyət göstərir:
-Neft kimyası və neft emalı;
-Qeyri-üzvi, analitik və fiziki kimya;
-Yüksəkmolekullu birləşmələr;
-Üzvi kimya;
-Kataliz.
2011-ci ildə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
tapşırığı əsasında yaradılacaq
yeni Neft-Qaz və Neft-Kimya
Kompleksinin (NQNK) təklif olunan layihəsinə rəy verilməsi
üçün Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun 11 nəfər
əməkdaşı daxil olmaqla İşçi qrupu
yaradılmışdır. 2012-ci ildə
NQNK-nın layihəsinin konfiqurasiyasının
optimallaşdırılması üzrə bir neçə
iclas keçirilmiş və kompleksin
razılaşdırılmış optimal quruluşu təklif
olunmuşdur. Bu işçi qrupu yerli və
xarici mütəxəssislərlə (UOP, Texnipin, Foster, Willer,
Fluor, AzGPP, İNBC Consulting, "Azərneftyağ", "Azərkimya")
birlikdə keçiriləcək tenderin nəticələrinə
əsasən NQNK-nın konfiqurasiyasına daxil olan texnoloji
proseslər üzrə lisenziyar şirkətlərin
seçilməsinin həyata keçirilməsi işlərini
Fluor şirkətinə həvalə etmişdir.
İclaslarda bütün müzakirə
olunmuş məsələlər üzrə Neft-Kimya Prosesləri
İnstitutu öz təkliflərini vermişdir.
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun nəzdində
fəaliyyət göstərən görkəmli alim, dövlət
və ictimai xadim akademik Y.Məmmədəliyevin kabinet-muzeyində
əsaslı rekonstruksiya işləri aparılmış,
ekspozisiya yeni bədii-dijital üslubda tərtib edilmiş,
muzey müasir texniki avadanlıqla təchiz olunmuş və bir çox dəyərli xatirə əşyaları
ilə zənginləşdirilmişdir.
AMEA-nın müraciəti ilə Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyi muzeyin fəaliyyət dairəsinin
genişləndirilməsi, gənc nəslin, elm
adamlarının maarifləndirilməsi, turistlərin muzeyə
cəlb olunması işinin təkmilləşdirilməsi məqsədi
ilə muzeyi rəsmi reyestrə salmış və ikili tabeliyə
keçirmişdir.
Oktyabr ayında Neft-Kimya Prosesləri
İnstitutunda neft kimyası üzrə VIII Bakı Beynəlxalq
Məmmədəliyev Konfransı keçirilmişdir.
Konfransın keçirilməsində əsas
məqsəd dünyada neft kimyası elminin və sənayesinin
ən yeni nailiyyətlərinin müzakirəsi, ekoloji təmiz
və iqtisadi cəhətdən səmərəli texnoloji
proseslər tətbiq etməklə neft məhsullarının
perspektiv alınma üsullarının
araşdırılması olmuşdur.
Bunlarla yanaşı, ali və ümumtəhsil
müəssisələrində kimyanın tədrisinin problemləri
də müzakirə
olunmuşdur.
Konfransın işində dünyanın
müxtəlif ölkələrindən - Rusiya, ABŞ,
Böyük Britaniya, Almaniya, Gürcüstan və s. ölkələrdən
20 görkəmli alim iştirak etmişdir.
Konfrans yüksək səviyyədə
keçmiş və onun gedişi kütləvi informasiya vasitələri
tərəfindən geniş
işıqlandırılmışdır.
Eləcə də "Xalq" və
"Bakinskiy raboçiy" qəzetlərində konfrans, onun
məqsədi və əhəmiyyəti haqda məqalələr
dərc olunmuşdur.
İyun
ayında Aşqarlar Kimyası İnstitutunda görkəmli
alim, Aşqarlar Kimyası İnstitutunun yaradıcısı və
ilk direktoru olmuş akademik Əli
Quliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş
"Materialların keyfiyyətini yaxşılaşdıran və
onları mühafizə edən aşqar və reagentlər"
mövzusunda respublika elmi konfransı keçirilmişdir.
Konfransın işində AMEA, sahə
institutları və Təhsil Nazirliyinin institutlarından 200-dən
çox mütəxəssis iştirak etmişdir.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan
olmasının ildönümü ilə əlaqədar may
ayının 10-da "Heydər Əliyevin azərbaycançılıq
məfkurəsi" mövzusunda NKPİ-də geniş seminar təşkil
olunmuşdur. İnstitutun gəncləri bu seminarda
fəal iştirak etmiş və çıxışlar
hazırlamışlar.
Noyabr ayında NKPİ-də respublikada
metanolun istehsalatının yaradılması ilə əlaqədar
olaraq AzMeCo şirkəti ilə birgə Ümumbakı
seminar-müşavirəsi keçirilmişdir.
Bundan başqa, institutda Almaniyanın Rostok Universitetinin
professoru İqon Hassel
ilə də görüş keçirilmişdir.
Polimer Materialları İnstitutu Sumqayıt
Dövlət Universiteti ilə birgə "Monomerlər və
polimerlər kimyasının müasir problemləri"
mövzusunda II Respublika elmi konfransı keçirmişdir.
XVIII "Xəzər, neft, qaz,
neftayırma və neft kimyası" sərgi-konfransında
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda işlənmiş proses və
məhsullara hazırlanmış reklam prospektləri və
institutun əməkdaşlarının 2010-2012-ci illərdə
çapdan çıxmış kitabları
nümayış etdirilmişdir.
Hesabat ilində akademik N.Seyidovun 80, akademik
K.Sadıxovun 85, müxbir üzv V.Abbasovun 60, müxbir üzv
N.Canıbəyovun 70 illik yubileyləri qeyd olunmuşdur.
Akademik Nadir Mir İbrahim oğlu Seyidov
Prezident təqaüdünə layiq
görülmüşdür.
Müxbir üzv Fəzilə Səmədova
Beynəlxalq Biznes Klubunun Ekspert Şurasının üzvü
seçilmiş, Azərbaycan Respublikası "Avropa mətbu
evi"nin qızıl medalı ilə,
Avropa Təbiətşünaslıq Akademiyasının Elmi
Şurasının qərarı ilə təbiətşünaslıq
elminə verdiyi töhfələrə görə A.Humbolt
adına medalla təltif olunmuş və "Avropanın fəxri
alimi" adına layiq görülmüşdur (Almaniya,
Hannover şəhəri).
Müxbir
üzv Vaqif Abbasov, tex.ü.e.d. Azadə
Hüseynova,
p.ü.e.d. Mütəllim Abbasov Azərbaycan
Respublikası Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət
Komissiyası tərəfindən Fəxri Fərmanla təltif
olunmuşlar.
Avropa Elmi Cəmiyyətinin Elmi
Şurası və Avropa Akademiyasının (Almaniya) Təbiət Elmləri
üzrə Rəyasət Heyətinin qərarına əsasən t.ü.f.d. Təranə Məmmədova
Hannover şəhərində keçirilən "AvroEco
2012" Beynəlxalq simpoziumunda Gotfrid Vilhelm fon Leybnis adına
medalla və "Avropanın fəxri alimi" diplomu ilə təltif
olunmuşdur.
Hesabat ilində akademik N.Seyidov, akademik
K.Sadıxov, m.üzv V.Abbasov, m.üzv N.Canıbəyov,
k.ü.e.d. E.Süleymanova, k.ü.e.d. L.Medyakova, k.ü.f.d. M.Səfərova
yubileyləri ilə əlaqədar AMEA-nın fəxri fərmanları
ilə təltif olunmuşlar.
Keyfiyyətin, elmi yeniliklərin və yeni
texnologiyaların inkişafı sahəsində əldə
etdiyi nailiyyətlərə görə Aşqarlar Kimyası
İnstitutu Biznesin Təşəbbüs İstiqamətləri
Beynəlxalq Təşkilatı tərəfindən 2012-ci ildə
"Brilyant kateqoriya" beynəlxalq mükafatına layiq
görülmüşdür.
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun 14 gənc
alimi Bakıda keçirilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin
İnkişafı Fondunun "Gənc alimlərin II Respublika
İnnovativ İdeya Yarmarkası" çərçivəsində
"Yeni çağırışlar: müasir şəraitdə
elmi-innovativ tədqiqat işlərinin təcrübi və tətbiqi
əsasları" mövzusunda gənc alimlərin elmi
konfransında məruzələrlə iştirak etmişdir. Məruzələrin
müsabiqəsi nəticəsində İnstitutun gənc
alimləri: Sevinc Hacıyeva 1-ci
və Lalə Əfəndiyeva
2-ci yerləri tutmuşlar. 8 nəfər isə
həvəsləndirici mükafat almışlar.
Kimya Problemləri İnstitutunda fəaliyyət
göstərən Gənc Alimlər Şurası tərəfindən
institutun əməkdaşı Şamo Tapdıqov II Respublika
"İnnovativ ideya yarmarkası" adlı elm festivalına
göndərilmiş və orada "Gənclər
günü" ilə əlaqədar olaraq "İlin gənci"
mükafatına layiq görülmüşdür.
Həmin institutun iki gənc alimi Ülviyyə
Məmmədova və Fikrət Əliyev Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun
"Metanın asetilenə katalitik oksidləşdirici
çevrilməsi reaksiyasının öyrənilməsi"
adlı qrantına layiq görülmüşlər.
Gənc alimlərin, doktorantların,
mütəxəssislərin ixtisaslarının
artırılması məqsədilə Neft-Kimya Prosesləri
İnstitutunun ingilis dili kursları 2012-ci ilin əvvəlindən etibarən
fəaliyyət göstərməyə
başlamışdır.
Hesabat ilində Bölmənin
institutlarında beynəlxalq və elmi-iqtisadi əlaqələr
davam etdirilmişdir.
Rusiya Elmlər Akademiyası ilə Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyası arasında bağlanmış əməkdaşlıq
sazişi çərçivəsində Rusiya Elmlər
Akademiyasının institutları ilə Bölmənin
institutları arasında elmi-tədqiqat işlərinin
aparılması davam etdirilmişdir.
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu və
Almaniyanın Rostok Universitetinin Texniki Termodinamika kafedrası ilə
müştərək qrant-layihələrin tərtibatı,
elmlər və fəlsəfə doktorlarının
ixtisaslarının artırılması məqsədi ilə
Almaniyaya ezamiyyətlərin təşkili üzrə müqavilələrin
bağlanmasının zəruriliyi qərara alınmışdır.
Akademik V.Fərzəliyev İstanbul şəhərində
Türkiyənin bəzi şirkətləri (Petrol ofisi, Pet.
Holdinq, "Altintaş" Kimya, Aqasis Limited və s.) ilə
Aşqarlar Kimyası İnstitutunun elmi-tədqiqat işlərinin
nəticələrinin tətbiq imkanlarını müzakirə
etmişlər. Minsk şəhərində Belarus Elmlər
Akademiyası ilə elmi əməkdaşlıq
proqramının müzakirəsində, İstanbul şəhərində
Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının
(QDİƏT) Elm və Texnologiyada Əməkdaşlıq
üzrə İşçi Qrupunun növbəti iclasında
iştirak etmişdir.
Müxbir üzv M.Əhmədov Rusiya
EA-nın Metallurgiya və Əlvan Metallar, Üzvi Kimya
institutları ilə qarşılıqlı müqavilə əsasında
aparılan işləri müzakirə etmək
üçün Moskva şəhərinə ezam edilmişdir.
Müxbir üzv V.Abbasov "Türkmənistanın
təbii ehtiyatlarının emalında innovativ texnologiyanın
tətbiqi" adlı elmi konfransda iştirak etmək məqsədilə
Aşqabad şəhərinə ezam olunmuşdur.
Bölmənin alimləri respublikanın
elmi müəssisə və müxtəlif təşkilatlarından
başqa Gürcüstan EA-nın Fiziki və Üzvi Kimya
İnstitutu, Rusiya EA-nın Kimyəvi fizika, Üzvi kimya və
Silikatlar kimyasi institutları, Türkiyənin Sakarya
Universiteti, İran İslam Respublikasının Gilan
Universiteti, Ukrayna Elmi-Texnoloji Mərkəzi, BMEA-nın
Fiziki-Üzvi Kimya İnstitutu, Tbilisi Dövlət Universiteti,
Tbilisi Dövlət Texniki Universiteti və s. ilə sıx
elmi-texniki əlaqə saxlayırlar.
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda hesabat
ilində "Yeni katalitik kompleksin iştirakı ilə pirolizin maye məhsullarının
emalı" və "Yüksək oksidləşmə
stabilliyinə malik oliqoalkilnaften yağlarının
istehsalı üçün yeni katalitik sistemlərin işlənməsi"
qrantları üzrə işlər başa
çatdırılmışdır.
2012-ci ildə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı
Fondundan alınmış aşağıdakı qrantlar
üzrə işlər davam etdirilmişdir.
-"Nanostrukturlaşmış FeO3 tərkibli
katalizatorların sintezi və onların sudan hidrogenin
alınması reaksiyasında tədqiqi";
-"Müasir və perspektiv texnikanın
tələblərinə cavab verən mürəkəb efir
tipli yeni sintetik sürtkü yağlarının
yaradılması";
-"Plazma-kimyəvi funksionallaşdırılma
və piroliz yolu ilə odadavamlı, antioksidləşdirici və
yüksək katalitik xassələrə malik müxtəlif
növ karbon nanostrukturların alınması";
-"İon-maye tərkibli ekstragentlə
yağ fraksiyalarının selektiv təmizlənmə
texnologiyasının elmi əsaslarının işlənib
hazırlanması".
Hesabat ilində Azərbaycan Respublikası
Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fondundan
aşağıdakı üç qrant alınıb:
-"Metal saxlayan nanostrukturlu
katalizatorların iştirakı ilə sintetik neft
turşularının alınması və onların əsasında
yeni korroziya inhibitorlarının yaradılması"
(m.üzv V.Abbasov);
- J.G. Speitin "Neftin kimyası və
texnologiyası" adlı kitabının 954 səhifədən
ibarət olan 4-cü nəşrinin (2006-cı il)
ingilis dilindən Azərbaycan dilinə tərcüməsi və
nəşri (m.üzv V.Abbasov);
-"CO2 və H2O-nun karbohidrogenlərə
birgə termokatalitik çevrilməsi" (m.üzv A.Əzizov).
Hesabat ili ərzində
Kimya Problemləri İnstitutunun əməkdaşları Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı
Fondunun 3 qrantının aşağıda göstərilən
mövzuları üzrə elmi-tədqiqat işlərini yerinə
yetirmişlər:
-"Çoxkomponentli üzvi və piqment
qalıqlarının su mənbələrindən ekstraksiya
üsulu ilə ayrılması və onların
resirkulyasiyası texnologiyasının işlənilməsi";
-"Merkaptanlı neft məhsullarının
demerkaptanizasiyası üçün yeni ekoloji təmiz
katalitik sistemlərin yaradılması";
-"Pestisidlərin saxlanılma yerlərində
çirklənmiş torpaqlarin təmizlənməsinin elmi əsaslarının
işlənilməsi".
Aşqarlar Kimyası İnstitutunun alimləri
2012-ci ildə 3 qrant layihəsi üzrə elmi-tədqiqatlar yerinə
yetirmişlər:
-"Müasir və perspektiv tələblərə
cavab verən aşqar, sürtkü yağları, yanacaq və
xüsusi mayelərin yaradılmasının beynəlxalq
standartlara uyğun maddi-texniki təminatı";
-"Gücləndirilmiş gəmi dizelləri
üçün yerli xammal əsasında M-20B2F tipli motor
yağının yaradılması";
-"Yağlar, yanacaqlar və
yağlayıcı-soyuducu mayelərin effektiv mühafizə
vasitələrinin işlənib hazırlanması".
Hesabat ilində Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin
Elm Fondundan 1qrant layihəsi
qazanıb: "Neft və ağır metallarla çirklənmiş
torpaqların təmizlənməsi" (elmi rəhbər -
akad.V.Fərzəliyev).
Polimer Materialları İnstitutunda
aşağıdakı qrantlar üzrə elmi-tədqiqat
işləri davam etdirilib:
- "Zərif üzvi sintezin mikroorqanizmlərin
iştirakı ilə inkişaf etdirilməsi";
-"Təsir müddəti uzun olan
farmakoloji fəal polimerlərin işlənib
hazırlanması". Ukrayna Elmi Texnoloji Mərkəzi
tərəfindən MXKE Tİ XKTB bir qrant qazanıb:
-"Xüsusi sintetik çuqunun idarə
olunan texnologiyasının işlənməsi" (elmi rəhbər
k.ü.f.d. Q.Həsənov).
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun TSZ-də
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin
İnkişafı Fondu tərəfindən alınmış
"Yeni nəsil nanostrukturlu poliefiruretan əsaslı
örtüklərin sintezinin elmi-texnoloji əsaslarının
işlənməsi və tətbiqi" qrant üzrə elmi-tədqiqat
işləri davam etdirilmişdir.
Bölmənin elmi müəssisə və
digər təşkilatlarında 1716 əməkdaş fəaliyyət
göstərir, onlardan
108-i elmlər doktoru, 386-i fəlsəfə
doktorudur. KEB-in tərkibində 10 həqiqi
üzv və 18 müxbir üzv fəaliyyət göstərir.
Bölmə institutlarının
ixtisaslaşdırılmış müdafiə
şuralarında 26 fəlsəfə doktoru və 6 elmlər
doktoru dissertasiyası müdafiə edilmişdir.
Hesabat ilində Bölmə
institutlarının əməkdaşları tərəfindən
3 elmlər doktoru və 11 fəlsəfə doktoru
dissertasiyası müdafiə edilmişdir.
2012-ci ildə doktoranturaya 23 fəlsəfə
doktoru (9 əyani, 14 qiyabi), dissertanturaya 22 fəlsəfə
doktoru və 10 elmlər doktoru qəbul olunmuşdur.
Hazırda Bölmə institutlarında 55 fəlsəfə
doktoru təhsil alır (28 əyani, 27 qiyabi).
2012-ci ildə kimyaçı alimlər tərəfindən
hazırlanmış 10 kitab və monoqrafiya çapdan
çıxmışdır:
1. "Neft və neft-kimya məhsullarına
Azərbaycan Respublikasının dövlət standartları". V.Abbasov,
F.Səmədova, Q.Qasımov, L.Əliyeva, C.Quliyeva;
2. "Ultrabənövşəyi
spektroskopiya və kimyəvi birləşmələrin tədqiqində
onun rolu". R.Cəfərova (NKPİ);
3. "Novel corrosion inhibitors for protection
from CO2 corrosion". H.Abd.El-Lateef, V.Abbasov,
L.Aliyeva. Almaniya, LAP Lambert Academic Publishing,
4. "Penopolimernıe neftənıe
sorbentı. Gkoloqiçeskie problemı i ix
reşenie". Ö.Kaxramanlı ("Glm");
5.Materialı "VIII Bakinskoy Mejdunarodnoy Mamedalievskoy Konferenüii po
Nefteximii".
-"Qoliaf" qrupu;
6.Neft-Kimya Prosesləri
İnstitutunun bukleti. - "Qoliaf" qrupu.
7. "Sənaye tullantı sularının
təmizlənmə texnologiyasında kütlə mübadiləsi
prosesləri". Q.İ.Kəlbəliyev, G.Z.Süleymanov
("Elm");
8."Mejfaznıe əvleniə v
metalliçeskix i ionnıx jidkostəx" İ.Mextiev,
A.Mamedov. - "Qoliaf" qrupu;
9.Akademik Əli Quliyev. - "Elm-Təhsil"
10.Pervıy
uçenıy-ximik. - "Səda"
(Möhsün bəy Məhəmməd bəy
oğlu Xanlarov haqqında Avropa standartlarına uyğun ilk
miniatür kitab)
İnstitutların əməkdaşlarının
məqalələri respublikada nəşr olunan jurnallardan
başqa bir sıra xarici mötəbər jurnallarda çap
olunmuşdur.
İnstitutların əməkdaşlarının
elmi işlərinin nəticələri respublikada keçirilən
konfranslardan başqa bir sıra beynəlxalq konfrans, konqres və
simpoziumların materiallarında öz əksini
tapmışdır.
Hesabat ilində 907 məqalə və
tezis, onlardan 335-i uzaq xaricdə və MDB ölkələrində
nəşr olunmuşdur.
Yuxarıda göstərilən müsbət
nəticələrlə yanaşı, Bölmə
institutlarının işində keçən illərdə
olan bir sıra problemlər hələ də
qalmaqdadır:
-Bölmə institutları tərəfindən
aparılan elmi-tədqiqat işləri müasir tələblərə
uyğun olaraq daha perspektiv problemlərin həllinə yönəldilməlidir.
-Müasir fiziki cihazlara və dünya
standartlarına (ASTM, İSO) uyğun tədqiqatlar aparmaq
üçün neft və neft məhsullarının əsas
göstəricilərini təyin etmək üçün
lazım olan bir sıra aparatların əldə edilməsinə
böyük ehtiyac duyulur;
-İnstitutlarda elmi-texniki fondların,
qrantların alınması və qabaqcıl elmi mərkəzlərlə
birgə tədqiqatların aparılması üzrə fəaliyyətin
gücləndirilməsi məqsədi ilə ezamiyyətlərə
ayrılan maliyyə vəsaitinin artırılması vacibdir;
-İnnovasiya xarakterli beynəlxalq və
daxili patentlərin alınması və saxlanılması
üçün maliyyə vəsaitinin artırılması tələb
olunur;
-İnstitutlarda yaradılan innovasiyaya qabil
texnologiyaların tam işlənib hazırlanması məqsədi
ilə TSZ-də təcrübə sınaqlarının
keçirilməsi üçün maliyyə vəsaitinin
ayrılması məqsədəuyğun hesab edilir;
-İnstitutların laboratoriyalarının
lazımi reaktiv və reagentlərlə vaxtlı-vaxtında təmin
olunmasına imkan yaratmaq məqsədilə respublikada kimyəvi
reagentlərin əldə edilməsi üzrə vahid mərkəzin
yaradılması vacibdir (əvvəllər mövcud olan
Ximreaktiv və
Soyuzreaktiv qurumlarına bənzər).
***
Hesabat məruzəsi
ilə bağlı müzakirələrdə akademiklər
Mahmud Kərimov, Vaqif Fərzəliyev, Ağadadaş Əliyev,
AMEA-nın müxbir üzvləri Vaqif Abbasov, Abasqulu Quliyev və
başqaları çıxış edərək öz fikir
və təkliflərini bildirmiş, gənc kimyaçı
kadrların elmə cəlb edilməsinin zəruriliyini qeyd
etmiş və Bölmənin illik hesabatını qənaətbəxş
hesab etmişlər.
AMEA
Rəyasət Heyəti Kimya Elmləri Bölməsinin 2012-ci
ildəki elmi və elmi-təşkilati fəaliyyəti
haqqında hesabatını dinlədikdən və müzakirə
etdikdən sonra əldə olunmuş mühüm nəticələrin
AMEA-nın illik hesabatına daxil edilməsi və hesabatın
təsdiq olunması haqqında qərar qəbul etmişdir.
Elm.- 2013.- 31 yanvar.- S.3-4.