Bənzərsiz birinci xanım

"Ölkə prezidentinin həyat yoldaşı olmaq elə onun özü qədər məsuliyyətli bir işdir"

Həyatda hər bir kəsin yerini və taleyini tarix müəyyən edir. Nə böyük, nə də kiçik rollar olmur. Öz həyat kitabında hər bir kəs özünü şəxsi həyatının və dünyanın qurub-yaradıcısı, yaxud dağıdıcısı kimi təcəssüm etdirir. Kimsənsə elə də olmalısan, özgələrin rollarını və obrazlarını gərək öz üzərinə götürməyəsən. Çünki sən də, dünyada yerin də yeganə və bənzərsizdir...

Bu sözlər Azərbaycanın birinci xanımına məxsusdur. Və ədalət naminə, heç şübhəsiz, yeganə və bənzərsiz olan ilk növbədə onun özü - Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Milli Məclisin üzvü, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevadır. Özünün Azərbaycan naminə tükənməz fəaliyyəti, beynəlxalq aləmdəki nüfuzu, xeyirxahlığı və nəcib missiyası ilə o, hətta bütün birinci xanımlar arasında yeganə və bənzərsizdir. Hər halda, Mehriban xanımın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun elm, ədəbiyyat, mədəniyyət, təhsil, səhiyyə və digər sahələrdə həyata keçirdiyi yüzlərlə dəyərli layihə, mədəni irsimizin qorunması və beynəlxalq arenada təbliğindəki rolu bunu iddia etməyə əsas verir. Birinci xanımın fəaliyyəti elə zəngin, çoxşaxəli və genişmiqyaslıdır ki, çətin ki, digər "first lady"lərlə (först ledi/birinci xanım) müqayisə etmək, başqa bir nümunə tapmaq mümkün olsun.

Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində ilk dəfə olaraq "birinci xanım" statusunu öz fəaliyyəti ilə məhz Mehriban xanım Əliyeva formalaşdırıb.

"First Lady" terminindən ilk dəfə XIX əsrin ortalarında ABŞ-da istifadə edilməyə başlayıb. İndi bütün dünyada dövlət başçısının xanımı ifadəsi yerinə bu termindən istifadə edilir və bir sıra dövlətlərdə, o cümlədən Azərbaycanda bu termin dövlət dilinə tərcümə edilir. Məsələn, "First Lady" bizdə "Birinci xanım", İspaniyada "Primera Dama", Fransada "Premiere Dame", Rusiyada "Pervaya Ledi" kimi tərcümə edilir.

"First Lady" adətən başqa dövlət başçılarının xanımları və ailələri ilə diplomatik əlaqələrə dəstək verir. Dövlət başçılarının rəsmi səfərləri zamanı bir qayda olaraq "qadın proqramları" da rəsmi protokolda nəzərdə tutulur. "First Lady"lərin bəziləri siyasətə, digərləri isə daha çox ictimai fəaliyyətə, xeyriyyəçiliyə meyl edir.

Azərbaycanın birinci xanımının timsalındasa humanizm, mərhəmət, xeyriyyəçilik, qayğıkeşlik və hamiliyi özündə ehtiva edən bu status həm də müəyyən problemlərlə üzləşən, bəzi məmurlar tərəfindən hüquqları pozulan sıravi azərbaycanlının ümid, pənah yeridir. Birinci xanım öz himayəsi ilə çox kimsəsizin dərdinə çarə olub: uşaq evləri və internat məktəblərindəki mövcud problemlərin həll olunması, onların yenidən qurulması, xəstə uşaqlarla ("Diabetli uşaqlara ən yüksək qayğı", "Talassemiyasız həyat naminə" və s.) bağlı layihələr, Qocalar evlərinə diqqət, amnistiya aktları və s.

"Ölkənin birinci xanımı olmaq asan deyil. Tədricən kameralar, sənə zillənən baxışlara öyrəşirsən. Bunu öz həyat atributun kimi qəbul edirsən. Ölkə prezidentinin həyat yoldaşı olmaq elə onun özü qədər məsuliyyətli bir işdir. Bu, doğrudan çətin işdir. Bunu başa düşmək vacibdir ki, sən yalnızca özünü və ailəni yox, həm də haradasa öz ölkəni təmsil edirsən. Sözlər, hərəkətlər, davranış hamısı yerində olmalıdır. Xoşbəxtlikdən mən hələ uşaqlıqdan öz valideynlərimə, ailəmə layiq övlad olmağa çalışmışam. Bu gün belə bir məsuliyyət bizim uşaqlarımızın üzərinə düşür və mən fəxr edirəm ki, onlar şərəflə bu cür asan olmayan bir işin öhdəsindən gəlirlər". Bu sözləri Mehriban xanım Əliyeva Moskvada dərc olunan "Baku" jurnalına müsahibəsində bildirib.

Mehriban xanım Əliyeva 1964-cü il avqustun 26-da Bakıda ziyalı ailəsində- Azərbaycanın görkəmli alimlərinin ailəsində anadan olub. Atası Milli Elmlər Akademiyasının akademiki, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, Milli Aviasiya Akademiyasının rektoru Arif Mir Cəlal oğlu Paşayev, anası şərqşünas alim, filologiya elmləri doktoru, professor, Milli Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru olmuş, ərəb ədəbiyyatı sahəsində mütəxəssis Aida Nəsir qızı İmanquliyevadır. Bu ocaq Azərbaycanın əsil ziyalı, alim ailəsidir. Akademik Arif Paşayevin atası Azərbaycanın tanınmış yazıçısı, ədəbi tənqidçi və çağdaş Azərbaycan ədəbiyyat nəzəriyyəsinin yaradıcısı və ədəbiyyatşünasların böyük bir nəslinin yetişməsində mühüm rol oynamış Mir Cəlal Paşayev idi. Görkəmli şərqşünas Aida İmanquliyeva isə tanınmış jurnalist Nəsir İmanquliyevin qızı idi.

Mehriban xanım Əliyeva 1982-ci ildə Bakıda 23 saylı orta məktəbi qızıl medalla bitirib, Nəriman Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə işi fakültəsinə daxil olub. İkinci kursdan təhsilini İ.M. Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb İnstitutunda davam etdirib, 1988-ci ildə bu institutu əlaçı diplomu ilə bitirib. 1988-92-ci illərdə Moskva Göz Xəstəlikləri Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləyib.

1983-cü il dekabrın 22-də Mehriban xanım Azərbaycanın gələcək prezidenti İlham Heydər oğlu Əliyevlə ailə həyatı qurmuşdur. Azərbaycanın birinci ailəsində 1985-ci ildə Leyla, 1988-ci ildə Arzu və 1997-ci ildəsə Azərbaycanın ümummilli lideri və ulu öndərinin adı verilən Heydər dünyaya gözlərini açmışlar. Mikayıl və Əli adında iki nəvəsi var.

1996-cı ildə Mehriban Əliyeva Azərbaycan mədəniyyətinin geniş təbliğ olunması məqsədilə üç dildə (Azərbaycan, ingilis və rus) çap olunan "Azərbaycan - İrs" jurnalını təsis edib. 2002-ci ildən birinci xanım Azərbaycan Gimnastika Federasiyasının prezidentidir. Məhz onun nüfuzu sayəsində Beynəlxalq Gimnastika Federasiyası Bədii Gimnastika üzrə 2003 və 2004-cü il Dünya Kuboku yarışlarının və 2005-ci il Dünya Çempionatının Azərbaycanda keçirilməsinə dair qərar qəbul etmişdir.

2004-cü ildə YUNESKO-nun, 2006-cı ildəsə İSESKO-nun Xoşməramlı səfiri adına layiq görülən birinci xanım 2004-cü ildən Yeni Azərbaycan Partiyası Siyasi Şurasının üzvüdür. 2005-ci ildə fəlsəfə elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alan və Milli Məclisin üzvü seçilən Mehriban xanım Əliyeva həmin ildə Azərbaycanda keçirilən sosioloji sorğuya əsasən "İlin qadını" adına layiq görülüb. Birinci xanım həmin il Rusiyanın "Yüzilliyin mesenatları" Beynəlxalq Xeyriyyə Fondunun "Yaqut Xaç" ordeninə layiq görülüb.

Dünya Səhiyyə Təşkilatı İcraiyyə Komitəsi 2007-ci ildə Mehriban Əliyevanı ana, uşaq və ailə sağlamlığının qorunması və möhkəmlənməsi işində müstəsna xidmətlərinə görə bu beynəlxalq təşkilatın mükafatına layiq görüb. Genişmiqyaslı xeyriyyəçilik fəaliyyətinə, bəşəriyyətin ali ideallarına xidmət sahəsində yüksək nailiyyətlərinə görə ona 2007-ci ilin mayında "Qızıl ürək" beynəlxalq mükafatı təqdim edilib.

Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2009-cu il 5 may tarixli sərəncamı ilə Mehriban Arif qızı Əliyeva Azərbaycan Respublikasının ictimai-siyasi və mədəni həyatında səmərəli fəaliyyətinə görə Heydər Əliyev Mükafatı ilə təltif edilib.

2009-cu ildə Azərbaycan ilə Polşa arasında dostluq münasibətlərinin inkişafındakı xidmətlərinə görə Mehriban xanım Əliyeva Polşa Respublikasının "Xidmətlərə görə" Böyük Komandor Xaçı ordeni ilə təltif edilib. 2010-cu il fevralın 15-də Mehriban xanım Əliyeva Fransaya münasibətdə göstərdiyi xidmətlərinə və nümayiş etdirdiyi sadiqliyinə görə Fransa Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə "Şərəf Legionu" ordeninin zabit dərəcəsi ilə təltif edilib.

2010-cu il iyulun 30-da Mehriban xanım Əliyevaya YUNESKO-nun "Qızıl Motsart" medalı təqdim edilib.

Mehriban xanım Əliyeva Heydər Əliyev Fonduna açıldığı gündən 10 may 2004-cü ildən rəhbərlik edir. Fond təhsil, səhiyyə, mədəniyyət sahələrində irimiqyaslı proqramlar həyata keçirir, ümumbəşəri mədəniyyət abidələrinin bərpasında iştirak edir. Qadın hüquqlarının müdafiəsi də Heydər Əliyev Fondunun diqqət mərkəzindədir və bu ilin mayında Avropa Şurasının "Gender bərabərliyi: de yure və de fakto gender bərabərliyi arasındakı fərqin aradan qaldırılması" mövzusunda 7-ci konfransının Bakıda keçirilməsi təsadüfi deyildi.

Təbii ki, Heydər Əliyev Fondunun əsas prioriteti həm də Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin reallıqlarını beynəlxalq miqyasda təqdim etməkdir. Fond xarici dillərdə kitablar nəşr etdirib dünyada yayır, müxtəlif ölkələrdə Xocalı soyqırımına həsr olunmuş aksiyalar, foto və videosərgilər təşkil edir.

Birinci xanım Azərbaycan mədəniyyətinin yorulmaz hamisidir. Məhz onun bilavasitə himayəsi ilə ölkəmizdə muğam sənətinin qorunması, inkişafı və təbliği sahəsində böyük işlər görülür. Azərbaycan muğamının YUNESKO-nun bəşəriyyətin qeyri-maddi irsinin şah əsərləri siyahısına daxil olunması, "Qarabağ xanəndələri" albomunun hazırlanması, Beynəlxalq Muğam Festivalı və s. bu fəaliyyətin nəticəsidir.

Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Qəbələdə Beynəlxalq Musiqi Festivalının keçirilməsi artıq ənənəyə çevrilib.

Bu gün birinci xanımın ad günüdür. Mehriban xamını ad günü münasibətilə təbrik edir, ona uzun ömür, can sağlığı, ictimai-siyasi fəaliyyətində, öz müqəddəs və nəcib missiyasında uğurlar arzulayırıq.

Azad Xəlil

Ekspress.- 2010.- 26 avqust.- S. 3.