Teatr adamı...

Rejissor Rasim Aşın Bakıya vuruldu, İstanbula qayıtmadı

9-10 il əvvəlin söhbətidir. Yuğ Teatrında çalışan gənc türk rejissorunun fəaliyyəti teatrsevərlərin diqqət mərkəzində idi. Çoxları gözləyirdi ki, bu tələbə-rejissor Bakıdakı təhsilini bitirdikdən sonra ölkəsinə dönəcək.

Ancaq Rasim Aşın təhsilini bitirdikdən sonra Azərbaycanda qalıb çalışmağı qərara aldı və neçə illərdir ki, ölkəmizi əcnəbi ölkələrdə təmsil edir. Ötən əsrin sonlarından "Ekspress"in oxucusu olan Rasim Aşın o illərdə dəfələrlə qəzetimizin qonağı olmuşdu.

Bu dəfə biz Yuğ Teatrında rejissor Rasim Aşının qonağı olduq.

- 12 ildir Azərbaycanda çalışırsınız, nədən burada qalmağı seçdiniz?

- Bu sualı mənə çoxları verir və heç zaman da bezmirəm, əksinə böyük həvəslə cavab verirəm. Hətta irad tuturlar ki, hər kəs Türkiyəyə can atdığı bir vaxtda sən burada çalışmağı tərcih etdin, məqsədin nədir? Məqsədim teatr adamı olmaqdır. Demirəm ki, teatr sənətçisi və ya teatr xadimi olmaq, yox, əsla, məhz teatr adamı olmaq mənim başlıca məqsədimdir. Bundan əvvəlki peşəm sadəcə ədəbiyyatla, mədəniyyət xəbərləri ilə məşğul olmaqdan ibarət idi. Ancaq teatr adamı olmaq mənim arzum olaraq qalmışdı - Türkiyədəki şərtlər mənə və mənim kimilərinə bu arzunu reallaşdırmağa mane olurdu. Söhbət 90-cı illərdən gedir. İş o nöqtəyə gəldi ki, jurnalistikada mədəniyyət və incəsənət sahəsini özümə ixtisas olaraq seçdim, mədəniyyət xəbərləri ilə məşğul olmağa başladım. Mütəmadi olaraq tamaşalara baxdım, səhnədəki insanları görüncə yaxşı mənada onları qısqanmağa başladım.

- Yəni, "mən də orda ola bilərdim" fikri sizi rahat buraxmırdı?

- Təbii, başqa nə ola bilirdi ki... Xoşbəxtlikdən tale məni Türkiyədə çalışan kinematoqrafçı Tofiq İsmayılovla qarşılaşdırdı. O, pedaqoq kimi Türkiyədə çalışır, sənətinin sirlərini türk gənclərinə öyrədirdi. Mənim Azərbaycana gəlişimdə, yenidən təhsil almağımda və ən əsası teatr adamı olmağımda Tofiq İsmayılovun rolu oldu. Türkiyədə 25 yaşdan sonra teatr təhsili almaq mümkün deyildi, hətta teatr rejissorluğu üzrə təhsil sistemi də 2002-ci ildən fəaliyyət göstərməyə başlayıb. Mən 29 yaşımda ikinci dəfə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Universitetində təhsil alaraq teatr mütəxəssisi kimi yetişdim. 1998-ci ilin 3 oktyabrından bu yana Azərbaycanda yaşayır, Azərbaycan adət-ənənəsini, mədəniyyətini, ədəbiyyatını öyrənir və ən əsası burada teatr adamı kimi çalışıram.

- Deyirlər ki, ilk təəssürat daha təsirli olur...

- Doğrudur. Çünki həyat təcrübəmdə buna dəfələrcə rastlanmışam. Buraya ilk gəlişimdə öncə şəhəri dolaşıb Bakı ilə yaxından tanış oldum. Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində "Özümüzü kəsən qılınc" tamaşasına baxmaq üçün bilet almaq üçün kassaya yaxınlaşdım. Orada çalışan xanımın "Siz türksünüz, bizim qonağımız olun, keçin ürəyiniz istəyən yerdə oturub tamaşaya baxın" kəlməsini necə sıcaq deməsini heç unutmadım. Hələ tamaşaya baxınca yaranan marağı demirəm, o gündən bu yana daima Dram Teatrının tamaşaçısıyam. Artıq orada hamı məni tanıyır. Bax Azərbaycanda ilk təəssüratım belə başladı.

- Maraqlıdır, Akademik Milli Dram Teatrına maraq göstərsəniz də, çalışmaq üçün Yuğ Teatrını seçdiniz. Bildiyimə görə, rejissor Vaqif İbrahimoğlu ilə tanışlıq sizin sənət həyatınızda yeni bir səhifə açıb...

- O vaxta qədər klassik teatrı illər uzunu izləmişdim və bu gün də bu proses davam edir. Ancaq çalışmaq üçün klassik teatrı seçməyi düşünmədim.

- Yəni, standartdan çıxmaq istədiniz...

- Bəli, yeni bir şey yaratmağı, fərqli bir teatrı düşünürdüm. 2002-ci ildə təhsilimi başa vurdum, o zamana qədər Yuğ Teatrında rejissor assistenti kimi çalışırdım. Sonralar isə artıq burada Uşaq Teatrı yaradaraq fəaliyyət göstərməyə başladım. Azərbaycanda daima sevgi, qayğı gördüm. Belə olan halda buranı nədən tərk etməliyim ki? Axı bura da mənim vətənim sayılır. Mən burada sırf sənətlə məşğul oluram. Və sərbəst şəkildə fəaliyyət göstərməyə başladığım zaman bir vaxtlar arzuladığım, amma gerçəkləşdirmək üçün fürsət tapmadığım bir arzumu həyata keçirməyi qərara aldım-Oyun Uşaq Teatrını yaratdım. Yaxşı deyiblər: Niyyətin hara, mənzilin ora. 2005-ci ildə Yuğ Teatrının tərkibində Azərbaycan Oyun Uşaq Teatrını yaratdım. Necə ki, Yuğ Teatrı 1988-ci ildə Akademik Milli Dram Teatrının nəzdində fəaliyyət göstərərək bu səviyyəyə çatıb, eləcə də Oyun Uşaq Teatrı Yuğ Teatrının tərkibində fəaliyyətə başladı.

- Niyə məhz Oyun Uşaq Teatrı? Sadəcə Uşaq Teatrı da yarada bilərdiniz...

- Bu sualı gözləyirdim. Oyun məfhumu uşaqlar üçün bir anlamdır. Uşaq oynaya-oynaya öyrənir, oynaya-oynaya dünyanı dərk edir, hər şeyi bilir. Bu baxımdan da magistraturaya daxil olaraq "Uşaq teatrı necə olmalıdır" mövzusu üzərində işlədim. Əldə olan ədəbiyyatlar, dünya teatrı ilə olan bağlılıqlar imkan yaratdı ki, uşaq teatrının necə olması ilə bağlı bir mövzu ilə çıxış edim və mövzunu müdafiə edim, etdim də...

- Uşaq teatrı hansı yaşlı uşaqları hədəf alır? Hər halda, kiçik yaşlı uşaqlar var, böyük yaşlı uşaqlar var və onların dünyaya baxışları arasında yerlə göy qədər fərq var...

- Maraqlı sualdır. Çox vaxt elə uşaq tetarı deyərək hər şeyin üstündən keçirik. Doğrudan da, uşaqlar da müxtəlif yaşlarda olurlar. Məsələn, 5 yaşla 8 yaş, 10 yaşla 13-15 yaş arasında olan fərqlər çox olduğu kimi onların maraqları arasında da fərqlər var. Bu baxımdan da ilk gündən belə qərara aldım ki, tamaşaları uşaqların yaş psixologiyası üzərində qurmalıyam. Ancaq bunun üçün pedaqoji psixologiyanı bilməyə ehtiyac duyulurdu. Məhz bu səbəbdən aspiranturaya daxil oldum.

- Uşaqlar üçün təqdim etdiyiniz tamaşalar və həmin tamaşalarla əcnəbi ölkələrə qastrol səfərləriniz bir daha göstərir ki, Oyun Uşaq Teatrı tam zamanında yaranıb.

- Təbii ki, ilk vaxtlardan Azərbaycan və Türk nağılları əsasında ortaq bir nağıl qəhrəmanları yaratdıq. Sonra "Azərbaycanın nağıl qəhrəmanları səyahətdə" adı altında ilk səfərə Türkiyədən başladıq. Türkiyənin 27 ayrı-ayrı şəhərlərində Azərbaycanı anlatdıq, Azərbaycandan bəhs etdik. 4 yaşdan tutmuş 12-14 yaşlı uşaqlara qədər uşaq tamaşaçılarımıza böyük maraqla tamaşalar təqdim etdik.

Təsəvvür edin ki, hər yaşa bir tamaşa hazırladıq. Yəqin ki, bir qədər qəribə səsləndi eləmi? Bu saat aydın formada izah edəcəyəm. Deyək ki, "Tülkü, tülkü tünbəki, quyruq üstə nəlbəki" tamaşasını hazırlayırıq. Bu tamaşanı 4-5 yaşlı uşaqlar üçün bir cür, yuxarı yaş 6-7 yaşlı uşaqlar üçün bir qədər geniş formada onların davranışına, psixologiyasına uyğun formada hazırlayırıq. Eyni tamaşa, ancaq əlavələr etməklə tamaşanı bir qədər uzadıb yuxarı yaşlı uşaqlara təqdim etmək - bax əsas məqsədimiz budur.

- Yəni, Oyun Uşaq Teatrı hər yaşda uşaqlar üçün tamaşalar hazırlayır, eyni zamanda təqdimat zamanı eyni yaşda olan uşaqların tamaşaçı olmasına çalışır?

- Tamamilə doğrudur. Bilirsinizmi, mən dəfələrlə uşaq teatrlarında olmuşam və hər dəfə də görmüşəm ki, fərqli yaşda olan uşaqlara təqdim olunan tamaşa onlar tərəfindən anlaşılmaz olaraq qəbul olunur. Kimisə baxmaq istəmir, kimisi dostu ilə birgə maraqla seyr etmək istəyir, başqa biri onlara mane olmaq istəyir və s. Ancaq hər yaşın öz tamaşası olduğu kimi, eyni yaşda da tamaşaçısı olunca maraqlı olur. Eyni yaşda uşaqlar artıq bir-birlərini yaxşı anlayır və onlara təqdim olunan tamaşa da onların ürəyincə olur. Bir seansla bir saat uşaqları narahat vəziyyətə salınca, bir neçə seansla yarım saat uşaqların marağını cəlb etmək daha uyğun hesab olunur, mən belə düşünürəm.

- Bu günə qədər neçə uşaq tamaşası hazırlamısınız?

- 10-dan artıq tamaşa ilə uşaqları sevindirmişik və bu işdə də heç bir təmənnamız olmayıb. Hətta gördüyümüz işin reklamına belə ehtiyac duymadıq.

- Azərbaycanda kino və teatr sahəsində çalışanlar sadəcə fədakarlıqla məşğuldurlar, çünki hər iki sahədə qazanc yoxdur...

- Mənə elə gəlir ki, bizlər onsuz da sevdiyimiz işlə məşğul oluruq, ancaq uşaqları teatra cəlb etməyi bir alışqanlıq halına gətirmək üçün mütləq məktəblər rol oynamalıdır. Onlar şərait yaratmalıdırlar ki, nəticədə də uşaqların teatra olan gəlişi mütəmadi şəkil alsın. Arzu edirəm ki, dövlət səviyyəsində bu işə bir əncam çəkilsin, yəni, dövlət bu işə sahib çıxsın ki, uşaqlarımız da daima uşaq teatrlarında ürəkləri istəyən tamaşalara baxmaq şansını qazana bilsinlər.

Ulduzə Qaraqızı

Ekspress.- 2010.- 27 fevral-1 mart.- S. 18.