Danışıqlar var, nizamlama yoxdur...

Nalbandyan Soçi görüşünü baltaladı

Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya prezidentlərinin martın 5-də Soçidə keçiriləcək görüşü ərəfəsində İrəvan faktiki olaraq yenidən danışıqlar prosesini baltalamağa başlayıb.

Hər halda, Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard Nalbandyanın Azərbaycanın ünvanına səsləndirdiyi son ittihamları başqa cür yozmaq mümkün deyil.

Vyana Diplomatik Akademiyasında çıxış edən Nalbandyan iddia edib ki, İrəvan sülhdən danışdığı halda rəsmi Bakı müharibə təbliğatı aparır":Biz güc tətbiq olunmaması razılığına gələndə Azərbaycan bu təklifdən imtina edir və hərbi büdcəsinin artırılması ilə qürrələnir. Beynəlxalq ictimaiyyət atəşkəs rejimini möhkəmləndirməyə və snayperləri cəbhə xəttindən çıxarmağa çağıranda Azərbaycan hər həftə yüz dəfə atəşkəs rejimini pozur və qoşunların təmas xəttində təxribat yaradır. Beynəlxalq ictimaiyyət deyir ki, dinc həllin alternativi yoxdur, Azərbaycansa deyir ki, dinc həll güc tətbiq etməmək anlamına gəlmir".

Onun sözlərinə görə, İrəvan kompromis qərarlar verilməsi üçün beynəlxalq təşkilatları və digər ölkələri Minsk qrupu həmsədrlərinin qəbul etdikləri qərarlara, danışıqların beynəlxalq ictimaiyyətin mandatı formatında davam etdirilməsinə təsir göstərməyə çağırır":Azərbaycan isə faktiki olaraq ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinin yanaşmalarına qarşı çıxaraq hamını antierməni mövqeyini möhkəmləndirməyə çağırır və danışıqları başqa formata çevirməyə səy göstərir, bununla prosesin tənzimlənməsi prosesinə xələl gətirir. Belə təəssürat yaranır ki, Azərbaycanın yeganə məqsədi danışıqları pozmaq və məsuliyyəti başqa tərəflərin boynuna atmaqdır. Ermənistan 2010-cu ilin iyununda Sankt-Peterburqda, oktyabrında Astanada və dekabrında Moskvada təqdim olunmuş yenilənmiş təklifləri qəbul edib. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistanın mövqeyi beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyi ilə üst-üstə düşür".

Sonda Nalbandyan bildirib ki, rəsmi İrəvan Bakının Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya prezidentlərinin martın 5-də Soçidə keçiriləcək görüşündə irəliləyiş əldə etmək üçün "siyasi iradə nümayiş etdirəcəyinə" ümid edir.

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Elxan Poluxov Nalbandyanın Vyanadakı çıxışı ilə bağlı "Media forum" saytına deyib ki, "bu, danışıqlar başlamadan danışıqlar prosesinə son qoymaq deməkdir".

Poluxov vurğulayıb ki, Azərbaycan danışıqlar prosesində iştirak edir və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc həllinin tərəfdarıdır: "Lakin Azərbaycanın tutduğu yola baxmayaraq rəsmi Ermənistan dəfələrlə belə vacib görüşlər ərəfəsində təxribat xarakterli çıxışlar edib".

XİN sözçüsü deyib ki, Nalbandyan min dəfə eyni fikirləri təkrar etsə də, Azərbaycan torpaqlarının işğal edildiyi, bu işğalı Ermənistanın həyata keçirməsi danılmaz faktdır: "Bu fakt əsas olduğu halda hansısa nüanslardan, xırda, əhəmiyyəti olmayan məqamlardan danışan Ermənistanın xarici işlər naziri ictimai fikri məsələnin mahiyyətindən yayındırmağa çalışır. Bu gün Ermənistan Azərbaycan ərazilərində öz silahlı qüvvələrini saxlayaraq Azərbaycana qarşı aqressiya, güc tətbiq edərək sülhə çağırış edir. Azərbaycan bu münaqişənin sülh yolu ilə həll olunmasına razıdır, lakin eyni zamanda beynəlxalq qanunvericilikdə nəzərdə tutulan bütün mexanizmlər nəzərdə tutula bilər. O cümlədən özünümüdafiə mexanizmi".

Poluxov qeyd edib ki, bir suveren dövlətin ərazisi digər suveren dövlət tərəfindən işğal olduğu halda, hər bir suveren dövlət bütün beynəlxalq qanunvericiliyin mexanizmlərindən istifadə edərək, öz ərazilərini azad edə bilər":Biz danışıqları danışıq xətrinə aparmaq mövqeyində deyilik. O ki qaldı müzakirə mövzusuna, bu gün məlum olduğu kimi tərəflərin qarşısında yeniləşdirilmiş Madrid təklifləri adlanan sənəd mövcuddur. Bu sənəd 3 həmsədr ölkənin iştirakı ilə hazırlanıb, bu sənədlə yanaşı həmsədr ölkələrin başçılarının Akvill və Muskokda verdikləri bəyanatlar danışıqların əsasını təşkil edir. Azərbaycan bütün məsələlərə münasibət bildirib, lakin, əfsuslar olsun ki, bu günə kimi Ermənistan bütün məsələlərə öz mövqeyini bildirməyib"(APA).

Qeyd edək ki, rəsmi Bakı ardıcıl olmasa da, ara-sıra Qarabağ nizamlamasını BMT müstəvisində müzakirəyə çıxartmağa və bununla manevr etməyə çalışır. ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr ölkələri və İrəvan isə danışıqların ATƏT çərçivəsindən çıxmasına qarşıdırlar. Rusiyanın ATƏT Daimi Şurasında daimi nümayəndəsi Ənvər Əzimov bununla bağlı bir daha İrəvana dəstək verib: "Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında əsas danışıqlar meydanı ATƏT-in Minsk qrupu olmalıdır".

İTAR-TASS-ın xəbərinə görə, Ənvər Əzimov bildirib ki, Rusiyanın mövqeyi dəyişməz qalır":Biz münaqişə tərəflərinə kənardan həll yolu diktə etməyə qarşıyıq. Mövqeyimiz ondan ibarətdir ki, münaqişənin yekun həllinə dair əsas məsuliyyət Azərbaycan və Ermənistanın üzərinə düşür. Rusiya bütün tərəfləri razı salan həll variantını dəstəkləməyə, kompromis razılaşmalar əldə olunacağı təqdirdə bu razılaşmaların qarantı qismində çıxış etməyə hazırdır".

RF nümayəndəsi "kənardan həll yolu diktəsi"nə qarşı olduqlarını dedikdə, nəyi və kimi nəzərdə tutduğu qaranlıq qalıb.

Dünən keçirdiyi brifinqdə Soçi görüşü haqqında danışan RF XİN-in rəsmi nümayəndəsi Aleksandr Lukaşeviç bildirib ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı danışıqların üçtərəfli formatı Azərbaycan və Ermənistanın mövqelərini yaxınlaşdırmağa imkan verib və etimad mühitini möhkəmləndirməyə kömək edib: Düşünürük ki, Soçi görüşündə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə yönəlmiş növbəti konkret addımları müəyyənləşdirmək imkanı olacaq".

Ekspertlərsə ATƏT-in uğursuz Astana sammitindən sonra Soçi görüşündə hansısa irəliləyişin olacağına böyük şübhə ilə yanaşırlar. Moskvalı şərhçi Vladimir Yevseyevin BBC-yə bildirdiyinə görə, Soçidə sadəcə danışıqların hələ də davam etdirildiyi nümayiş etdiriləcək":Bir çoxlarında Astanadakı ATƏT-in sammitindən həddən artıq gözləntilər var idi. Ancaq bu, əsassız idi. Problem dalandadır, birincisi, Azərbaycanın müəyyən hərbi üstünlüyü olsa da, bu, əsaslı üstünlük deyil və çox güman ki, Bakı qısa müharibə zamanı Qarabağı qaytara bilməyəcək. İkincisi, ermənilər tutduğu ərazilərdən çəkilmək istəmirlər. Üçüncüsü isə, tərəflərin hansısa real addımlara getməsi üçün əsaslı təminat sistemi hazırlanmalıdır, bu da beynəlxalq sülhyaradıcı qüvvələr olmalıdır. Ancaq real şəkildə aparıcı dünya qüvvələri öz hərbçilərini bölgəyə göndərmək istəmirlər. Bu da vəziyyəti dalana salır. İndi də Soçi görüşündən elə bir müstəsna irəliləyiş gözləmək düzgün deyil. Sadəcə göstəriləcək ki, proses davam edir. Məsələn, Fələstin məsələsində hər şey dayanıb və tərəflər bir-biri ilə danışmır, burada isə tərəflər heç olmasa görüşüb danışırlar".

Rusiyalı digər ekspert Aleksandr Krılova görə də, danışıqlar prosesinin davam etdirilməsi genişmiqyaslı müharibənin qızışmasına mane ola biləcək amillərdəndir: "Bölgədə yüksək gərginlik qalır. Ara-sıra snayperlərin atışması baş verir. Buna baxmayaraq, tərəflər müharibədən qaça bilirlər. İndi danışıqların davam etməsi faktiki nəticədən üstündür. Belə ki, tərəflərin mövqelərinin dəyişməməsi nəticəni də mümkünsüz edir"(BBC).

Politoloq Qabil Hüseynli də Soçi görüşündən nikbin bir nəticə gözləmir":Xüsusilə də, qarşılıqlı ittihamlar şəratində danışıqlarda nəticə olacağı inandırıcı deyil. Baxmayaraq ki, son vaxtlar danışıqları dalandan çıxartmaq üçün sürəkli cəhdlər edilir. Ancaq Ermənistan Rusiyanın dəstəyi ilə vəziyyəti gərginləşdirən addımlar atır".

ABŞ-ın prosesə fəal qoşulacağı barədəki vədlərinə gəlincəsə, "danışıqlara Amerikanın yeni nəfəs vermək istəyinə baxmayaraq, nəticə olacağı mümkün görsənmir", -deyə politoloq bildirir.

Hüseynliyə görə, Soçi görüşü çox güman ki, danışıqların davam etdirilməsi ilə bağlı bəyanatın qəbul olunması ilə başa çatacaq.

Bəkir Nərimanoğlu

Ekspress.- 2011.- 4 mart.- S.3.