"Muzkomediya"nın "Xanuma"sı

Yoxsa gürcü rejissorun qüdrəti?

Mayın 10-da Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında Musiqili Komediya Teatrının növbəti premyerası oldu. Gürcü dramaturq Avksenti Saqarelinin librettosu əsasında Vladimir Dolidzenin musiqi bəstələdiyi "Xanuma" operettası elə gürcü rejissor Qoça Kapanadzenin quruluşunda səhnəyə qoyuldu. Tamaşa başlamazdan əvvəl Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının qarşısındakı tamaşaçı izdihamı bu əsərin əvvəlcədən böyük maraq doğurmasından xəbər verirdi.

Sözün düzü, nə vaxt idi, premyeralarda belə tamaşaçı izdihamı ilə rastlaşmırdıq. Salonda da bütün yerlər tutulmuşdu. Bugünkü reallıqda insanların hər hansı premyeraya belə münasibətini görmək həqiqətən çox xoş idi, hərçənd tamaşa başlayandan sonra tez-tez səslənən "əsrarəngiz" telefon musiqiləri, insanların zala girib-çıxmaları ovqatı təlx edirdi...

Nə isə, işıqlar söndü, pərdələr açıldı və həzin musiqinin sədaları altında "Xanuma"- xalq artisti Afaq Bəşirqızı göydən səhnəyə endi...

Tamaşa haqqında bəhs etməzdən əvvəl bir-iki kəlmə "Xanuma" əsəri barədə... "Xanuma" gürcü klassikasının məşhur əsərlərindəndir. Mövzu etibarilə bizim "O olmasın, bu olsun" operettamıza çox bənzərliyi var. Bu əsər dünyanın bir çox səhnələrində zaman-zaman oynanılıb. Bu ərəfədə də daha bir dünya turnesi keçir. Hal-hazırda Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində, Türkiyədə və Azərbaycanda iki böyük teatrın (Milli Dram Teatrında da hazırlanır) səhnəsində oynanmaqdadır.

Əsər komediya janrındadır. A.Saqareli eynən Üzeyir Hacıbəyli kimi milli əyər-əksiklikləri bir az faciəli, ağrılı gülüşlə ortaya qoyur. Xanuma yaxşı pul müqabilində evlənmək istəyənləri evləndirir. Qəhrəmanın özünün təbirincə desək, xeyirxah işlə məşğuldur. Belə "xeyirxahlıq" üstündə başı bəla da çəkib, ölkədən didərgin olub, amma qayıtdıqdan sonra da şakərindən əl çəkmək istəmir...

Artıq qeyd etdiyimiz kimi, tamaşada "Xanuma" obrazını Afaq Bəşirqızı canlandırır. Ələkbər Əliyev Knyaz Levan Pantiaşvilini, Nahidə Orucova Knyagina Teklanı, Nərgiz Kərimova Ketonı, Fərid Əliyev isə Koteni oynayır.

Tamaşadan samballı rejissor işinin ətri duyulurdu. Aktyorların səhnədə həvəslə oynaması, mizanların səliqə-sahmanla yerinə yetirilməsi, musiqi ilə hərəkətin vəhdəti rejissorun mükəmməl əl qabiliyyətindən xəbər verirdi. Tamaşada diqqəti cəlb edən məqam rejissorun sanki aktyorları istədiyi kimi yoğurub obraza salması idi.

Maraqlıdır ki, Afaq Bəşirqızı kimi səhnədə azadlığı sevən aktrisa bu tamaşada yalnız rejissorun diqtəsilə hərəkət edirdi.

Bundan başqa, Musiqili Komediya Teatrının ən ağrılı bəlalarından olan aktyorların səhnədə yerli-yersiz, şit improvizələri burada yox idi. Deyəsən "qatso" teatrın bu nöqsanını hələlik öz tamaşasında aradan qaldırıb.

Tamaşada təqdir olunacaq məqamlardan biri də səhnə tərtibatı idi. Bu gün Azərbaycan teatrlarında adlı-sanlı, titullu rəssamlar fəaliyyət göstərirlər. Onların xətrinə dəyməməklə demək istərdim ki, Lomqul Murusidzedən öyrənməyə dəyər.

Tamaşada qəhrəmanların ariyaları fonoqramla səslənsə də, çox orijinal alınıb. Bilənlər bilir ki, "Muzkomediya"nın orkestrini Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində yerləşdirmək olmaz. Bu səbəbdən fonoqramdan istifadə təbii olmasa da, belə dinamik tamaşada daha sərfəli metoddur.

Bu arada tamaşanın orijinallığına xələl gətirən bir məqamı da vurğulamağı yaddan çıxarmaq olmaz. Azərbaycan aktyorlarının ifasında göstərilsə də, Qoça Kapanadzenin hazırladığı tamaşada haradasa gürcü koloriti duyulurdu. Bundan qıraqda, aktyorların səhnədəki hərəkətləri, jestləri, danışıqları sanki zərgər dəqiqliyi ilə ölçülüb-biçilib. Yalnız Ketonun ifaçısı Nərgiz Kərimovanın rusdilli ləhcəsi bu orijinallığı pozur...

Tamaşadakı rəqslərdən bəhs etməsək, haqsızlıq olar. Musiqili Komediya Teatrının tamaşalarında zaman-zaman musiqi ilə rəqslərin və aktyor oyunun vəhdətində problemlər yaşanıb. Dəfələrlə olub ki, tamaşalarda rəqslərdən ümumiyyətlə nə üçün istifadə olunması başa düşülməyib. Amma bu dəfə xalq artisti Təranə Muradovanın quruluş verdiyi rəqslər tamaşanın ahənginə uyğun olmaqla yanaşı ona rəngarənglik verir...

Tamaşanın sonunda Xanumanın faciəsi ortaya çıxır, məlum olur ki, sevənləri, qovuşmaq istəyənləri qovuşduran bu xanımın özünün qovuşmağa ehtiyacı var.

"Xanuma" hələ premyera ömrünü yaşayır. Bütün qüsurlara rəğmən bu tamaşa elə ilk nümayişdən tamaşaçıya çoxdan yadırğadığı estetik zövqü yaşada bildi. Bu tamaşa onu göstərdi ki, Əliqismət Lalayevin təbirincə desək, heç kəsi teatrdan uzaqlaşdırmadan da islahatlar aparmaq və maraqlı tamaşalar hazırlamaq olar.

Ekspress.- 2011.- 12 may.- S. 23.