Yaşamaq, yaşamaq, bir də yaşamaq

Azərbaycan adını dünya musiqi salnaməsi tarixinə qızıl hərflərlə yazdıran bir çox bəstəkarlar yetişdirib. İlk peşəkar bəstəkar kimi adını tarixə Üzeyir bəy yazdırıbsa, xalq artisti Şəfiqə Axundova Şərqin ilk qadın opera bəstəkarı kimi tarixə düşüb.

Vaxtilə onun musiqiçi olmaq arzusuna qarşı çoxları çıxıb. Hətta onun köhnə kişilərdən olan, hamının "bolşevik Qulam" çağırdığı atası Şəfiqə xanımı musiqiçi olmaq arzusundan çəkindirmək üçün ayaqyalın, nazik paltarda qarın içərisində saxlayıb. Amma fikrindən döndərə bilməyib. Şəfiqə xanım Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin ilk qaranquşlarından, dahi Üzeyir bəyin yetirmələrindəndir.

- Şəfiqə xanım, hamı mahnı bəstələyir, dinləyəndə isə baxıb görürük ki, hər mahnıdan bir az çırpışdırılıb...

- Mən onu deyə bilərəm ki, həmin adamların başı bir gün "əlhədd daşı"na dəyəcək. Onda başa düşəcəklər ki, mahnı yazmaq çox çətin işdir. Xalqı aldatmaq olmaz, "ata-anasız", "bic" mahnıları efirə çıxarmaq olmaz. Mənim fikrimcə, belə şeylər ondan irəli gəlir ki, onlar hələ də yaradıcılığın nə olduğunu dərk etmirlər. Mahnı janrına yüngül janr kimi baxmaq olmaz. Yaxşı mahnı ürəklərdə yaşayır. Ancaq onu da deyim ki, bu gün elə gənc bəstəkarlar var ki, onların yazdığı mahnılar mənim xoşuma gəlir. Yəni hamısını pisləmək də düz deyil.

- Belələrindən kimlərin adını çəkə bilərsiniz?

- Misal üçün, Aygün Səmədzadənin "Tut ağacı" mahnısı mənim çox xoşuma gəlir.

- İndi bir məsələ var ki, müasir bəstəkarların mahnılarına qulaq asanda, əvvəlki bəstəkarların mahnılarındakı şirinlik, doğmalıq hiss olunmur.

- Bilirsinizmi, bunlar mü-asirlik sözünü səhv başa düşüblər. Müasirlik o demək deyil ki, musiqimizin ahəngini dəyişsinlər. Axı bunu xalq dinləyir. Bəzən elə olur ki, başqa xalqların gözəl musiqilərinə qulaq asanda da adama xoş gəlir. Yaxşı musiqi hiss-həyəcan doğurur, adamın qanına-canına hopur...

- Siz bu həyatınızda hər bir sənətkarın arzuladığı nə varsa onu əldə edibsiniz. Amma yəqin ki, sizin düşüncələrdə hər hansı zirvə məfhumu var, o zirvədə nə durur, ona çatmaq üçün hansı arzularınız var?

- Daha bundan sonra mənə nə lazımdır ki... Yaşamaq, yaşamaq, bir də yaşamaq... Ancaq doğrudan da böyük arzularım var.

- Şəfiqə xanım, bu gün kimlərdən ötrü bərk darıxırsınız?

- 1944-cü ildə ustad sənətkarımız Bülbül Tbilisidə Zaqafqaziya Musiqi Baharı adı altında keçirilən konsertdə mənim Xanımana Əlibəylinin sözlərinə bəstələdiyim "Röya" mahnımı oxuyub. Əlbəttə, çox istərdim ki, Bülbül sağ olaydı. Onun yeri çox görünür, həm həyatda, həm də ifaçılıq sənətində. Bu gün mən rəhmətlik Üzeyir Hacıbəyov üçün o qədər darıxıram ki... Onun kimi dahi insanlar həyatda tək-tək olur. Onun gözəl sözü vardı, deyirdi ki, "Şəfiqə, sənətkar olmaq asandır, ancaq adam olmaq çətindir". Kaş bu gün Üzeyir bəy bir anlıq bu dünyaya qayıda biləydi, görəydi ki, mən onun zəhmətini yerə salmadım və musiqinin hər janrında əsərlər yaratdım. O bunu görüb çox sevinərdi, fərəhlənərdi...

- Bəs Boris İssakoviç Zeydmanı necə, xatırlayırsınızmı?

- Boris İssakoviç Zeydmanı da xatırlayıram. Allah ona da rəhmət eləsin. Zeydman olmasaydı, bəlkə bizim bu gun bəstəkarlıq məktəbimiz olmazdı. Onun üçün də çox darıxıram. Ümumiyyətlə, müəllimlərimin hamısı üçün darıxıram. Ancaq Üzeyir bəyin bunların arasında xüsusi yeri var.

- İndiyə qədər nəyin həsrətini çəkmisiniz?

- Mən sizə necə deyim?.. Mənim fikrimcə, qızı olmayan ana bədbəxtdir. Düzdür, oğlum Taleh mənim sağ əlimdir, ancaq çox istərdim ki, bir dənə də qızım olaydı. Gənc vaxtlarımdan başım yaradıcılığa elə qarışdı ki, heç bu günümü fikirləşmədim...

- Bəs yoldaşınız sizin ancaq sənətlə məşğul olmağınıza, sənətə bu cür fədakarlığınıza necə yanaşırdı?..

- Əlbəttə, hər kişi istəyər ki, xanımı vaxtını ona sərf eləsin. Bəzən bir də görürdün ki, şirin mahnı yazdığım yerdə, həyat yoldaşım hansısa bir işdən ötrü çağırırdı... Mənim sifarişlərim çox olduğuna görə ailəmə vaxt ayıra bilmirdim. Həyat yoldaşım rəhmətə gedəndən sonra qızımın olmaması mənə daha çox təsir etdi...

- Bu gün daha çox nəyin təəssüfünü çəkirsiniz?

- Adam yaşlaşdıqca, yaxın adamlarının əhatəsində olmağı çox istəyir. Mənim fikrimcə, hər bir ananın heç olmasa 3-4 övladı olsa yaxşıdır. Yəni bu imkanı cavanlıqda əldən verdiyimə görə təəssüflənirəm.

- 60 ildir ki, mahnı yazırsınız. Şan-şöhrətdən başqa bu mahnılar sizə nə qazandırıb? İndi bəstəkarlar mahnılarını baha satırlar. Siz də mahnılarınızı pulla satırsınızmı və əgər satırsınızsa neçəyə satırsınız?

- Bütün müğənnilər bilir ki, mən indiyə qədər heç kimə pulla mahnı satmamışam. İstərdim, telekanallar mənim mahnılarımı alsınlar, ancaq nə vaxt zəng edirəmsə, deyirlər ki, pulumuz yoxdur. Nə bilim, yəqin nə vaxtsa televiziyalar mənim mahnılarıma görə qonorar ödəyərlər. Ancaq heç vaxt müğənniyə pulla mahnı satmamışam.

- Şəfiqə xanım, indi güzəranınız necədir?

- Belə də! İnşallah yaxşıyam, yavaş-yavaş dolanıram. Prezident təqaüdü alıram. Yaxşı-pis, dolanmağa çalışıram. Doğrusu, nədənsə şikayət etmək də mənə yaraşmaz. Mən özümü tamamilə sənətimə həsr etmişəm. Artıq yaşa dolmuşam və mənim qədər özünü sənətə həsr edən adama yəqin ki, yaxşı baxmaq lazımdı.

- Təqaüdünüz sizə bəs edirmi?

- Nə deyim... Sağ olsunlar, yenə verirlər. Bu pul da dərmanlara, taksilərə xərclənir. Dərmanlar da ki, baha-baha. Hələ ev xərclərini demirəm. Bunun işıqpulu var, supulu var, ev haqqı var. Nə bilim, hansını deyim... Bir də görürsən harasa çağırırlar. Gedəndə də taksilə gedirsən...

- Son günlər musiqimizə uzanan əllərin sayı artıb. İbrahim Tatlısəs də sizin mahnınızı anonim adı ilə oxuyub, kürd mahnısı kimi təqdim edib...

- Yerə soxum onun boyunu. Mən efirdə də demişəm ki, ondan zəhləm gedir. O mənim "Nədən oldu" mahnımı "Qara yosma" filmində istifadə edib. Bu filmin kaseti mənim özümdə də var. Filmdə iki yerdə mənim mahnımdan istifadə edilib.

- Buna qarşı hər hansı bir tədbir görmüsünüz?

- Hə. Bu yaxınlarda Müəllif Hüquqları Agentliyindən gəlmişdilər. Gəlib kaseti də apardılar, üzünü köçürüb qaytardılar. Orada Natiq müəllim bu işlə məşğul olur. Dediklərinə görə, artıq yazıb Türkiyəyə xəbər göndəriblər.

- Bəs, bu işlər bir nəticə verməsə, onda necə?

- Onda heç nə. Mən bundan artıq nə edə bilərəm ki?! Mənə məsləhət görürlər ki, vəkil tutum?! Pulum haradadı vəkil tutmağa, buna çoxlu pul lazımdı. Mənim isə nə pulum var, nə canım, nə də vaxtım. Gördünüz də Brilyant necə düşdü öz mahnısının üstünə. İstəyinə də çatdı. Onun imkanları genişdir. Mənim isə...

- Yeri gəlmişkən, sizcə, biz xalq mahnılarımızı, dünyadan köçmüş və hazırda yaşayan bəstəkarlarımızın müəllif hüquqlarını necə qorumalıyıq?

- Vallah, nə bilim... Onu deyə bilərəm ki, eşidən kimi yazmaq lazımdır. Mən sadə bəstəkaram. Belə işlərlə gərək başda oturanlar məşğul olsun. Çünki onların əlində səlahiyyət, bu işlə məşğul olmaq üçün vəzifə var. Mənim isə nə vəzifəm var, nə də ki, "pravitelni" stolum. Əlbəttə, piratların, oğruların qarşısını almaq lazımdı.

- Daha qonşularınızdan şikayətçi deyilsiniz? Piano çalmağınızdan gileylənmirlər?

- (Gülür). Yox, daha səsləri çıxmır. Düzü, indi bütün işlərimi səhərdən axşama qədər görüb qurtarıram. Axşama heç nə saxlamıram. Hərdən olur ki, müğənnilər axşam saat səkkizdə gəlirlər, onlara da deyirəm ki, gec gəlməsinlər. Digər tərəfdən, doğrusu, yoruluram, daha əvvəlki kimi deyiləm.

- Ruhdan düşürsüz, yoxsa, yorulursuz?

- Yox, ruhdan düşmürəm, yoruluram. Daha yaşım o yaş deyil...

- Arada Manana ilə də qalmaqalınız oldu...

- Manana keçdi, qurtardı. Bilirsiniz, bu mahnını ilk dəfə Səyyad Əlizadəylə Mətanət oxuyub. Onlardan sonra da Elmira Rəhimzadə oxudu. Doğrusu, mahnının ifaçıları gözəl oxuyublar, amma Manana bu mahnını lap göylərə qaldırdı. Özü də o, mahnını estrada stilində oxudu. Mahnının adını da dəyişib. Onun əvvəlki adı "Sənin nəğmən" idi, indi isə "İntizar" olub.

- Əvvəlcədən Manana ilə hər hansı müqavilə imzalamış və ya razılığa gəlmişdiniz?

- Yox. Heç mənim xəbərim də olmayıb. Bir də gördüm ki, oxuyur. Mən eləcə mahnıları yazıram. Sonra görürəm ki, oxuyurlar.

- Manana sizdən icazə almamışdı...

- Yox, nə icazə. Mahnını oxuyandan sonra onu gördüm, dedim ki, "çox sağ ol, mahnını çox gözəl ifa etmisən. Təzə mənzil almışam, bir bizə gəl, söhbət edək". O da nə gəldi, nə də xəbər göndərdi. Bilirsiniz, bunlar hamısı bir az məşhurlaşandan sonra burunlarını dik tuturlar. Mən yazıram, qoy oxusunlar. Mənə də Allah yetirəcək. Belə hərəkətlərdən danışmaq, bu cür hadisələrə geniş yer vermək mənə yaraşmaz. Mənim neçə illik yaradıcılığım var. Mən opera yazmışam, neçə-neçə teatr tamaşalarına mahnılar bəstələmişəm. Dram Teatrına, Kukla Teatrına, Gənc Tamaşaçılar Teatrına mahnılar vermişəm. Uşaqlar üçün şən mahnılar yazmışam.

İltifat HACIXANOĞLU

Ekspress.- 2011.- 25 noyabr.- S. 11.