"Lalə"nin
qızlarını sözlə "döyürdüm"
77 illik
ömrünün 55 ilini sənətə həsr edən xalq
artisti Ceyran Haşımovanın min bir əziyyətlə
yaratdığı "Lalə" Qızlar
Ansamblının sorağı bir vaxtlar ölkəmizin
hüdudlarından çox-çox uzaqlardan gələrdi.
O "Lalə" ki,
milli ifaçılıq sənətinə Təranə Vəlizadə,
Nisə Qasımova, Mahrux Muradova, Nəzakət Məmmədova,
Kəmalə Rəhimova, Firuzə İbadova, Ruhəngiz
Allahverdiyeva, Zöhrə Abdullayeva, Rəhilə Bəndəliyeva,
Yaqut Abdullayeva, Sahibə Əhmədova və s. neçə-neçə
istedadlı müğənniləri bəxş etmişdi.
- Ceyran xanım,
"Lalə" Qızlar Ansamblını necə
yaratdınız? O dövrdə qızların musiqi ilə məşğul
olmasına valideynləri asanlıqla icazə vermirdilər, yəqin
ki, çətinlikləriniz çox olub.
- 1952-ci ildə Asəf
Zeynallı adına Musiqi Kollecini (o dövrdə Asəf
Zeynallı adına Musiqi Texnikumu idi) əlaçı diplomu
ilə bitirdiyimə görə, məni orada müəllim
saxladılar. Bu, o dövr üçün görünməmiş
hadisə idi. Tələbələrimin arasında qızlar da
vardı. Bu elə bir vaxt idi ki, musiqiçi qızlar çox
az idi. Buna qədər isə, mən Səid Rüstəmovun
rəhbərlik etdiyi xalq çalğı alətləri
orkestrində tar çalırdım. O, orkestrin nəzdində
sazçı qızlar dəstəsi yaratmaq istəyirdi. Mənim
ifama qulaq asandan sonra o, məni həmin qrupa dəvət etdi.
1959-cu ildə mən Azərbaycan Dövlət Tele-radio Komitəsinin
xalq çalğı alətləri orkestrinin saz qrupuna qəbul
edildim. Bu qrupda 4 sazçı qız vardı, mən də
qrupun konsertmeysteri idim. Siz cavansınız, ola bilsin ki,
bunları bilmirsiniz. 1959-cu ildə Moskvada keçirilən mədəniyyət
dekadasında mən də iştirak etmişəm.
Elə onda
ağlıma bir fikir gəldi ki, görəsən, yalnız
qızlardan ibarət ansambl yarada bilərəmmi? Bir dəfə
dərsdə fikrimi tələbə qızlara deyəndə,
onlar bunu bəyəndilər. Bu olub 1964-cü ildə. Beləliklə,
mən bu istiqamətdə işə başladım. Əvvəlcə
Asəf Zeynallı adına Musiqi Kollecindəki kamança
çalan qızları bu ansambla dəvət etdik. Sonra bir
qarmonçalan qız da tapdıq.
- Ansamblın ilk
üzvlərindən bu gün kimlər qalıb?
- Ansamblın ilk
qarmonçalanı Leyla Şıxıyeva idi. Hazırda
Zığ qəsəbəsində yaşayır. İlk
tarçalanlarımdan öz tələbəm olan Təcrübə
Sultanova hazırda Sumqayıt Musiqi Kollecinin müəllimidir.
Kamançaçalan Almaz xanım sonradan ailə qurub dəstəmizdən
ayrıldı. Onlardan heç biri indi ansamblda yoxdur.
Çünki o vaxtdan 47 il keçib, amma 25-30 il mənim
ansamblımda işləyən xanımlar olublar. Misal
üçün, müğənni Rəhilə Bəndəliyeva
artıq 32 ildir bizim ansamblda çalışır. 47 ildə
yüzlərlə istedadlı azərbaycanlı qızı
bizim ansamblda yetişib, sənətkar olub, sonradan müstəqil
həyata atılıblar. Qızlar ərə gedəndən
sonra mən onları başqaları ilə dəyişirdim. Həmin
qızların böyük əksəriyyəti müxtəlif
musiqi məktəblərində dərs deyirlər.
Çünki bəziləri ərə gedəndən sonra həyat
yoldaşları ansambla gəlməyə onlara imkan vermədi.
Özünüz bilirsiniz ki, o dövrdə qızların
musiqiçi olması çox çətin idi. Bəzən
valideynlər qızların bu arzusunun qarşısını
bütün vasitələrlə alırdılar.
- Bəs sizin
yoldaşınız nə yaxşı bu işə
razılıq verdi? Çünki bu qədər qızla
çalışmaq həm zəhmət, həm səbr, həm
də məsuliyyət tələb edirdi. Digər tərəfdən
ailəyə diqqəti azaldırdı...
- Mənim həyat
yoldaşım rəhmətlik Mirhaşım Haşımov
özü də musiqiçi idi. O da Asəf Zeynallı
adına Musiqi Kollecində skripkadan dərs deyirdi. O,
bütün iş-gücünü atıb, mənə dəstək
oldu. 1965-ci ildə ansamblı tam formalaşdırandan sonra
Dövlət Televiziya və Radio Komitəsinin sədri Ənvər
Əlibəyliyə müraciət edib dedim ki, belə bir
ansambl yaratmışam, çox istərdim bizə qulaq
asın, mümkünsə bu kolektivi tele-radionun nəzdinə
qəbul edin. Onda mən hələ nağaraçalan qız
tapa bilməmişdim. Ansamblın nağaraçalanı
oğlan idi. Deməli, tar, kamança, qarmon və nağaradan
ibarət ansamblla ilk solistlərimiz Zümrüd Həmidova və
rəhmətlik Suğra İbrahimova ilə Ənvər Əlibəylinin
qarşısında çıxış etdilər. Rəhmətlik
Ənvər müəllim ifamıza qulaq asandan sonra bizi təbrik
etdi və Televiziya və Radio Komitəsinə qəbul etdi. O,
mənə dedi ki, ansambla ad tapın. Mən də gülləri,
xüsusən laləni çox sevirəm, ona görə də
ansamblın adını "Lalə" qoydum. Bundan sonra mən
başqa alətlərin ansambla cəlb edilməsi ilə məşğul
oldum. Tez bir zamanda ansamblın üzvlərinin sayı
artdı. 1966-cı ilin fevralın 22-də ilk dəfə
radioda çıxış etdik. Həmin gün Ələkbər
Tağıyevin "Xızı dağları" və Tofiq
Quliyevin "Sənə də qalmaz" mahnılarını
ifa etdik. Elə həmin ilin martın 8-də Azərbaycan
qadınlarının bayramı münasibətilə ekrana
çıxdıq. Və martın 8-i həm də mənim
doğum günüm olduğu üçün ikiqat sevinclə
həyatıma yazıldı. Həmin konsertdən sonra
"Lalə" Qızlar Ansamblının
şanı-şöhrəti ellərə yayıldı.
Sonralar Təranə Vəlizadə, Nisə Qasımova, Mahrux
Muradova, Nəzakət Məmmədova, Kəmalə Rəhimova,
Firuzə İbadova, Ruhəngiz Allahverdiyeva, Zöhrə
Abdullayeva, Rəhilə Bəndəliyeva, Yaqut Abdullayeva, Sahibə
Əhmədova və neçə-neçə istedadlı
müğənnilər bizim ansamblda ilk addımlarını
atıblar. Onların arasında Nisə Qasımova "xalq
artisti", qalanları isə "əməkdar artist" fəxri
adlarına layiq görülüblər. "Lalə"
Qızlar Ansamblı 1966-cı ildən 1971-ci ilə qədər
Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Komitəsinin nəzdində
fəaliyyət göstərdi. Qastrollara çıxmaq
üçün biz 1971-ci ildən Dövlət
Filarmoniyasının nəzdində fəaliyyət göstərməyə
başladıq. 1978-ci ildə Dövlət Konsert Birliyi
yaranandan sonra ora keçdik, 1992-ci ilədək orda
çalışdıq. "Lalə" Qızlar Ansamblı
demək olar ki, ilin əksər vaxtını qastrollarda, əsasən
də xarici səfərlərdə keçirirdi. Mən bu zəhmətimə
görə, 1987-ci ildə "əməkdar artist",
2006-cı ildə isə "xalq artisti" fəxri adına
layiq görüldüm. Oğlum Rəşadla eyni gündə.
Musiqiçilər arasında bu ilk dəfə baş verirdi
ki, ana-bala fəxri ada eyni gündə layiq görülürlər.
2002-ci ildən isə prezident təqaüdçüsüyəm.
- Ceyran xanım,
qızlarla işləmək hansı mənada çətin,
hansı mənada asan idi? Çünki musiqiçi tayfası
bir az həm də şıltaq olur...
- Bəli, doğru
deyirsiniz, mənim üçün həqiqətən
çox çətin idi. Sizə deyim ki, mən kommunistəm,
köhnə bolşeviklər kimi çox sərt xasiyyətim
var. Mən onlara nəinki bədii rəhbər, ana olmuşam.
Rayonlardan gələn kimsəsiz qızları mən
respublikanın ən tanınan, sevilən sənətçisinə
çevrilməsinə yardım etmişəm. Mən təkcə
qızlara deyil, oğlanlara da müəllimlik etmişəm.
Xalq artistləri Möhlət Müslümov, Firuz Əliyev, əməkdar
incəsənət xadimi Əkrəm Məmmədov mənim tələbələrim
olublar. Oğlanlara dərs demək qızlarla işləməkdən
qat-qat asandır. Mənim rəhmətlik yoldaşım 5 il
inzibatçı kimi mənimlə birlikdə
çalışdı. Oğlum Rəşad doyunca ana
üzü görməyib. Doğulan gündən mənimlə
birlikdə qastrollarda böyüyüb. Məhz bu ansambla
görə mən bir övladla kifayətlənməli oldum. Mən
həqiqətən "Qəhrəman ana" adına layiq
bir qadınam. Çünki bu qədər qızın
nazına, şıltaqlığına dözmüşəm.
Onları pis təsirlərdən qorumuşam...
- O dövrdə də
imkanlı, pullu, vəzifəli "sponsorlar"
vardımı?
- Bəli, bizim də
qızların dalınca düşənlər, onlara qiymətli
hədiyyələr göndərənlər, hətta
qastroldan-qastrola arxamızca sürünənlər olurdu. Mən
onları belə şeylərdən qorumuşam. Doğrudur, bəziləri
nadan çıxırdı, toya getməyə, var-dövlətə
görə ansamblı atırdı. Çünki mən
onları toya buraxmırdım. Amma hanı onlar? Kim ki,
axıracan aylıq maaşa və ya qastrollarda aldığımız
sutkalıq qonorara dözdü, bu gün adlı-sanlı
müğənniyə, musiqiçiyə çevrildi.
Özüm 16 il kirayədə yaşamışam, amma
qazandığımı ansambla xərcləmişəm.
Zarafat deyil, bu qədər qızın geyimi, bəzək-düzəyi,
kosmetikası, xərcliyi mənə baxırdı. Bəxtimdən
də "Lalə" Qızlar Ansamblına gələnlər
kasıb-kusub qızları olurdu.
- Yəqin ki, sizi əsəbiləşdirdikləri
məqamlar da olurdu. Belə hallarda cəzalanırdılarmı?
- Bəli, inanın ki,
qızlar öz valideynlərindən çox məndən
qorxurdular. Mənim kişi kimi xasiyyətim var, günahkarı
vaxtında cəzalandırmasaydım, bu, ansambldakı
başqa qızlara pis tərbiyə olardı. Onları
sözlə elə "döyürdüm" ki, əlimlə
vursaydım, ondan yaxşı idi.
- Bəs onda necə
olur ki, pulun pul vaxtında qızları toya buraxmayan Ceyran
xanım, bu gün "Toylar kraliçası"
seçir?..
- "Toylar
kraliçası" yarışmadır. Digər tərəfdən
mən yalnız jüri üzvü kimi, əsl sənətə
qiymət verirəm...
- Yəqin,
özünüz də təsdiq edərsiniz ki, "Toylar
kraliçası"na gələn sənətçilərin
böyük əksəriyyəti elə də savadlı deyil,
akademik ifadan xəbərləri yoxdur...
- Bəli, əksəriyyətinin
adi musiqi savadı yoxdur. Onsuz da bu gün bütün
telekanallar akademik ifadan xəbərsiz qızları efirə
buraxır. "Toylar kraliçası"nda isə
başqalarından fərqli olaraq, təmənnasız hər
kəsə öz istedadını göstərmək
imkanı verilir. Bununla yanaşı toy müğənnisinin
necə olması onlara öyrədilir. Müsabiqənin sonuncu
qalibi Məlahət Muxtarova oldu. Məlahət Muxğarova
"Lalə" Qızlar Ansamblından
çıxmış müğənnidir. Yəni, digərləri
ilə müqayisədə o, professionl müğənnidir.
Artıq xalq da kimə SMS göndərdiyini yaxşı bilir.
İltifat
HACIXANOĞLU
Ekspress.-
2011.- 26-28 noyabr.- S. 19.