Azərbaycan virtual məkanda: Milli maraqlarımızı necə təmin edək?

Bu günlərdə "Facebook" şəbəkəsindəki ünvanıma Nigeriyadan bir məktub gəlmişdi. Vəkil olduğunu bildirən bir "qarabala" mərtəbəli salam-əleykdən sonra mətləbini belə çatdırırdı: "Ola bilsin, mənim məktubum sizin üçün gözlənilməz olacaq. Amma ümid edirəm ki, məsələ haqda məlumatlı olduqda məktubum sizə maraqlı gələcək. Mən vəkiləm. Bir müştərim vardı, ölüb. Onun bank hesabında 5 milyon dollar var. Ancaq bu vəsaiti götürəcək heç bir qohum-əqrəbası yoxdur. Sizin soyadınız "Camal" təsadüfən mənim mərhum müştərimin soyadı ilə uyğundur. Əgər dəstək ola bilsəniz həmin vəsaiti bankdan götürə bilərik ".

Bu sayaq mesajlardan çoxlarına gəldiyini eşitmişəm. Hətta şəxsən tanıdığım birisi "zənci qızın atasından qalma varidatına şərik olmaq üçün" borc-xərc edərək bir həftə İstanbulu dolaşmış və kor-peşman geri dönmüşdü...

Yazıya bu girişlə başlamaqda məqsədim virtual məkanda təsəvvür olunan və olunmayan halların baş verdiyini bir nümunə ilə çatdırmaqdır. Bəli, virtual məkan ucsuz-bucaqsız bir dəryadır. Bu dəryada heç bir çərçivə yoxdur. Nə coğrafi, nə inzibatii, nə mədəni, nə əxlaqi. Bu dəryaya baş vuran insan istədiyini yaza, istədiyi şəkli və ya videonu milyonlarla paylaşa bilər. İnternet əsri dediyimiz zəmanəmizdə informasiya silahdan daha böyük sürətlə məsafə qət edir. Silahlar susduğu halda, bir xəbər bombası dünyanı lərzəyə salır.

Demək, "dərya" dediyimiz virtual məkan istənilən növ təbliğat üçün informasiya vasitəsidir. Bəs, bizim o dəryada nəyimiz var, virtual məkanın imkanlarından gərəyincə yararlana bilirikmi?

Bu gün qloballaşan dünyada internetin rolu və yeri getdikcə artmaqdadır.

Azərbaycan da bu prosesin axarında özünəməxsus yer seçib. Azərbaycan insanının virtual məkana olan marağının dərəcəsini hər addımda görmək mümkündür. Kompüterlərin, xüsusilə nootbukların kreditlə satışı cəmiyyətin daha çox hissəsinin kompüterləşməsinə təkan verir. Əldə edilən hər bir kompüter isə daha bir şəxsin internet istifadəçisi olması deməkdir.

Hazırda Azərbaycanda müxtəlif yaş qruplarına aid insanlar internetdən yararlanır. Amma təbii ki, bu sahədə liderlik yeniyetmə və gənclərə məxsusdur. Gəncliyin çağdaş dünyanın aparıcı istiqamətinə çevrilən internetə marağı, ümumən cəmiyyətimizin üstünlüyü hesab oluna bilər. Amma bir çox hallarda bu üstünlüyümüzü dırnaqarasına almağa məcbur edən mənzərə ilə də üz-üzə qalırıq. Söhbət, yeniyetmə-gənclərin internetdən hansı məqsədlər üçün istifadə etməsindən gedir.

Qlobal internet şəbəkəsinin ən böyük mənfi cəhətlərindən birinin əxlaqsızlıq, dinsizlik və mənəviyyatsızlığın təbliği olduğunu nəzərə alsaq, belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, internetdən nəzarətsiz istifadə gənclərimizin milli-mənəvi tərbiyəsində kəskin psixoloji problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır.

Etiraf etməliyik ki, müasir gəncliyin tərbiyəsində boşluqlar xeylidir və təəssüf ki, internetin gerçək funksiyasına uyğun istifadə edilməməsi də bu işdə öz mənfi rolunu oynayır.

Düzdür, bunun günahını müvafiq strukturların üzərinə atmaqdan sadə yol yoxdur. Problemin nəzarətə götürülməsi və tədricən aradan qaldırılması üçün dövlət qurumları ilə yanaşı, ictimai təşkilatlar və mətbuat da bu məsələdə məsuliyyət hissini bölüşməlidir.

Bu gün əraziləri işğal altında olan Azərbaycanın öz hərbi potensialını gücləndirməklə yanaşı, informasiya müharibəsində də böyük imkanlara malik olmasına ehtiyac var. Xüsusən də, nəzərə alsaq ki, qarşımızdakı düşmən öz işğalçı xislətini gizlətmək və özünə məsum, əzabkeş imici qazandırmaq üçün informasiya sahəsində durmadan çalışır.

Bir araşdırma nəticəsində bəlli olmuşdu ki, ermənilər dünyada uydurma erməni soyqırımına aid bir milyondan artıq sayt yaradıblar. Bu saytları yaradanlar, təbii ki, ermənilər də daha çox da internet aludəçisi olan erməni gəncləridir. Hətta iş o yerə çatıb ki, ermənilər Xocalı soyqırımı ilə bağlı sayt yaradaraq bu insanlıq dramının törədilməsinin günahını məhz azərbaycanlıların üstünə yıxıblar.

Erməni gənclərinin bu rəzil əməlləri fonunda, onların azərbaycanlı yaşıdlarının etdiklərini bəlkə də, barmaqla saymaq olar. Bu yerdə deyilə bilər ki, bizdə də həm Qarabağla bağlı, həm də milli vətənpərvərlik yönümlü çoxsaylı saytlar açılıb və ya açılır. Razıyam, amma bu saytlar bir çox hallarda keçici həvəsin və qızğın vətənpərvərliyin məhsulu olaraq meydana çıxır. Ya da, hansısa kampaniya zamanı ictimai rəğbət qazanmaq istəyənlər tərəfindən ortaya qoyulur. Lakin, aradan müəyyən müddət keçdikdə, həmin saytlar yenilənmir, sonra isə illik xərci ödənilmədiyi üçün yavaş-yavaş internet aləmini tərk edir.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Azərbaycan gənciyinin internetə marağı böyükdür. Orada nə axtarmasından asılı olmayaraq. Amma bu böyük potensialın bir qədər də milli və dövlət maraqlarının müdafiəsinə yönləndirilməsinə ehtiyac var.

Bu gün təəssüf ki, itkilərimiz yalnız torpaq itkisi ilə bitmir. Bizimlə eyni coğrafiyada yaşayan düşmən bacardıqca daha çox maddi və mədəniyyət nümunələrimizi özününküləşdirməyə və dünyaya da bu cür təqdim etməyə çalşır. Bu gün Azərbaycan musiqisi, Azərbaycan mətbəxi, Azərbaycan xalçası təkcə Avropa muzeylərində, beynəlxalq sərgilərdə deyil, internet məkanında da "erməni məhsulu" yarlığı ilə təbliğ edilir. Hətta bununla bağlı özəl saytlar da yaradılır. Bütün bunların fonunda bizim etdiklərimiz çox kiçik görünür.

Mövzu ilə bağlı söhbətləşdiyimiz tanınmış sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu virtual məkanda milli maraqlarımızı daha yüksək səviyyədə qorumaq üçün ciddi, konkret, sistemli işlər görülməsini vacib sayır. Sosioloq bu yöndə görülməli olan işləri aşağıdakı şəkildə qruplaşdırır:

1). Virtual məkanı təhlil edən elmi-araşdırma qruplarının yaradılması.

Bu qrupların bir-biri ilə əlqələrinin, təcrübə mübadilələrinin olması faydalı olar. Bu araşdırma qrupları işı xüsusi elmi metodların köməyi ilə virtual məkanda olkəmiz üçün mühüm olan qaynaqları və yayılan fikirləri çeşidləyərək dərindən təhlil etməlidirlər. Bunun nəticəsində aşağıdakı kimi tədbirlər görulməlidir:

a) mudafiə xarakterli - əleyhimizə yayılan informasiyaları neytrallaşdırmaq, ifşa etmək üçün;

b) qabaqlayıcı xarakterli - yəni biz Azərbaycandakı proseslər barədə düşmənlərdən daha öncə musbət xarakterli rəy formalaşdırmalıyıq;

c) hucum xarakterli- Ölkə prezidentinin də dediyi kimi biz hücum taktikasını seçməliyik.

2). Ona görə də virtual məkanda iş aparmaq üçün xüsusi qruplar yaradılmalıdır. Bu qruplar yuxarıda deyilən istiqamətdə təmkinlə iş aparmalıdırlar.

3). Virtal məkanın əhəmiyyəti barədə TV-lərdə geniş izahat işi aparılmalı, əhalinin bu sahədə maariflənməsi üçün ciddi işlər görülməlidir. Bəzən sentimental, erotik söhbətlər zamanı belə ölkəyə dair arzuolunmaz informasiyaların bilinmədən ötürülməsi barədə söhbətlər aparılmalıdır.

Ə.Qəşəmoğlu bildirir ki, butun bu işlər xaotik olaraq görülə bilməz: "Həmin elmi araşdırma mərkəzləri taktiki və strateji fəaliyyət proqramları hazırlamalıdırlar. Bu fəaliyyət proqramlarında siyasətçilərin, KİV-in, ictimai təşkilatların, elmi təşkilatların, hər bir sosial şəbəkə iştirakçılarının arzu olunan fəaliyyət xarakteri dəqiqləşməlidir. Sistemli bir mexanizm hazırlanmalıdır. Virtual məkanda debatlarda, muzakirələrdə, rəy yaratmaqda emosional yox, təmkinlə fəaliyyət göstərilməlidir. İntellektual olaraq udulmayan söhbətdə emosional olaraq deyilənlər əksinə, Vətənin əleyhinə işləyir".

Mövzu ilə bağlı digər həmsöhbətimiz Avrasiya Təhlükəsizlik və Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Hatəm Cabbarlı virtual məkanda xüsusilə xarici dillərdə mədəniyyət, tarix, siyasət və sairə haqqında sanballı internet səhifələrinin hazırlanmasını təklif edir. Onun sözlərinə görə bu cür informasiya resurslarında ermənilərin yazdıqlarının əsassız və yalan olduğu onların öz dilindən verilə bilər: "Bəzən ermənilər o qədər ağ yalan, şər, iftira yazırlar ki, onların bu yazılarını təkzib edərək də vermək olar. Təəssüf k, biz bu gün daha çox Azərbaycan dilində səhifələr yaratmaqla özümüz-ozümüzə "nağıl danışırıq. Bu baxımdan, diaspor təşkilatları, Xarici İşlər və Mədəniyyət nazirlikləri ilə ortaq işlər görmək mümkündür. Və bu işləri görmək üçün ən başlıcası maddi mənbə lazımdır. Bəzən internetdə transmilli təşkilatlar tərəfindən müxtəlif məsələlərlə bağlı səsvermələr keçirilir. Belə səsvermələrdə də bir çox hallarda ermənilər bizi üstələməyə nail olurlar. İnternet sahəsində yeniyetmə-gənclərin bilgiləndirilməsinə, milli və dövlət maraqlarının müdafiəsi üçün yönləndirilməsinə böyük ehtiyac var. Bu iş isə sistemli şəkildə aparılan iş çərçivəsində öz bəhrəsini verə bilər".

Son illər həm qeyri-hökumət təşkilatları, həm də mətbuat orqanlarının müvafiq dövlət donor qurumlarının dəstəyi ilə müxtəlif layihələr həyata keçirdiyini xatırladan H.Cabbarlı qarşıdakı müsabiqələrdə QHT-lər və medianın virtul məkana aid layihələr təklif etmələrini zəruri sayır.

Virtual məkanda bizə açılan informasiya savaşının önündə dayanacaq qüvvə birmənalı olaraq Azərbaycan gəncliyidir. Ona görə də bu gün Azərbaycan gənci üçün kompüter arxasında oturmaq, səngərdə dayanmaq qədər müqəddəs və məsuliyyətli bir işə çevrilməlidir.

Aqil CAMAL

Ekspress.- 2011.- 29 noyabr.- S. 11.