Hər adam muğam oxuya bilməz...

İçərişəhərdəki qədim memarlıq nümunəsi "Karvansaray" ötən əsrin 80-ci illərində diqqətsizlik üzündən uçulub-tökülürdü.

Tanınmış incəsənət xadimi Arif Qazıyev bu qədim binaya yeni, özü də bambaşqa həyat verdi - Orta Əsrlərin qonaq evini, ötən əsrin yeyib-içmək məkanını mədəniyyət ocağına çevirdi. Onun fədakarlığı, çəkdiyi minbir əziyyət sayəsində 1988-ci ildə milli-mənəvi simvolumuz olan muğamın keşiyində duracaq Muğam Teatrı yaradıldı.

Hazırda bu muğam məbədi sadəcə xanəndələrin, muğam aşiqlərinin üz tutduqları məkan deyil, Bakının qonaqları da burada xalqımızın qədim tarixi və musiqisi ilə tanış olur, milli yeməklərimizin dadı damağında qalır.

Yeri gəlmişkən, bu arada təmirə dayanan Muğam Teatrının taleyi ilə bağlı müxtəlif söz-söhbətlər dolaşır. Muğam Teatrının direktoru Arif Qazıyev "Ekspress"in əməkdaşının bu məsələ, habelə rəhbəri olduğu teatrın yaradıcılıq planları ilə bağlı suallarını cavablandırıb.

- Arif müəllim, başqa teatrlar yeni yaradıcılıq mövsümünə çoxdan start veriblər, Sizin teatrsa hələ də təmirdədir. Sanki təmir məsələsi birdən-birə ortalığa çıxdı?

- Bizim teatrın binası qədim, tarixi bina olduğu üçün daimi olaraq 3-5 ildən bir restavrasiya işləri aparılmalıdır. Tarixi bina olduğu üçün bu binanın təmiri də mütəxəssislər tərəfindən aparılır. Orada fəaliyyət göstərdiyimiz 20 ildə həmin binanı saxlamaq üçün çox əziyyətlər çəkdik.

- İndi təmiri kim aparır?

- Təmir "İçərişəhər" Dövlət Tarixi Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən həyata keçirilir. Binamız bu idarənin balansında olduğu üçün bizə heç bir dəxli yoxdur. Özləri smeta tutub iş görürlər.

- Sizinlə razılaşdırmırlar?

- Bu binanı 22 ildir mən saxlayıram. İndiyədək o binanın saxlanmasında kimsə bizə bir qəpik də olsun kömək etməyib. Amma bizim sözümüzə baxan kimdi? "İçərişəhər" Dövlət Tarixi Memarlıq Qoruğu İdarəsinin indi böyük səlahiyyətləri, həm də çoxlu imkanları var. Dövlət bu idarəyə yaxşı pul buraxır, artıq "Qız qalası"nın da təmirinə başlayıblar. Mən onlara çox dedim ki, yayda belə binalarda təmir aparmaq düzgün deyil, çünki turistlərin gələn vaxtıdır. Gərək təmir qış aylarında, turistlərin az gəldiyi vaxtlarda aparılaydı. Doğru buyurdunuz ki, teatrlar yeni mövsümə start veriblər. Biz tamaşa hazırlamalıyıq, amma yer tapıb məşq edə bilmirik. Azərbaycanın müstəqilliyinin 20 illiyinə elə yaxşı hazırlaşırdıq ki. Təmirə görə işlərimizin qrafiki pozuldu.

- Bəs Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi sizə niyə yer ayırmayıb?

- Hələlik Əbülfəs müəllimə bu barədə heç nə deməmişəm. Görüm, harda yer tapa bilərəm. Oktyabrın 6-da Beynəlxalq "Muğam" Mərkəzində görkəmli bəstəkarımız Cahangir Cahangirovun anadan olmasının 90 illiyinə həsr edilən böyük bir tədbir keçirməyi planlaşdırırıq. Hazırda məşqlərimiz Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının binasında baş tutur. Binamızın olmaması bizə çox baha başa gələcək. Daimi müştərilərimizi, qonaqlarımızı itirəcəyik. Sözün düzü, məni onun kommersiya tərəfi maraqlandırmır. Muğam Teatrının qapısından içəri ayaq basan adam sanki əsrlər əvvələ düşürdü. Biz oranı elə düzəltmişdik ki, hər kəs özünü qədim Bakıda hiss edirdi. Əsl azərbaycançılığın simvolu idi. Binanın divarlarının daşlarını ağardıblar. O daşların ağardılması düzgün deyildi. Lazım olsaydı, elə o vaxt mən özüm ağartdırardım da. Daşların üzərindəki qara his-pas özündə əsrlərin tarixini əks etdirir. Bu his-pasda vaxtilə burada olan insanların nəfəsləri həkk olunub. Bu iş çox pisimə gəldi. Mən narazıçılığı bildirəndən sonra təhdidə başladılar. Gah dedilər "binanı tərk edin", gah bizdən binaya görə pul istədilər.

- Bəlkə təmir məsələsi binanı əlinizdən alınması üçün bir bahənədir?

- Biz də əvvəlcə belə düşünürdük. Ona görə də, respublikanın ən tanınmış muğam xadimləri - başda xalq artisti Habil Əliyev olmaqla, Əlibaba Məmmədov, Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Aygün Bayramova, Nəzakət Teymurova və digər xanəndələrlə birlikdə hörmətli prezidentimiz İlham Əliyevə bu barədə məktub yazdıq. Məktubda qeyd etdik ki, bu gün xanəndələrin yeganə yığışdıqları yer Muğam Teatrıdır. Yəni bizim yığışmağımız üçün bir məkan olmalıdır.

- Bəs Beynəlxalq "Muğam" Mərkəzi?

- Ora bizlik deyil. Prezidentimiz də Fatma xanım Abdullayevaya məsələni araşdırmağı tapşırıb. Fatma xanım da "İçərişəhər" Dövlət Tarixi Memarlıq Qoruğu İdarəsindən bu barədə soruşanda deyiblər ki, guya bizdən binadan çıxmaq yox, oranı müvəqqəti boşaltmaq tələb olunub.

- Muğam Teatrının dövlət statusu varmı?

- Var, amma dövlət bizə yalnız maaş verir, binanı öz gücümüzə saxlayırıq, kommunikasiya xərclərini cibimizdən ödəyirik.

- Muğam Teatrı o binadan çıxarılsaydı, yəqin ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi sizə bu barədə göstəriş verərdi...

- Bəli, artıq çıxarılmaq qorxusu yoxdur. Hətta olsa belə, burada işləyənlərin əksəriyyəti qarabağlıdır. Əgər binadan çıxarılsalar, onlar özlərinin üstünə neft töküb yandırarlar, Mən özüm şəxsən son 22 ildə bütün varımı-yoxumu bu binanın əla vəziyyətdə saxlanmasına xərcləmişəm. Oranı bir vaxtlar insanlar zibilliyə döndərmişdilər, içindən keçib gedirdilər. Biz ora qədim xalçalar alıb döşəmişik. Oranı elə qurmuşuq ki, qapıdan içəri keçən özünü qədim vaxtlarda hiss edir. Arxivdən mən qədim Bakının köhnə fotolarını axtarıb tapmışam. Xaricdən gələnlər hamısı mütləq bu binaya baş çəkməliydilər. Bura gələn turistlər həm tariximizi öyrənir, həm milli yeməklərimizdən dadır, həm də milli musiqimizə qulaq asırdı. Vallah, elələri vardı, gecə səhərəcən buradan əl çəkmirdi. Bizim teatra xarici dövlətlərin prezidentləri qonaq gəliblər. 2008-ci ildə Türkmənistan prezidenti Qurbanqulu Berdimühəmmədov Bakıya gələndə cənab prezidentimiz onu bura qonaq gətirmişdi. Oturub çay içdilər, biz də yaxşı bir konsert proqramı ilə çıxış etdik, çox xoşuna gəldi. Mən də söhbət vaxtı teatrın, Bakının tarixindən danışdım. Gedəndə öz "vizitka"sını mənə verdi. Sonra mənə dedilər ki, o hər adama vizit kartını vermir. Əgər Türkmənistanda bu "vizitka"nı kimə göstərsən, hamı sənə hörmət edəcək. Sonra Türkmənistanın səfiri ilə görüşəndə bu "vizitka"nı göstərdim, dedi ki, sizə nə qulluq göstərək. Dedim ki, Türkmənistanda konsert vermək istəyirik. O da Türkmənistanın mədəniyyət naziri ilə danışandan sonra bizi ora dəvət etdilər. Oktyabrın 26-da Türkmənistanın dövlət müstəqilliyinin 20 ili tamam olur. Həmin bayram konsertlərində bizim teatrın kollektivi də iştirak edəcək. Biz inşallah oktyabrın 23-də Türkmənistana gedəcəyik.

- Bəs öz ölkəmizin müstəqilliyinin 20 illiyinə necə hazırlaşmısınız?

- Biz hələ ötən ildən Azərbaycanın müstəqilliyinin 20 illiyi münasibətilə bölgələrdə bayram konsertləri verməyə başlamışıq. Sentyabrın 28-də Goranboyda konsert verdik. Ondan sonra Kürdəmirdə, Yevlaxda konsertlərimiz olacaq. İnsanların bayram əhval-ruhiyyəsini qaldırmağa çalışırıq. Mən əminliklə deyirəm ki, camaat bizim konsertlərdən çox razı qalır. Çünki fonoqramma oxumuruq. Hələ də müğənnilərə başa sala bilmirik ki, bayram konsertlərində fonoqramma oxumaq olmaz.

- Bu gün muğam sənətinə dövlət qayğısı olduğu üçün ona sanki bir axın əmələ gəlib. Muğamın kütləviləşməsi sizcə sonradan problemlər yaratmaz ki?

- Xeyr, indi elə musiqilərə qulaq asırıq ki, 15-20 il əvvəl onu ifa edəni bəlkə də öldürərdilər. Amma telekanallar insanların zövqünü elə dəyişib ki, bu gün belə musiqilərə rahatlıqla qulaq asırıq. Yəni efir belə musiqini bizlərə həzm etdirə bilib. Amma mən özüm də muğamın kütləviləşməsinin əleyhinəyəm. Çünki muğam ağır janrdır, hər adam bunu oxuya bilməz. Və ustadlar da hər oxuyana muğam oxumağa icazə verməməlidirlər. Artıq estrada müğənniləri muğam oxumağa başlayıblar. Nədir, nədir muğamda pul, titul almaq, tez məşhurlaşmaq var. Halbuki, 10-15 il əvvəl xanəndələr vardı ki, dəfi atıb pop musiqisini tutmuşdular. Bu gün əsl xanəndə çox azdır. 18-19 yaşlı cavan-cavan uşaqları yığıb guya muğam müsabiqələri keçirirlər. Mən sizə inandırım ki, orada iştirak edənlərin heç də hamısı dəstgahları axıradək bilmir. Əvvəla xanəndə 30 yaşadək öyrənməlidir. 18-19 yaşlı cavan uşaq nə bilir muğam nədir. Özü də hərəsi bir münsiflər heyətinin üzvünün tələbəsidir. Bu onun xatirinə, o da bunun xatirinə bir-birinin tələbəsini tərifləyir. Orada iştirak edən uşaqlar da elə bilirlər ki, artıq əsl xanəndədirlər. Çünki məşhurlaşırlar, şan-şöhrət, pul gözlərinin qabağını tutur, öyrənmək yaddan çıxır. İntəhası, biz gərək bunları seçəndən sonra onları boş buraxmamalı, savadlarının artmasını ciddi diqqətdə saxlamalıyıq ki, sonradan korlanmasınlar. Gənclərin aralarında çox istedadlı xanəndələr var. Mən Elməddinin adını çəkmək istəyirəm, əgər onu boş buraxmasalar, gələcəkdə əla xanəndə olacaq. Bundan başqa, Babək Niftəliyev, Ehtiram Hüseynov, İlkin Əhmədovun adını qeyd etmək istəyirəm. Onlar bizim teatrın solistləri olublar. Özləri bilsinlər, əgər yaxşı xanəndə olmaq, xalqın sevimlisinə çevrilmək, fəxri adı öz ifaları ilə almaq istəyirlərsə, gecə-gündüz öz üzərlərində işləməlidirlər. Mən bəzi gənclərdə "ulduz" xəstəliyini hiss etdiyimə görə teatrdan uzaqlaşdırdım. Bir az böyük-böyük danışırdılar...

- Kimləri uzaqlaşdırmısınız?

- Adlarını açıqlamaq istəmirəm. Gəncdirlər, bəlkə papaqlarını qabaqlarına qoyub öz gələcəkləri barədə ciddi fikirləşdilər. Ona görə də, gələcəkdə bu kimi müsabiqələrin keçirilməsinə çox ciddi yanaşmaq lazımdır.

İLTİFAT

Ekspress.- 2011.- 1-3 oktyabr.- S. 19.