Generallara böyüklük edən polkovnik...

Yola saldığımız həftə Türk dünyasının böyük oğlu, XX əsrdə Türkiyənin siyasi həyatına damğasını vurmuş şəxsiyyətlərdən biri, dünya bozqurdlarının əfsanəvi lideri Alparslan Türkeşin vəfatından 15 il ötdü.

Türkeşin adı şöhrətinə, nüfuzuna, özündən sonra qoyub getdiyi siyasi irsinə görə ölkənin prezidenti və baş naziri postlarını tutmuş bir çox siyasi xadimlərdən daha parlaqdır.

Halbuki o, dövlətdə heç vaxt ən böyük vəzifələri tutmayıb, yalnız baş nazirin müavini olub. O, heç general rütbəsi də almayıb, ancaq polkovnik ola-ola generallara böyüklük edib. O, Azərbaycanın böyük dostuydu. Onun üçün Quzey Kıbrıs, Türkiyə və ya Azərbaycan ayrı-ayrı üç dövlət deyildi, bu üç dövləti vahid görür, üç qardaş deyə tanıyırdı. O, bu xüsusda çox səmimiydi. Vəfatından keçən bunca illərdən sonra onu doğulduğu yavru vətənində (Quzey Kıbrısda), yaşadığı ana vətənində (Türkiyədə), tez-tez anıldığı ruhunun vətənində (Azərbaycanda) sevimli edən məhz budur.

Bu 15 ildə o, millətsevər, vətənpərvər insanlar tərəfindən bir gün belə yaddan çıxmadı, həmişə anıldı, həmişə ehtiramla xatırlandı.

Alparslan Türkeş 1917-ci il noyabrın 25-də Kiprdə, Lefkoşa şəhərində doğulub. 1933-cü ildə ailəsi ilə birlikdə İstanbula köçüb. 1936-cı ildə Kuleli hərbi məktəbindən leytenant rütbəsiylə məzun olub. 1940-da Geliboludaki 58-ci piyada alayında tağım komandiri vəzifəsində xidmət edib. 1944-cü ildə baş leytenant rütbəsindəykən yazıçı Nihal Atsızla birlikdə "İrqçilik-Turançılıq" ittihamı ilə mühakimə olunub, 9 ay 10 gün Topxana hərbi həbsxanasında yatıb.

1945-ci ildə hərbi tribunalın qərarı ilə azadlığa buraxılıb, 1947-ci ildə bəraət alıb və təkrarən orduya dönüb. 1955-ci ildə Türkeş Hərbi Akademiyanı bitirib. Daha sonra ABŞ-a göndərilib və orada hərbi akademiya və piyada məktəbini qurtarıb. 1955-1957-ci illər arasında Vaşinqtonda NATO-nun daimi komitəsində Türkiyə Müdafiə Nazirliyinin nümayəndəliyində çalışıb. 1959-cu ildə Almanyada Atom və Nüvə məktəbinə göndərilib və buradakı təhsilindən sonra polkovnik rütbəsi alıb. 1960-cı il çevrilişindən sonra bir sıra zabitlərlə birlikdə Alparslan Türkeş də ordudan təqaüdə çıxarılaraq Hindistandakı səfirliyə müşavir vəzifəsinə göndərilib.

Sürgündəykən MBK başqanı Cemal Gürselə məktub yazaraq Yüksək Ədalət Divanında mühakimə olunan sabiq baş nazir Adnan Menderesin və onun yaxınlarının edam edilməsinin doğru olmayacağını bildirib. 1963-cü ildə ölkəsinə qayıdıb. Siyasətə atılıb. Dostları ilə birlikdə Cümhuriyyyətçi Kəndli Milllət Partiyasına daxil olub. 1965-ci ildə partiyanın sədri olub. Millət vəkili seçilib. 1969-cu ildə CKMP-nin Milliyətçi Hərəkat Partiyasına (MHP) çevirib. 1975-ci ildən sonra "Milliyyət cəbhə" adı verilən koalisiya hökumətlərində baş nazirin müavini olub. 1980-ci il hərbi çevrilişindən sonra həbs edilib, 4.5 il məhbus həyatı yaşayıb. 1987-ci ildə siyasətlə məşğul olmaq yasağı götürüldükdən sonra yenidən MHP-yə daxil olub. Qurultayda partiyanın sədri seçilib, Yozqatdan millət vəkili seçilərək yenidən parlamentin üzvü olub. 1997-ci ildə, aprelin 4-də 80 yaşındaykən vəfat edib. Bu, bütün şüurlu həyatı 20-ci əsrin qeyri-stabil siyasi həyata malik Türkiyəsində təlatümlərdə, hərbi çevrilişlərin iztirablı dönəmlərində keçən Türkeşin ömür yolunun qısa məcmusudur. Onun həyatının bir hissəsi də xaricdə təhsildə və sürgündə, daxildə məhbəsdə keçib.

Ekspress.- 2012.- 7-9 aprel.- S. 17.