Sahibkarlığın investisiya təminatı
Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti
sərmayə qoyuluşunda rolunu artırır
Azad sahibkarlığın və liberal iqtisadiyyatın təşviqi
Azərbaycanda sahibkarlığın investisiya təminatını gücləndirmək üçün hökumət müxtəlif variantlara əl atır. Belə vasitələrdən biri 2006-cı il martın 30-da yaradılan "Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti" (AİŞ) Açıq Səhmdar Cəmiyyətidir.
AİŞ dövlət başçısının "İnvestisiya Fəaliyyətinin Təşviqi üzrə Əlavə Tədbirlər haqqında" sərəncamı ilə yaradılıb və bu şirkətin təsis edilməsində məqsəd Azərbaycan ərazisində iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsidir.
AİŞ-in fəaliyyətinin əhəmiyyətli tərəfi ondan ibarətdir ki, şirkət neftdən gələn pulların bir hissəsinin qeyri-neft sektoruna yönəldilməsində, həmçinin xarici və yerli sərmayədarların biznes layihələrinə cəlb edilməsində aktiv rol oynayır.
"İnvestisiya Fəaliyyətinin Təşviqi üzrə Əlavə Tədbirlər haqqında" sərəncamda qeyd edilir ki, neftdən gələn gəlirlərin artması həmin vəsaitdən qeyri-neft sahələrinin inkişafında istifadə edilməsi və bu sahələrə xarici investisiyaların daha çox cəlb edilməsi üçün yeni imkanlar açır. Bu şəraitdə AİŞ iqtisadiyyatın qeyri-neft sahələrinin inkişafına, bu sahələrdə mövcud müəssisələrin maddi və texnoloji bazasının yeniləşdirilməsinə investisiya qoyuluşunun təşviqi məqsədi ilə yaradılır.
Şirkətin investisiya fəaliyyətinin məqsədini, əsasən, ölkə iqtisadiyyatının qeyri-neft sahələrində fəaliyyət göstərən səhmdar cəmiyyətlərinin və digər kommersiya təşkilatlarının nizamnamə kapitalındakı iştirak payını, o cümlədən səhmlərini almaqla müddətli investisiya qoyuluşunun həyata keçirilməsi təşkil edir.
Şirkət investisiya qoyduğu kommersiya təşkilatının nizamnamə kapitalında üstün iştiraka malik olmur. Yəni, heç bir müəssisədə şirkətin payı 50%-dən çox ola bilməz. Bununla belə AİŞ səhmdar olduğu müəssisədə öz payını artıra bilər. Eyni zamanda həmin paya şirkət birdəfəlik sahib olmur. AİŞ-in iştirak etdiyi biznes layihəsi uğurla həyata keçirildikdən sonra, şirkıt həmin layihədə iştirakına xitam verir və səhmdarlar arasındakı ilkin razılaşmaya uyğun olaraq öz payını satır. Satış 3 formada ola billər: ya fond bazarları vasitəsilə səhmlər ümumi alıcı kütləsi üçün satılır, ya səhmlərin və ya payların digər strateci investorlara satışı həyata keçirilir, yaxud da səhmlərin və ya payların mövcud səhmdarlara satışı şəklində olur.
Şirkətin sahib olduğu səhmləri nə zaman satacağı əvvəldən bilinir. Kommersiya təşkilatının nizamnamə kapitalına qoyulan investisiya üçün AİŞ-in ali idarəetmə orqanının müəyyən etdiyi müddət bitdikdə, şirkət əldə etdiyi iştirak payını bazar qiymətləri ilə sataraq, kommersiya təşkilatındakı iştirakına xitam verir.
Şirkətin dövlətə məxsus səhmlərinin saxlanılmasını və idarə olunmasını İqtisadi İnkişaf Nazirliyi həyata keçirir, həmin səhmlər üzrə dividendlər isə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Fonduna köçürülür.
Vəsaitin
Dövlət Neft Fonduna
köçürülməsi təsadüfi deyil.
Çünki AİŞ məhz Dövlət
Neft Fondunun vəsaitlərindən
istifadə edilməklə təsis edilib.
Azərbaycan prezidentinin fərmani ilə
Dövlət Neft Fondunun
2006-cı il büdcəsindən 90 milyon manat AİŞ-in
nizamnamə kapitalının formalaşdırılmasına
yönəldilib.
Dövlət Neft Fondu AİŞ-in Müşahidə Şurasında da təmsil olunur. Ümumiyyətlə, şirkətin Müşahidə Şurasında Azərbaycanın iqtisadi sahəsini tənzimləyən nazirliklər və digər dövlət qurumları təmsil olunub və Müşahidə Şurası AİŞ-in ən yüksək idarəedici orqanı sayılır. Müşahidə Şurasında eyni zamanda İnvestisiya Komitəsi kimi çıxış edir və hər bir investisiya qərarı onun tərəfindən verilir.
İqtisadi İnkişaf naziri Şahin Mustafayev Müşahidə Şurasının sədri, Dövlət Neft Fondunun icraçı direktoru Şahmar Mövsümov sədr müavini, maliyyə nazirinin I müavini İlqar Fətizadə, Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsinin sədr müavini Rüstəm Şahbazov, Mərkəzi Bankın sədr müavini Vadim Xubanov isə üzvləridir.
AİŞ investisiya
siyasətində əsas
prinsipləri bir neçədir. Bunlar arasında Azərbaycan ərazisində səmərəli
və effektiv fəaliyyət göstərən
müəssisələrə sərmayə qoyuluşlarının
edilməsi və ya digər investorlarla
yeni müəssisələrin
və birgə investisiya fondlarının
təsisi, Azərbaycan
iqtisadiyyatının qeyri-neft
sektoruna investisiya qoyuluşları, korporativ
idarəetmə prinsiplərinin
tətbiq edilməsi və investorların hüquqlarının qorunması
var. AİŞ-in əsas məqsədi
yerli və xarici investisiyaların Azərbaycan iqtisadiyyatına
cəlb edilməsi ilə yanaşı müasir texnologiyalar, "know-how"
və investisiya qoyulmuş müəssisələrdə
korporativ idarəetmə
standarlarının və
beynəlxalq maliyyə
hesabatlılıq standartlarının
tətbiq edilməsidir.
Sərmayə qoyuluşunda prioritet
istiqamət kimi isə AİŞ ağir sənaye, alternativ enerci sahələrini, informasiya texnologiyaları və telekommunikasiyaları,
kənd təsərrüfatını,
qida sənayesi və qablaşdırmanı,
logistika və daşınma, turizmi əsas götürür.
AİŞ eyni zamanda "fondlar fondu" kimi də fəaliyyət göstərir. AİŞ, dövlət investisiya fondu olaraq, Azərbaycan
bazarına daxil olmaq istəyənlər üçün ən yaxşı investisiya ortağı ola
bilər. Azərbaycanın böyük artımla
inkişaf edən qeyri-neft sektorundakı imkanlarından yararlanmaq üçün AİŞ potensial
investisiya partnyorlarını
(fərdi və ya institusional) birgə investisiya fondların yaradılmasına
dəvət edir.
AİŞ indiyə qədər Azərbaycan iqtisadiyyatına
birbaşa 90 milyon manat sərmayə qoyub. Lakin onun iştirak
etdiyi layihələrə
qoyulan ümumi sərmayənin həcmi
900 milyon manatı ötüb. 2011-ci ilin
sonunda şirkətin aktivləri 4,5 milyon manat artaraq, ilin sonuna 174,8 milyon manata çatıb,
son 5 il (2007-2011) üzrə
mənfəət 14,5 milyon
manat təşkil edib.
AİŞ ötən
dövrdə sərmayələrinin
56,2%-ni ağır sənayeyə, 19,5%-ni kənd təsərrüfatına,
8,5%-ni qida sənayesinə, 8,4%-ni müştərək fondlara,
7,2%-ni logistikaya qoyub.
Öncə də qeyd etdiyimiz kimi AİŞ bir neçə müəssisəyə sərmayə
qoyub.
Bunlardan Azərbaycanda və
digər Xəzəryanı
ölkələrdə yeni
gəmi tikintisinə olan tələbatı təmin etmək üçün yeni gəmilərin və iri tonnaclı tankerlərin tikintisi və təmiri üzrə zavodun inşasını göstərmək
olar. AİŞ tikilməkdə olan bu müəssisədə
25% paya sahibdir. Müəssisənin digər səhmdarları
Azərbaycan Respublikası
Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ), Keppel Offshore and Marine
(Sinqapur) şirkətidir.
AİŞ Azərbaycanın əsas sement istehsalçısı
olan Holcim ASC-də də paya sahibdir. Bu müəssisədə yeni quru soba xəttinin işə salınması və mövcud infrastrukturun yenidən qurulması nəticəsində zavodun
istehsal gücünün
artırılması məqsədilə
layihə həyata keçirilir. AİŞ bu layihədə 10% iştirakçı payını
alıb.
AİŞ-lə birgə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB), Holcim (İsveçrə) layihədə
iştirak edirlər.
Rayonlaşdırılmış sortlar olan superelit, elit və yüksək reproduksiyalı toxumların
yaradılması üçün
müasir səviyyədə
toxumçuluq sistemi yaratmaq, onun müasir maşın və avadanlıqlarla, toxum anbarları ilə təmin etmək məqsədilə
ölkəmizdə "Azərtoxum"
MMC yaradılıb. AİŞ bu şirkətin 17,46%-nə sahibdir.
Aqrotexniki xidmətləri kompleks
şəkildə həyata
keçirəcək müəssisənin
yaradılması vasitəsilə
məhsuldarlığın artırılması və
torpaq ehtiyatlarından
daha səmərəli
istifadənin təmin
edilməsi üçün
Ağstafa rayonunda
"Ağstafa Aqroservis"
MMC adlı şirkət
yaradılıb. Şirkətdə RAO Qlobal Qrup (Almaniya)
və AİŞ səhmdardır.
AİŞ "Ağstafa Aqroservis" MMC-nin 25% səhminə sahibdir.
Azərbaycanın ən iri quşçuluq ferması
Dəvəçi Broyler
ASC sayılır. Bu fermada yeni texnologiyaların
tətbiqi vasitəsilə
istehsal gücünün
artırılması layihəsi
həyata keçirilir.
AİŞ yeni layihədə 25% iştirak
payı var.
Masazır qəsəbəsində yodlaşdırılmış
və rafinadlaşdırılmış
yüksək keyfiyyətli
qida duzunun istehsalı üzrə
"Azərbaycan Duz İstehsalat Birliyi" QSC
yaradılıb və
bu birliyin səhmlərinin 25%-i
AİŞ-ə məxsusdur. Digər səhmdar "Azersun
Holding" MMC-dir.
Hövsan qəsəbəsində inşa edilən
"Milk-Pro" MMC adlı süd zavodunun 20%-i də AİŞ-ə aiddir. "Sanqaçal
Terminalı" adlı
Sanqaçalda yeni logistik terminalın da 25%-idə AİŞ-in sahibliyindədir.
Nəhayət, AİŞ real sektora birbaşa investisiya qoyuluşu ilə yanaşı, həmçinin
birgə investisiya fondlarını təsis edir. 2008-ci ildə İslam İnkişaf Bankı, Özəl Sektorun İnkişafı üzrə İslam Korporasiyası və Orta Şərq dövlətlərindən digər
investorlarla birgə
"Xəzər Beynəlxalq
İnvestisiya Şirkəti"
QSC təsis olunub. Bu fond da, öz
növbəsində, Azərbaycan
iqtisadiyyatının qeyri-neft
sektorunun müxtəlif
sahələrinə investisiya
qoyuluşları edir.
AİŞ-in buradakı payı
24,1 faiz təşkil edir.
Sadalananlarla bərabər AİŞ bir sıra layihələrə
("Ağstafa Aqroservis"
layihəsi, "Uşaq
Qidasının Qablaşdırılması"
layihəsi, İşlənmiş
akkumulyatorların təkrar
emalı layihəsi) investisiya qoyuluşları
həyata keçirmək
üçün müvafiq
işlər aparır.
Göründüyü kimi AİŞ əsasən
investisiya cəlb edilməsi baxımından
çətinlik çəkən
sahələrə maraq
göstərir. AİŞ
belə layihələrdə
iştirak etməklə
xarici və yerli sərmayədarların
həmin sahələrə
investisiya qoyuluşunun
səmərəli olacağına
inandıra bilir.
İndiyədək AİŞ-in iştirak etdiyi layihələrdən
"M-Pro" şirkətinin Hövsan qəsəbəsindəki
süd zavodunun inşası layihəsi başa çatıb, müəssisə test recimində
fəaliyyətə başlayıb.
Bununla yanaşı, "Qaradağ
Sement" zavodunda quru istehsal texnologiyasına
əsaslanan yeni sobanın tikintisi başa çatdırılıb
və artıq test recimində ilk klinker istehsal edilib. "Sənqəçal Qaradağ Neft və Qaz terminalı"
layihəsinin də başlanğıc fazası
icra edilib, "Azərtoxum" MMC fəaliyyət
göstərməkdədir.
Vasif CƏFƏROV
Ekspress.-2012.- 19 dekabr.- S.-9.