"Şövkət xanım taleyimi həll etdi"

Qarabağ muğam məktəbində muğamatı zirvələrə daşıyan Hacı Hüsü, Keçəçi oğlu Məhəmməd, Cabbar Qaryağdıoğlu, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski kimi azman sənətkarların ustadlıq yolunu davam etdirənlərin arasında bu gün bir ad daha çox səslənir - Mənsum İbrahimov.

Xalq artisti Mənsum İbrahimov gənc yaşlarından istedadlı xanəndələrin yetişdirilməsində, muğam sənətinin təbliğində də müstəsna xidmətlər göstərib. Xalq onu həm də "Səhnəmizin Məcnunu" adlandırıb. Çünki başqaları pul-para xatirinə akademik sənəti atıb "palatka toylarında cövlan" edəndə, o, "Məcnun" rolunu Akademik Opera və Balet Teatrının çətin günlərində nə az-nə çox 10 il şəriksiz ifa edib.

Sevimli sənətkarımızla doğma məkanında - Opera və Balet Teatrında görüşdük.

- Bu teatra gəlişinizi necə xatırlayırsınız?

- Mənim operaya gəlməyimin maraqlı tarixçəsi var. Görünür, bu da bir alın yazısı imiş. 1985-ci ildə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumunun (indiki Musiqi Kolleci -İ.H.) 3-cü kursunda oxuyurdum. Həmin vaxtlar Üzeyir bəyin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə 5-ci Respublika Musiqi Müsabiqəsi keçirilirdi. Sənət müəllimim Vahid Abdullayev, allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin, gözəl müəllim idi, məni həmin müsabiqəyə hazırladı. Müsabiqədə "Bayatı-Şiraz" muğam dəsgahını, "Qarabağ şikəstəsi"ni və Üzeyir bəyin "Qaragöz" mahnısını ifa etdim. Münsiflər heyəti yekdilliklə birinci yeri mənə verdi. Böyük sənətkarımız, rəhmətlik Şövkət xanım Ələkbərova da münsiflər heyətinin üzvü idi. O müsabiqədə mən ilk dəfə Şövkət xanımla şəxsən tanış oldum, onun sinfinə gedib-gəlməyə başladım. Günlərin birində o mənə dedi ki, "sənin səsin əsl "Məcnun" səsidir, səndən gözəl "Məcnun" alınar" və təklif etdi ki, operaya gedim. Sözün düzü, o vaxta qədər operanın səhnəsinə çıxmağı heç ağlıma da gətirmirdim. Çünki tələbə idim və fikirləşirdim ki, Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Baba Mahmudoğlu, Alim Qasımov kimi böyük sənətkarlarımız olan yerdə "Məcnun" kimi səhnəyə çıxmaq əlçatmaz zirvədir. Əslində, bu gün də elədir. Yəni Opera və Balet Teatrı böyük bir sənəd məbədidir. Şövkət xanım teatrın o dövrdəki direktoru Azər Rzayevlə danışdı və Bədii Şuranın üzvləri yığışıb məni dinlədilər. Bədii Şurada da kimlər yox idi - Zeynəb Xanlarova, Arif Babayev...

- Həmin sınaqda nə oxudunuz?

- "Mahur-hindi" muğamını oxudum. Boy-buxunuma da diqqət yetirdilər və dedilər ki, işə girmək üçün ərizə yaz. İlkin olaraq təcrübə qrupuna işə götürüldüm və ilk dəfə "Leyli və Məcnun" operasında "Zeyd" rolunu mənə verdilər. 1986-cı ildə həmin rolda səhnəyə çıxdım. O gün mənim yaddaşımdan heç vaxt silinməz. "Məcnun" rolunda isə Arif Babayev oynayırdı. Yavaş-yavaş böyük sənətkarlardan səhnədə necə hərəkət etməyi, obraz yaratmağı öyrənməyə başladım. Mənə aktyorluğu öyrənməkdə teatrımızın indiki baş rejissoru Hafiz Quliyev çox kömək göstərdi. Çünki biz Opera və Balet Teatrına xanəndə kimi gəlirik və burda aktyorluğu öyrənirik.

İndi dönüb arxaya baxıram. 27 il keçib. Bu da az vaxt deyil. Tale elə gətirdi ki, 1993-cü ildə mənə "Məcnun" rolunu tapşırdılar. O vaxt Akif müəllim teatra yenicə direktor təyin olunmuşdu. O özü şəxsən bu təşəbbüslə çıxış etdi. Yadıma gəlir, qocaman sənətkarlar onun bu təşəbbüsünə narazılıq edirdilər. Hətta özüm bu narazılıqların şahidi olmuşam. Akif müəllim bu söz-söhbətə özü son qoydu, dedi ki, "bu rolu gənclərə verməliyik, əgər oxuya bilirlərsə, niyə oxumasınlar". Beləcə, "Məcnun"u mənə, "Leyli"ni də Gülyaz Məmmədovaya verdilər. Gülyaz onda teatra lap təzə gəlmişdi. Hafiz müəllimlə 7-8 ay ciddi məşq edəndən sonra 1993-cü ildə ilk dəfə "Məcnun" rolunda səhnəyə çıxdım. Düzü, o vaxta qədər "Leyli və Məcnun" operasında "İbn Səlam", "Zeyd" rolunda dəfələrlə çıxış etmişdim, hazır olsam da, həyəcan keçirirdim. Fikirləşirdim ki, tamaşaçı məni qəbul edəcək, ya yox? Çünki bu rolu böyük sənətkarlar oynamışdılar. Bu obrazla neçə-neçə sənətkar şöhrət tapıb. Onların ifasından sonra, mənim kimi bir gəncin "Məcnun"u oynaması böyük məsuliyyət tələb edirdi. Şükürlər olsun ki, tamaşanı müvəfəqiyyətlə təhvil verdik, haqqımızda qəzetlərdə məqalələr çap olundu, televiziya verilişləri çəkildi. O gündən-bu günə artıq neçə ildir ki, demək olar, tamaşaların 90 faizində özüm oynamışam. "Məcnun"u 10 il sərasər tək oynamışam. Üzeyir bəyin əsərində oynamaq mənim üçün böyük fəxrdir. Çünki mən həmin əsərə görə, "Azərbaycan respublikasının xalq artisti" fəxri adına layiq görülmüşəm.

- Bir vaxtlar Arif Babayevin qarşısında imtahan verən, həyəcandan titrəyən Mənsum İbrahimov indi onunla bir sırada, ustad xanəndə kimi muğam müsabiqəsinin münsiflər heyətində oturur...

- Həqiqətən, mən uşaqlıqdan Arif Babayevi özümə kumir saymışam. Onun Zeynəb xanımla birlikdə oynadıqları "Leyli və Məcnun"a həsrətlə baxırdım ki, kaş mən də onun kimi məşhur olaydım. Sonra tale elə gətirdi ki, Arif Babayev, Baba Mahmudoğlu, Canəli Əkbərov, Alim Qasımov kimi böyük sənətkarlarla tərəf müqabili oldum. Mən bu vəziyyətə çatmağıma görə, ilk növbədə Allahıma, sonra da müəllimlərimə borcluyam. İkinci tərəfdən, çox zəhmət çəkmişəm. Bacarmadığım işə iddia etməmişəm. İndi də zəhmətimin bəhrəsini görürəm. 25 il əvvəl mənim özüm tələbə idim, indi çoxlu tələbələrim var. Bu gün artıq həmin uşaqlar öz istedadları ilə tanınırlar. Tələbələrim Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulan bir çox operada aparıcı partiyaları ifa edirlər. Artıq əməkdar artist fəxri adına layiq görülən tələbəm də var - Təyyar Bayramov. Mənim üçün bundan böyük səadət ola bilməz.

- Muğam müsabiqəsinin iştirakçıları arasında sizin tələbələr çoxluq təşkil edirlər. Hamısı da biri-birindən istedadlı, çılğın gənclərdir...

- Bilirsinizmi, mən həm Konservatoriyada, həm Musiqi Kollecində, həm də Niyazi adına 22 saylı Musiqi Məktəbində muğamlarımızın tədrisi ilə məşğul oluram. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, deyəcəyəm, mən görürəm ki, valideynlər də, uşaqlar da mənim sinfimə can atırlar. Bu da ondan irəli gəlir ki, mənim tələbələrimin qazandıqları uğurlar göz qabağındadır. Tələbəyə necə qayğı göstərməyimi bilən bilir, bilməyən də eşidir. Həmişə müəllim yoldaşlarıma deyirəm ki, dərs dediyiniz 20 tələbədən 5-6-sı sabah sənətkar olacaq. Və onlar da sabah deyəcəklər ki, filan müəllim bizə yaxşı dərs keçdi, filan müəllim pis. Şövkət xanım məni operaya gətirməklə taleyimi həll etdi. İnanın ki, hər tamaşadan sonra qrim otağına qayıdanda, hər uğurumda birinci dilimə gələn kəlmə odur ki, "Şövkət xanım, Allah sənə rəhmət eləsin".

- Sənət aləmi başdan-başa rəqabətlə doludur. Uğurlarınızı qəbul etməyib sizə badalaq gəlmək istəyənlər olubmu?

- Mən bayaq dedim ki, "Məcnun" rolu ilk dəfə mənə tapşırılanda yaşlı sənətkarlardan buna qarşı çıxanlar çox oldu. Gözləmədiyim anda, üzümə gülən adamlardan aldığım gözlənilməz zərbələr çox olub. Yaxşı ki, yaxşı insanlar da yox deyil. Mənə göstərilən qayğını heç vaxt danmıram, amma nə qazanmışamsa, öz zəhmətimin, ağır əziyyətimin hesabına olub. Bütün uğurlarımı, mükafatlarımı da sel kimi axan alın tərimin əvəzində damcı-damcı qazanmışam. Məni qabağa çəkən nə əmim, nə də dayım olub. Mənə təsir edən də odur ki, bütün bunları ağır zəhmət bahasına əldə etməyimə baxmayaraq, hər addımımda badalaq gəlirdilər.

- Bu gün xanəndə Mənsum İbrahimov hər bir sənətkarın arzuladığı şan-şöhrətə, fəxri adlara, prezident mükafatına və nəhayətdə xalq sevgisinə qovuşub. Yəni sənətin zirvəsini fəth edib. Bəs nə qalıb?

- Əstəğfürüllah, mən hələ bilmirəm sənət dağının ətəyindəki hansı cığırdayam, o ki zirvəsi olsun. Hələ nə yaşım var, görəcəyim işlər hələ qabaqdadır. Qaldı ki, siz dediyiniz fəxri adlara, xalq sevgisinə, bunlar da mənim boynuma böyük məsuliyyət qoyur. Yaradıcılığımın hələ çox hissəsi qabaqdadır. Yaradıcılıq planlarımın ölçüsü-sayı bilinmir.

Hələ adlara layiq görüləcək çoxlu tələbələr yetişdirməyi, bütün muğamları lentə aldırmağı, çoxlu konsertlər verməyi düşünürəm.

- Sizin repertuarınızda muğamlarımız və xalq mahnılarımız üstünlük təşkil edir. Bəzən də retro mahnılar oxuyursunuz. Hə üçün müasir bəstəkarların mahnılarını oxumursunuz?

- Düzdür, mən bəstəkarlarımızdan Cahangir Cahangirovun, Ramiz Mustafayevin, Ramiz Mirişlinin mahnılarını oxumuşam. Amma daha çox xalq mahnıları və muğamları oxumağı sevirəm. Çünki mənim üçün xalq musiqisindən güclü musiqi yoxdur. Oxuyanda gərək elə mahnı oxuyasan ki, ürəyindəki tikanı çıxara bilsin. Məsələn, bizim xalq mahnılarının nə vaxt yarandığı bilinmir, amma onları bu gün də gözəl ifa edəndə, görürsən dinləyiciyə təzə gəlir. Xoşuma gələn bütün mahnıları oxuyuram. Ancaq təəssüf ki, bu gün yazılan mahnıların 90 faizi söz yığını və hay-küydən başqa bir şey deyil.

- Bəzi müğənnilər deyir ki, opera çox vaxt xanəndənin səsini batırır.

- Vallah, 1985-ci ildən opera səhnəsində çıxış edirəm, amma səsim günü-gündən inkişaf edir.

- Bəs bu söz-söhbət nədən yaranır?

- Ola bilsin ki, kiminsə xəstəlikdən səsi korlanıb və ya dəyişib. Amma bu yalan söhbətdi ki, opera xanəndənin səsini batırır. Çünki operada təbii oxumaqdır. Mikrofondan o qədər də istifadə olunmur. Təbii oxumaqsa səsi inkişaf etdirir. Mikrofonda oxuyanda səs yayılır deyə, yarım səslə oxumalı olursan. Amma təbii oxuyanda səs zaldakılara çatsın deyə, məcbursan ki, səsini açasan. Açıq səslə də oxuyanda səs inkişaf edir.

- Həyatda elə kədərli gününüz olubmu ki, o günü unuda bilmirsiniz?

- Mənim yaşyarımlıq bir oğlan övladımı itirdiyim gün heç vaxt yadımdan çıxmaz. Bir də Şuşanın ermənilər tərəfindən zəbt olunduğu günü heç vaxt yadımdan çıxara bilməyəcəyəm. Həmin ərəfədə biz Türkiyəyə konsert verməyə getmişdik. Şuşanın verilməsi xəbərini yolda avtobusda eşitdik. Həmin gün mən stres keçirdim. Şuşada keçən uşaqlıq illərim kino lenti kimi gözümün qabağında canlandı. İnana bilmirdim ki, Şuşa, Ağdam ermənilərin əlinə keçə bilər. Çünki Şuşa ilə Ağdam bütün Qarabağ camaatının dayağı idi.

- Bəs kədərli vaxtlarınızda hansı musiqini zümzümə edirsiniz?

- Belə vaxtlarda ancaq ürəyimdən "Segah" oxumaq keçir.

- Ailənizdə sizdən başqa xanəndə varmı?

- Nəinki ailəmizdə, bütün nəsildə xanəndə təkcə mənəm. Qardaşlarımın da gözəl səsləri var, amma onlar başqa peşələri seçiblər. Uşaq vaxtı mən kəndimizdə olanda elə bilirdim ki, hamı oxuyur. İnanın, bizim kənddə elə gözəl səsi olanlar vardı ki... Baxırsan adi çobandır, di gəl gözəl Qarabağ şikəstəsi oxuyur.

- Övladlarınızdan səsi olanı, sizin sənətə maraq göstərəni varmı?

- Səsləri var, amma nə mən onları həvəsləndirməmişəm, nə də özləri maraq göstərmirlər.

- Yəni, onların müğənni olmağını istəmirsiniz?

- Yox, bir evdə bir xanəndə bəs eləyir. Qoy onlar başqa sahələrdə xalqımıza xeyir versinlər.

İltifat HACIXAHOĞLU

Ekspress.- 2012.- 28-30 iyul.- S. 12.