Papa V Pavel Şah Abbasdan üzr istəyib

Vatikanın məxfi arxivinin gizlinləri açılır

Vatikanın məxfi arxivindən Bakıya gətirilən sənədlərdən üçü artıq tərcümə edilib. Tərcümə edilən sənədlər Səfəvi hökmdarı I Şah Abbasa Roma papaları tərəfindən göndərilmiş məktublardır.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Əlyazmalar İnstitutunun tərcümə və informasiya şöbəsinin müdiri Fərid Ələkbərli APA-ya bildirib ki, məktublardan ikisi Roma papalarının işlər üzrə rəhbər şəxsləri tərəfindən yazılıb:

"Sonuncu məktub isə Roma papası V Pavel tərəfindən I Şah Abbasa yazılıb. Məktublarda ikitərəfli siyasi sazişlər haqqında söhbət gedir. Romada Səfəvilər sarayından göndərilən elçilərin adları, eyni zamanda Səfəvilər sarayına göndərilən elçilər haqqında da məlumatlar verilir".

Ələkbərli bildirib ki, Roma Papası V Pavel tərəfindən 1605-ci ilin iyulun 20-də I Şah Abbasa göndərilən məktubda Papa Romada Səfəvilərin elçisi Bayramqulu bəyin öldürülməsinə görə ondan üzr istəyib: "Məktubda V Pavel qeyd edib ki, bu qətlin qarşısını ala bilmədiyinə təəssüflənir və buna görə üzr istəyir. Bununla yanaşı, Roma papası ümid etdiyini bildirib ki, Səfəvilərlə mehriban əlaqələr, həm ticarət, həm də hərbi sahədə münasibətlər yenə də əvvəlki kimi davam edəcək. Papa özündən əvvəlki papaların siyasi xəttini davam etdirəcəyini də deyib və Azərbaycana 3 səfir göndərildiyini vurğulayıb. Bunlar karmelit təriqətinə qulluq edən Pavel Simon, İoan Tadeus və Zimsend olublar. Həmin şəxslər V Paveldən əvvəl, VIII Klement tərəfindən səfir təyin ediliblər və Vatikan taxt-tacını təmsil etmək hüququ qazanıblar".

Ümumilikdə latın dilində olan 20-dək məktub hazırda tərcümə prosesindədir və bu məktubların əksəriyyəti Səfəvilərə aiddir. "Amma onların arasında Elxanilərə, Hülaki xana və onun varislərinə göndərilən məktublar da var. Bunların arasında 1267-ci və 1279-cu illərdə Abağa xana, 1290-cı ildə Arqun xanın V Nikolaya, 1302-ci ildə Qazan xanın VIII Bonifasiyə, 1246-cı ildə Güyük xanın IV İnnokentiyə göndərdiyi məktubları qeyd etmək olar. Bunlarla yanaşı, VIII Bonifasinin 1302-ci ildə və XI Benediktin 1304-cü ildə Azərbaycanın xristian patriarxı, nestorian təriqətinə qulluq edən Yabalaxa göndərdikləri məktubları da qeyd etmək istərdim. Nestorianların öz kilsəsi olub və onlar milliyyətcə uyğur olublar", -deyə Ələkbərli bildirib.

Onun sözlərinə görə, həmin dövrə aid sənədlər arasında qədim monqol və uyğur dilində olanlar da var. Onlar da tərcüməyə cəlb ediləcək. Latın dilində olan sənədlərin ardınca qədim italyan dilində olan 90-a dək sənədin tərcüməsinə başlanacaq.

Qeyd edək ki, Vatikanın məxfi arxivlərində Azərbaycana aid tapılan sənədlərin surəti ötən il dekabrın 7-də Bakıya gətirilib. Sənədlər ümumilikdə 1000 səhifə həcmindədir. Bu sənədlər Elxanilər, Atabəylər, Ağqoyunlu, Qaraqoyunlu, Səfəvilər və Qacarlar dövlətlərinin hökmdarlarının Vatikana məktubları və onlara yazılmış cavab məktubları, Vatikandan sözügedən dövlətlərin hökmdarlarına məktublar və onlara yazılmış cavablar, müxtəlif missionerlərin Azərbaycandakı siyasi cərəyanlarla bağlı gizli hesabatları və s. sənədlərdən ibarətdir.

A.Xəlil

Ekspress.- 2012.- 3-5 mart.- S.3.