"Həmişə öz qəsdimə durmuşam..."

Alim Qasımov - milli brend səviyyəsinə yüksəlmiş bu ad özündə çox dəyərləri və uğurları ehtiva edir, saydıqca tükənməz. Muğam dünyasının alimini, gəncliyində ustad adını qazanan dünya şöhrətli sənətkarımızı, artıq yaşının 55-ci ilini geridə qoymuş xanəndəni ifalarında ilahi eşqi tərənnüm etdiyi üçün ali eşqin carçısı kimi də təqdim etmək olar. Şərq poeziyasının sönməz günəşi Məhəmməd Füzuli ilahi eşqin tərənnümçüsü idi və Alim də muğamatda böyük sələfinin durduğu zirvəyə daşımağa çalışır.

Alimin zilinə qulaq kəsiləndə, adamı əvvəlcə vahimə bürüyür, sonrasa sanki ruhun bambaşqa bir dünyaya, fani olmayan aləmə səyahət edir. Alimin sözü-söhbəti də ifası qədər ruhoxşayandır...

Elə bilirəm yaşım 80-i keçib...

- Ramiz Rövşənin gözəl bir sözü var, deyir, "Ötüb keçən günlərimin diş kimi, dırnaq kimi məndən necə qopduğunu ətimlə, qanımla hiss etmişəm. Yer üzündə hər adamın öz sifəti, öz boybuxunu olduğu kimi, öz vaxtı var..." Siz öz vaxtınız barədə nə düşünürsünüz və yaxud Alimin vaxtı gətirib, yoxsa baxtı?

- Allaha şükürlər olsun ki, mənim üçün hər ikisi gətirib. Həyatda həmişə düz yolla getmirsən, bunun enişi də var, yoxuşu da. Hərdən səhər yuxudan oyananda, hiss edirəm ki, bədənimdə ağırlıq var. Belə hallarda fikirləşirəm ki, "aha, deyəsən, axırım çatıb". Sonradan bir az hərəkət edirəm, idmanla məşğul oluram, bədənim ki açılışır, onda deyirəm, "yox, bir az da yaşamaq olar". Digər tərəfdən, çəkdiyim bütün çətinliklərə rəğmən, qazandığım uğurlara diqqət edəndə, özümü daha da yaşlı hiss edirəm. Hərdən özümü işini başa vurmuş qoca kimi hiss edəndə, elə bilirəm yaşım 55 yox, haradasa 80-i keçib. Bu 50 illik ömrümdə qara günlərin sayı çox olub. Amma bu çətinliklər sənətimə müsbət təsir göstərib. Çünki belə anlarda daha gözəl ifalar meydana gəldiyinə, daha çox gözəlliklər yaratmağa məcbur olduğuma görə onlar mənim üçün əzizdir. Allah heç kəsə qara günlər göstərməsin, çətin, yaxud asan keçməsindən asılı olmayaraq yaşadığım hər gün mənim üçün əzizdir.

"Zalımoğlu yaman oxuyur"

- Rəhmətlik Nüsrət Kəsəmənli deyirdi ki, Alim oxumur, ürəyindəki yükü atır...

- Sözün açığı, heç vaxt tamaşaçıları yükləmək fikrim olmayıb. Onların qarışısına çıxanda, həmişə özümü yükləmişəm, özüm əzab çəkmişəm. Sonra da görmüşəm ki, mənim ifama qulaq asanlar xoşhal olurlar. İnkar etmək də olmaz, ola bilsin ki, müəyyən hala düşürlər, amma əminəm ki, bu hal da onları yükləmir, əksinə, rahatladır. Əksər vaxtlarda həmişə öz qəsdimə durub, özümlə düşmənçilik aparmışam. Özümlə düşməniçiliyim də həmişə tamaşaçıların ürəyincə olub, onları başqa aləmə apardığına görə Allah rizasilə bu axtarışlarımı davam etdirirəm. Bəzən öz qulağımla eşitmişəm ki, deyiblər, "Alimin oxumağı adamı ağladır və yaxud adamın atasını yandırır". Amma özümə onlardan çox od qoyuram, özümü ağladıram. İkincisi də, bilirəm ki, bu, mənəvi ağlamaqdır, onların ruhlarına toxunmuşam. Mənəvi ağlamaq insanın ruhunu pak edər, onu vicdanının səsinə qulaq asmağa vadar eləyər, vətənpərvər edər. Mən də buna əmin olduğuma görə nə etdiyimi bilirəm.

- Yaxın dostunuz Akif İslamzadə deyir ki, heç vaxt avtomobilində sizin ifanıza qulaq asmır. Və hər dəfə də sizin ifalara qulaq asandan sonra bir neçə gün maşın sürmür. Yəni sizin ifaların təsirindən gec ayılır. Öz lent yazılarınızı avtomobildə dinləyirsinizmi? Bir dinləyici kimi sizə mane olmur ki?

- Təvazökarlıq olmasın, hərdən kənar adam kimi öz ifalarıma qulaq asıram. Sözün düzü, "zalımoğlu yaman oxuyur, da", "bu zəngulə yaman idi" deyən vaxtlarım da olur, sərt tənqid edən vaxtlarım da. Akif İslamzadə də vaxtilə ifaçılıq sənətində öz sözünü deyən insanlardandır. Onun kimi bir çox insanlar belə duyğular yaşadıqlarını mənə deyiblər.

- Sabir Rüstəmxanlı deyir, Alim sevgi xanəndəsi, təbiət xanəndəsi və cəmiyyət xanəndəsidir. Bunların hansı sizə yaxındır?

- Həmişə çalışmışam ki, yaradıcılıq baxımından səmimi olum, içimdən gələni oxumuşam. Bu səmimiyyətin içində hər şey - Allah sevgisi də var, insanlara məhəbbət də, mənəvi saflıq da. Sabir Rüstəmxanlıdan söz düşmüşkən, şeirlərindən birində deyir:

Mən kəndin oğluyam, on illər ötə,

Gözümdən silinməz o əzəlki qəm.

Könlüm səyyahlara açılmaz qitə,

Dünya dəyişsə də mən dəyişmərəm.

Mən həmişə sənətimə hörmət edənlərə ehtiram göstərmişəm. Bu ehtiram da həmişə məni məcbur edib ki, sadə olum. Zaman keçdikcə bu sadəlik canıma hopub. Bir də, bilmirəm kim deyib, amma gözəl deyib ki, ən böyük gözəllik elə sadəlikdir. Nəyinsə xatirinə hansısa çərçivələrdə hərəkət etmək mənim ruhuma yaddır.

Köhnə velosiped arzusu...

- Heç öz-özünüzə sual vermisinizmi ki, bu zirvələri necə fəth etdiniz?

- Əgər mən bunu əvvəlcədən ölçüb-biçsəydim, belə alınmazdı. Bu, Allahın gözəl qisməti, alın yazısıdır. Çünki məndən də çox əziyyət çəkən, çalışan, məndən gözəl səsləri olan və xarici görünüşünə görə məndən gözəgəlimli sənətkarlar da var. Burada "mənəm-mənəm" deməyə də dəyməz. Deyərdim ki, bayaq sadaladığım keyfiyyətlərin bəlkə də ən azı mənim payıma düşüb. Bu, "az"dan böyük dünyaları meydana gətirən Allahın alın yazısıdır. Mən sənətə gələndə, fikirləşirdim ki, bir tikə yeməyə çörəyim olsun. Bu boyda şöhrəti, xalqın rəğbətini qazana biləcəyim ağlıma gəlməzdi. Ola bilsin ki, kimsə uşaq vaxtlarından qarşısına məqsəd qoyur sənətkar olmağı, bütün bunları arzulayır. Amma mən uşaqlıqda arzulayırdım ki, köhnə də olsa, velosipedim olsun...

"Muğam dəryasında çapalayan birisiyəm"

- Muğam böyük bir elmdir, dəryadır. Amma bu gün muğam ustadları hamısı deyir ki, muğamda nə lazımdırsa, Alim onları edib, bu dəryanın hər damlasında Alimə rast gəlinir. Paxıllıq kimi çıxmasın, bəs gələcək nəsillərə nə saxlamısınız?

- Allah-taala başa düşmədiyim, görə bilmədiyim bir istedadı mənə verib ki, keçmiş ustadların, ölkəmizdən kənarda yaşayan sənətkarların təcrübələrindən bəhrələnim. Ona görə də mənim ifalarım rəngarəng görünür. Siz bayaq çox şişirtdiniz dərya məsələsində. Fikrimcə, muğam dəryasında çapalayan birisiyəm və suya düşən adam saman çöpündən yapışan kimi mən də bütün xanəndələrin təcrübəsindən bəhrələnirəm. Həmişə də bunu etiraf etmişəm. Bu günün özündə də axtarışdayam. Lap gənc xanəndədə də nəsə yeni boğaz, ya başqa bir yenilik mühaşidə edəndə, ondan öyrənirəm. Ona görə də indiyədək muğamda heç bir sərhəd qoymamışam ki, bu, Şirvan ifa tərzidir, bu, Qarabağ məktəbidir və yaxud bu İran məktəbidir. Bəlkə də qarşıma hansısa sərhədi çəksəydim, belə uzağa gedə bilməzdim.

"Hallalıq istəyənə hələ rast gəlməmişəm"

- Kimlər sizə dəstək olub? Axı, yaşlılar həmişə gənclərə qısqanclıqla yanaşıblar...

- Mənə qarşı da belə olublar. Amma mən onları öz səmiyyətimlə "sındırmışam". Yəni onların mənə qarşı olan böyük qısqanclıqlarına mən də böyük səmimiyyətimlə cavab vermişəm. O maneələri aşmağa çətinlik çəkməmişəm. Bununla belə, dəstək verənlər də çox olub.

- Bir ustad kimi gənc xanəndələrimiz haqda fikirlərinizi öyrənmək maraqlı olardı. Bu gün gənclər arasında Sizin kimi oxumağa meyl edənlər çoxdu. Gəlib sizdən hallallıq alanlar varmı?

- Yox, hallalıq istəyənə hələ rast gəlməmişəm. Amma çox istərdim ki, məni jurnalistlərdən çox gənc xanəndələr, muğamı öyrənmək istəyənlər narahat edəydilər. Doğrudur, hərə bir yerdən valımı, yaxud kasetimi, diskimi tapıb öyrənir, amma onlardan əməlli-başlı bir sual eşitməmişəm. Mən cavan vaxtı Hacıbaba Hüseynovu köhnə "Moskviç"imdə dərsdən sonra evə aparanda oxudurdum, suala tuturdum və maşında quraşdırdığım maqnitofona yazırdım. Axırda gedib halallığını istədim, o da halal elədi. Amma bugünkü gənclər belə şeyə maraq göstərmirlər. Mən onların yerinə olsaydım, Alimi nə dərslərdə, nə də başqa yerdə rast gələndə, boş buraxmazdım.

Alim-Baba-Hacı "üçbucağı"

- Rəssam Hacı Eldar Mikayılzadə deyir ki, yaxşı bir xudmani məclisiniz varmış, Siz, Hacı Eldar, bir də rəhmətlik Baba Pünhan. Baba Pünhanın vəfatından sonra bu "üçbucağı" kim tamamlayır?

- Allah Baba Pünhana rəhmət eləsin! Demək olar ki, sənətlə bağlı çox az söhbət edərdik. Həmişə səmimi dost söhbətlərimiz olub, bununla belə yəqin ki, bu söhbətlərdən hərə daxilində öz payını götürüb. Hacı Eldar o söhbətləri rənglərə çevirib, Baba sözə. Mən də səsimlə eləmişəm. Baba sağ qalsaydı, bizim üçbucaqda daha gözəl sənət əsərləri yaranardı. Babanın yerini heç kim doldura bilməz, heyf ki, biz o üçbucağın qədrini vaxtında bilmədik.

Oxumağımı istəməsələr, oxumaram...

- Nə vaxtdır Bakıda konsertinizə həsrət qalmışıq...

- Sonuncu konsertin təşkilatçısı da bunu mənə tez-tez deyir, istəyir ki, bu işə qol qoyum, amma mən qaçıram. Qaçmağım da ona görədir ki, axır vaxtlar başım bəzi məsələlərə qarışdığından, repertuarımı təzələməmişəm. Ona görə də, konsert məsələsi təxirə salınıb. İnşallah, çalışacağıq ki, tezliklə muğam xiridarlarını sevindirək. Tamaşaçıların bizə qarşı sevgisini əvəzsiz qoymaq olmaz. Biz yaradıcı insanlar həmişə tamaşaçı alqışına möhtacıq. Mənim fikrimcə, sənətkarın həyatı boyu qazandıqlarının önündə tamaşaçı alqışı dayanır. Tamaşaçı alqışı sənətkarı yetişdirir, onda öz sənətinə qarşı məsuliyyəti artırır.

- Oxumaqdan yorulmamısınız ki?

- Sözün düzü yorulmuşam, oxumağımı istəməsələr, oxumaram. Amma bu sənət məni bu yerə gətirdiyinə görə, istəyirəm onun üçün nələrsə edim. Misal üçün, "Nəva" muğamı var, onu oxuyub lentə yazdırmaq istəyirəm. Bundan başqa, İran muğamı ilə Azərbaycan muğamını ortaq bir mərkəzdə birləşdirib nəsə etmək istəyirəm...

Şöhrətin ləzzəti

- Məşhur olmaq sizdə hansı təəssüratlar yaradır?

- Məşhur olmağın bir çox ləzzətli məqamları var. Misalçün, hansısa böyük adamın qəbuluna gedəndə, səni tez qəbul edirlər, hörmət-izzətlə qarşılayırlar. Bir də yolda "QAİ"lər deyir ki, "sür get, bu yollar sənə qurbandı". Hətta bu yaxınlarda bir avtomobili arxadan vurdum. Sürücü saxladı, maşından düşüb gördü ki, sükan arxasında mənəm, tez qayıdıb maşına oturdu. Heç maşının arxasına keçib vurduğum yerə də baxmadı. Əli ilə işarə etdi ki, sür get. Sözün düzü, çox pis oldum, özü də yaşlı kişi idi. O biri "svetofor"da həmin avtomobilin qarşısına keçib saxladım və düşüb kişidən üzr istədim. Kişi də mənə qayıtdı ki, "a kişi, nə bağışla-filan, mən həyatdan bezəndə, həmişə sənin ifaların məni həyata qaytarıb, həyatdan zövq almağı öyrədib". Bu sözləri eşidəndən sonra utandım ki, əgər xalq mənə bu qədər məhəbbət göstərirsə, bundan da çox etmək lazımdır...

İltifat HACIXANOĞLU

Ekspress .- 2012.- 26 sentyabr.- S.11.