"İmkan verin, doyunca oxuyaq"

Canəli Əkbərov: "Oxumaqdan ötrü ölürəm, az qalıram ki, partlayım"

Zaman keçdikcə cəmiyyətdə baş verən ictimai-siyasi hadisələrin fonunda insanların həyata baxışları, zövqləri, hətta milli-mənəvi dəyərlərə münasibətləri də dəyişir. Belə dəyişikliklər prosesində bəzi yaradıcılıq növləri "artıq bu köhnəlib, müasir tələbləri ödəmir, zövqü oxşamır" kimi əsassız bəhanələrlə sınaqlara məruz qalır.

Özəl telekanalların efirində son illər çox qiymətli milli-mənəvi dəyərlərimizə qarşı soyuq münasibətin şahidi oluruq. Muğamlarımıza, xalq havalarımıza, onların cəmiyyətdə yetərincə tətbiq edilməsinə qarşı bir soyuqluq görürük. Amma yüngül, zəif, bayağı musiqilərin təbliğinə daha çox yer verilir. Acınacaqlı haldır ki, zövqü cılızlaşdıran belə musiqilərə gənclər arasında meyl güclüdür. Bunun nəticəsində də milli-mənəvi dəyərlərdən uzaqlaşmalar özünü göstərir.

Xalq artisti Canəli Əkbərovu da narahat edən bu gün belə meyllərə qarşı təsirli tədbirlərin görülməməsi, milli-mənəvi dəyərlərin təbliğinə lazımınca yer verilməməsidir.

Basmaqəlib mahnılar

- Canəli müəllim, sizcə milli musiqimizin əvvəlki yerinə sahiblənməsi üçün neyləmək lazımdı?

- Milli musiqimizin - yəni muğamlarımızın, təsniflərimizin və xalq havacatlarımızın əvvəlki yerinin qaytarılması, əvvəlki nüfuzunun bərpa olunması üçün bütün xalq əl-ələ verməlidir. Çünki musiqi tək-tək adamların deyil, bütöv bir xalqın musiqisidir. Odur ki, ona xalq yiyə durmalıdır. Onun taleyi üçün bütün xalq narahat olmalıdır. Əgər xalq bu gün öz musiqisini, öz milli mədəniyyətini qoruya bilməsə, bu işə tək-tək adamların gücü çatmaz. Mən deyərdim ki, Azərbaycan televiziyası həmişə bizə qayğılı olub. Hörmətimizi, nüfuzumuzu saxlayıb, ifalarımızı da verirlər. Amma bu biz xalq ifaçılarını qane eləmir. Mən bunu tənqid kimi demirəm. Mən belə başa düşürəm ki, televiziyada muğam üçün ayrılan vaxt bir qədər namünasibdir. Həmin vaxt camaatın əksəriyyəti işdə-gücdə olur, verilişə çata bilmir. Televiziyada çoxlu verilişlər var ki, onların əvəzinə milli musiqimizə həsr edilən verilişləri efirə vermək daha münasib olardı. Axı muğam da bizim milli sərvətimizdir. Lazımdır ki, onu daha münasib vaxtda verək, belə olsa, muğamın təbliği daha effektli alınar. Əlbəttə ki, çıxışları axşam saat 9, ya 10-da verilən müğənnilərin əleyhinə deyilik. Qoy oxusunlar, onlar da bizimkilərdir. Təbii ki, o zövqün də adamları, tamaşaçıları var. Azərbaycan milli televiziyasının musiqi şöbəsi milli musiqinin təbliği üçün çox işlər görüb. Buna görə mən onlara çox sağ ol deyirəm. Amma muğam üçün ayrılan vaxt məni qane eləmir. Ümumiyyətlə, xalq musiqisini axşamüstü verməzlər, onun təsiri gecə daha çox olur. Əgər bu gün biz milli dəyərlərdən danışırıqsa, milli dəyərlərimizin qorunması üçün mübarizə kampaniyası davam edirsə, ilk əvvəl muğamlarımız qorunmalıdır, təbliğ olunmalıdır. Onu hərcayı musiqiyə qurban vermək olmaz. Milli musiqimizin qorunması, təbliğ olunması işinə hər bir azərbaycanlı əsl vətəndaş yanğısı, vətəndaş təəssübü ilə yanaşmalıdır. İndi əksər özəl televiziya kanalları bəzi zümzümə eləyənləri, pıçıltı ilə oxuyanları mükafatlarla elə ucaldıblar ki, Şövkət xanım, Sara xanım, Əbülfət Əliyev yalan olub. Hətta geyimlərimiz dəyişib. Mən bilmirəm göbək göstərmək nə vaxtdan mədəniyyət olub. Mənim dilim gəlmir ki, Üzeyir bəyə də bəstəkar deyim, indiki mahnı yazanlara da. İndi mahnıların söz düzümü, səs düzümü qətiyyən gözlənilmir. Mahnılar basmaqəlib üslubunda yaradılır.

"Müğənni oynayacaqsa, rəqqasə nəyə lazımdır"

- Biz həqiqi gözəl səsi həmişə Allah vergisi hesab edib, o səsin pərəstişkarı olmuşuq. Bir anlıq Xan Şuşinskini, Əbülfət Əliyevi, Rübabə Muradovanı, Bülbülü, Rəşidi, Şövkət xanımı, Həqiqət Rzayevanı yadımıza salaq. Onların hər birinin səsinin öz gözəlliyi, öz şirinliyi, təkrarsızlığı var idi. Onları saatlarla, günlərlə dinləməkdən doymaq olmurdu. Mənə elə gəlir ki, indiki gənc oxuyanlarda bu keyfiyyətlər çatmır.

- Bilirsiz, məsələ necədir? Əgər bir səs məni düşündürmürsə, riqqətə gətirmirsə, tüklərimi biz-biz etmirsə, duyğularıma hakim kəsilmirsə, o səs mənə lazım deyil. İndi qəribə vəziyyət yaranıb. Bir də görürsən ki, biri səhnəyə çıxıb nəsə oxuyur, on beş-iyirmi nəfər də qız-gəlin mahnının ritminə uyğun olaraq oxuyanın ətrafında qəribə akrobatik hərəkətlər edirlər. Axı bizim millətdə belə oxuyub-oynamaq olmayıb. Düşünürsən ki, əgər müğənni oynayacaqdısa, daha bu rəqqasələr nəyə lazım idi? İndi bizim əksər milli rəqslərimizin ancaq adları qalıb. Hanı bizim "Turacı" rəqsimiz, hanı bizim "Qəşəngi" rəqsimiz, hanı "Sevgilim", hanı "Ceyranı", hanı "Tərəkəmə"miz, hanı "Vağzalı"mız? Hamısının başına oyun açıblar. İndiki ifaçılar da şıdırğı oynamaqdan ötrü ordan-burdan mahnılar tapırlar. O cür mahnılarla populyaşırlar. Hardasa bir xalq mahnısı oxumaq zərurəti yarananda onu da bərbad vəziyyətdə ifa eləyirlər.

- Nə vaxtdır diskiniz, albomunuz çıxmır?

- Sizcə, mən indiki imkanla necə disk çıxartdıra bilərəm? Amma bizim çox qeyrətli adamlarımız var, qoy gəlib sinələrini qabağa versinlər. Sənətçilərin kompakt-disklərini, audiokasetlərini çıxartdırsınlar, qorusunlar ki, onları gələcək nəslə çatdırmaq mümkün olsun. Burda onunla əlaqədə olan bir musiqiçilər qrupu var. O qrupa da kim sərfəlidirsə, onu aparıb audiokasetlərini çıxartdırırlar.

Mənim onun kompakt-disklərinə ehtiyacım yoxdur, özünə də demişəm. Amma mənim Fransada bir neçə kompakt-diskim çıxıb.

"Konsertimi təşkil eləmək onların borcudur"

- Diskin xərcini özünüz çəkmişdiniz?

- Yox, onu fransızlar özləri çıxartdırdı. Ora getmək üçün mən onlardan dəvət almışdım. Yol pulumu da, yemək-içməyimi də onlar verdilər. Bir sözlə, bütün xərclərimi özləri ödədilər. Həmin vaxt Parisdə mənim konsertlərim oldu. Diskin təqdimetmə mərasimi də keçirildi. Yaxşı, bəs mənimkilər mənim üçün neyləyiblər? Qoy bizim imkanlı adamlarımız da desinlər ki, "gəlin Arif Babayev, Canəli Əkbərov, ya başqa bir yaşlı sənətkar üçün hansısa bir iş görək". Hələ belə şey olmayıb. İndi aləm cılızlaşıb. İmkanlı oğlanlarımız da ucuz işin dalınca düşüblər. Çox qəribə bir adət yaranıb. Elə ki birini tanıdılar, daha onun ətəyindən yapışıb əl çəkmirlər.

- Səhnədə az-az görünürsünüz...

- Bu saat oxumaqdan ötrü ölürəm, az qalıram ki, partlayım. Niyə hökumət tədbirlərində Canəli Əkbərov oxumasın? Yaraşmır, boy-buxunu, mədəniyyəti, savadı çatmır? Ola bilsin ki, zəng vurub deyirlər, amma cavab alırlar ki, Canəli Əkbərov xəstədir. Məgər mən xalqın nəğməkarı deyiləm? Bəs prezident nəyə görə mənə orden verdi? Qoy ondan istifadə eləyim də. Əgər uğursuzluğum olarsa, qoy öz ayağıma yazsınlar. Eləmirlər axı. Bizdə belədi də: elə ki birinin yaxasını tanıdılar, onu ora çəkəcəklər, bura çəkəcəklər -o tədbirə həmin adam, bu konsertə həmin adam. Xaricə göndərmirsiniz, göndərməyin. İmkan verin barı bir daxildə ürək dolusu, doyunca oxuyaq. Sponsorum yoxdu deyə özümü öldürməliyəm? Mən dilənçi deyiləm ki, gedib kiminsə qapısında boyun əyim ki, "sən atanın goru, sponsorluq elə, filan sarayda bir konsert verim. Mən heç vaxt buna görə kiminsə qarşısında alçalmaram. Qoy bu işlərdə onlar mənə şərait yaratsınlar. Mənim konsertimi təşkil eləmək onların borcudur. Nə olar ki, bir gün Arif müəllimin, bir gün Canəli müəllimin, bir gün də başqa ustad xanəndənin konsertini təşkil etsinlər.

AYXAN

Ekspres.-2012.- 29 sentyabr- 1 oktyabr.- S.12.