Elektron məlumat bazasının üstünlükləri

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi

Elektron məlumat bazası Azərbaycan Respublikasının normativ hüquqi aktlarının və normativ xarakterli aktların rəsmi mətnini özündə əks etdirir. Qeyd edək ki, elektron baza ABŞ Beynəlxalq İnkişaf üzrə Agentliyi (USAID) tərəfindən Azərbaycan hökumətinin əməkdaşlığı ilə 2004-2005-ci illərdə işlənib hazırlanıb. 2006-cı ilin martından Ədliyyə Nazirliyinin sərəncamına verilib, 2009-cu ildə "Green Yapım" MMC tərəfindən saytda və proqram təminatında axtarış sistemi və digər zəruri işlər görülüb.

Məlumat üçün bildirək ki, elektron məlumat bazasında Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi elan edildikdən sonra, yəni 1991-ci ildən başlayaraq bu günə kimi qəbul edilmiş 21138-dən yuxarı normativ hüquqi aktlar və normativ xarakterli aktlar (Azərbaycan Respublikasının qanunları, dövlət başçısının fərman və sərəncamları, Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları, Milli Məclisin, Konstitusiya Məhkəməsinin, MSK-nın qərarları, təlimatları və izahları, yerli icra hakimiyyəti orqanlarının, yerli özünüidarə orqanlarının, Mərkəzi Bankının normativ xarakterli aktları, Məhkəmə-Hüquq Şurasının qərarları, Tarif (qiymət) Şurasının qərarları, 17 məcəllə, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri (Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair), İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarları yerləşdirilib və bazanın yenilənməsi daim təmin edilir.

Elektron Məlumat Bazasının üstün cəhətlərinə gəlincə, Asan Axtarış Sistemi - qeyd olunduğu kimi, müxtəlif parametrlər üzrə axtarış imkanları istənilən sənədi tapmaq imkanı verir. Əlaqəli sənədlər bölməsinin olması - axtarış nəticəsində tapılan hər bir sənəddə onun qəbul edildiyi tarix, nömrəsi, qəbul edən orqan, qüvvədə olub-olmaması barədə məlumat qeyd olunur. Əsas məqam odur ki, hər bir sənəd üzrə "əlaqəli sənədlər" bölməsi var ki, bir sənədi açmaqla, onunla bağlı olan bütün sənədlərə çıxış əldə etmək mümkündür. Qeyd edək ki, normativ hüquqi aktların vahid internet elektron bazası yalnız hüquqşünaslar, tələbələr üçün deyil, geniş ictimaiyyət üçün nəzərdə tutulmuş əvəzsiz qanunvericilik toplusudur. Hüquqlarımızı müdafiə etmək üçün əvvəlcə onların nədən ibarət olduğunu bilməliyik. Ona görə də həyatımızın ayrı-ayrı sahələrini tənzimləyən qanunvericilik sahəsində baza biliklərinə sahib olmaq hər kəs üçün vacibdir.

Artıq ölkəmizdə uşaqların hər biri haqqında da elektron məlumat bazası olacaq. "ICTnews.az" elektron xəbər xidmətinin məlumatına görə, Nazirlər Kabineti "Uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsinə dair elektron məlumat bankının təşkili və aparılması qaydası"nı təsdiq edib.

Qeyd edək ki, elektron məlumat bankının istifadəçiləri Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Daxili işlər, Ədliyyə, Təhsil, Səhiyyə, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi, Gənclər və İdman nazirlikləri, Dövlət Sosial Müdafiə Fondu, Dövlət Miqrasiya Xidməti, yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar, yerli icra hakimiyyətinin qəyyumluq və himayə orqanlarıdır. Nazirlər Kabinetinin yaydığı məlumata görə, sözügedən qayda qüvvəyə mindiyi tarixədək istifadəçi tərəfindən dövlət orqanlarında hər bir uşağa dair mövcud olan məlumatlar 6 ay müddətində elektron məlumat bankına daxil edilməlidir.

Elektron məlumat bankında qeydiyyata alınmış uşağın elektron anketi 18 yaşına çatdıqdan 25 il sonra məhv edilir. Hər bir uşaq barədə fərdi məlumatlar elektron məlumat bankına daxil edilir. Burada fərdi məlumatların toplanılması, işlənilməsi və mühafizəsi Azərbaycan qanunvericiliyinə müvafiq qaydada həyata keçirilir. Elektron məlumat bankının idarə olunmasına, məlumat bankına məlumatların yerləşdirilməsinə və ondan istifadəyə nəzarəti məlumat bankının administratoru olan Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi həyata keçirir. Administrator elektron məlumat bank sisteminin təhlükəsizliyinə cavabdehlik daşıyır, bankın fasiləsiz fəaliyyətini və daxil edilən məlumatların mühafizəsini təmin edir, elektron məlumat bankında qeydiyyata alınmış uşaq barəsində məlumatları mərkəzi serverə daxil edir, müvafiq statistik məlumatlar hazırlayır və təhlillər aparır. NK vurğulayır ki, dövlət orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər məlumat bankından məlumat almaq üçün bilavasitə məlumat bankının administratoruna sorğu vasitəsilə müraciət edirlər. Sorğunun daxil olduğu gündən 7 iş günü müddətində onun icrası təmin edilir. Məlumat bankından statistik məlumatlar adsızlaşdırılmış şəkildə, "Fərdi məlumatlar haqqında" qanunla müəyyən edilmiş hallarda və qaydada verilir. Bankda toplanmış məlumatların konfidensiallığı administrator tərəfindən təmin edilir.

Yeri gəlmişkən, bu ilin fevralında, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi "Uşaq hüquqları sahəsində elektron informasiyanın təşkili və idarə edilməsi qaydaları"nın həyata keçirilməsi üzrə fəaliyyət planı hazırlayıb. Komitənin sədri Hicran Hüseynova deyib ki, bu qaydalar Nazirlər Kabineti tərəfindən bu il yanvarın 15-də təsdiq edilib. Hazırda fəaliyyət planı həyata keçirilir.

Bundan başqa, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası (TQDK) mətbuat xidmətindən verilən xəbərə görə, 2012/2013-cü tədris ili üzrə buraxılış imtahanlarına hazırlıq işləri çərçivəsində komissiya tərəfindən "Şagird-məzun elektron məlumat bazası" yaradılaraq istifadəyə verilib. Artıq respublika üzrə 77237 şagird haqqında məlumat məktəb əlaqələndiriciləri tərəfindən bazaya daxil edilib.

"Şagird-məzun elektron məlumat bazası"na təhsil şöbələrinin nümayəndələri öz tabeliyində olan bütün məktəblərin buraxılış siniflərində təhsil alan şagirdlər haqqında, məktəb əlaqələndiriciləri öz məktəblərinin buraxılış siniflərində təhsil alan şagirdlər haqqında, şagirdlər isə özləri haqqında məlumatlarla tanış ola biləcəklər. Təhsil müəssisəsinin məsul şəxsinin vəzifəsi buraxılış sinfində təhsil alan şagirdlərin qeydiyyatını aparmaq, bütün məlumatlar daxil edildikdən sonra məlumatları təsdiq etməkdən ibarətdir. Məlumatı sistemdə olmayan və ya təsdiq edilməyən şagirdlər yekun qiymətləndirmədə iştirak etməyəcək və bunun nəticəsi olaraq təhsil sənədi almayacaqlar. Bu sistemə respublikanın ümumi (IX sinif) və tam orta (XI) təhsil müəssisələrinin buraxılış siniflərində təhsil alan 200 mindən artıq şagird haqqında məlumatların daxil edilməsi nəzərdə tutulur. Sistemdən rayon (şəhər) təhsil şöbələri, təhsil müəssisələrinin məsul işçiləri və buraxılış siniflərinin şagirdləri istifadə edə biləcəklər.

Yeri gəlmişkən, ötən il Nəqliyyat Nazirliyi ictimai nəqliyyatda çalışan sürücülərin peşəkarlığının artırılması üçün sürücülər üzrə məlumat bazasının yaradılacağını açıqlamışdı. Sözügedən bazada ictimai nəqliyyatda çalışan sürücülərin əmək fəaliyyətinin tam olaraq qeyd olunması bildirilirdi. Artıq bir dəfə işdən uzaqlaşdırılan sürücü, başqa marşrutda və ya ərazidə işə düzələ bilməyəcək. O da bildirilir ki, qüsursuz işləyən, sərnişinlə etik davranan, onlara hörmətlə yanaşan, yol hərəkəti qaydalarına əməl edən sürücülər isə xüsusi proqramlar vasitəsilə əlavə təkmilləşdirmə kurslarına cəlb olunacaqlar. Amma hələlik qeyd edilən istiqamətlərdə hansı addımların atılması məlum deyil. Onu da xatırladaq ki, oxşar sistem "Azərbaycan Hava Yolları" Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti (AZAL) artıq tətbiq olunur. Ekspertlər avtobus qəzalarının sayının artması fonunda bu gün üçün həmin bazanın yaradılmasının zəruriliyini vurğulayırlar.

Nəqliyyat üzrə ekspert Seymur Yunusov bildirib ki, məlumat bazasına marşrut sistemində işləmək istəyən insanların adları daxil ediləcək: "Özəl şirkətlər sürücülərin adının bazada olub-olmamasına, onun iş fəaliyyətinə xüsusi diqqət yetirəcəklər. Məsələn, sürücü işində hansı səhvlərə yol veribsə, eyni zamanda sürücülük vəsiqəsi olmadan ictimai nəqliyyata üz tutan insanların qarşısı alınacaq. Təsəvvür edin ki, 10 ilin sürücülərinin əksəriyyəti hələ də bu vərdişlərə yiyələnməyib. Bu baxımdan düşünürəm ki, elektron məlumat bazasının formalaşdırılması çox vacib məsələlərdən biridir. Hətta elektron baza elə formalaşdırılmalıdır ki, ictimai nəqliyyatdakı sürücülük peşəsinə, hörmət artsın. Yəni, burada dərəcələr olmalıdır. Məsələn, birinci, ikinci dərəcəli sürücü, ali avtobus sürücüsü olmalıdır. Yəni, sürücülər ali avtobus sürücülük rütbəsini almaq üçün hədsiz əmək sərf etməlidirlər. Hansısa səhvə yol verən sürücünün də qazandığı rütbə əlindən alınmalıdır. Yəni, sürücülüyün ciddi, çox hörmətli peşə olmasına şərait yaradılmalıdır".

Ekspert onu da qeyd edir ki, ictimai nəqliyyatda sürücülük, birbaşa əhalinin həyatı təhlükəsizliyi ilə bağlıdır. Ona görə də bu işlərə biganə yanaşmaq olmaz: "İlk növbədə də bu dərəcələri tətbiq etməzdən əvvəl maaş sisteminə keçirilməlidir. Amma hazırda şirkətlər maaş sisteminə keçiddən qorxurlar. Bu gün sahibkar hər bir sürücüdən gündəlik hesab tələb edir. Sürücülər də dayanacaqdan kənar saxlamaqla və digər üsullardan istifadə edib həmin vəsaiti qazanmağa çalışırlar. Düzdür, ilkin mərhələdə sahibkarlar müəyyən qədər uduzacaqlar. Amma sonradan əhalidə də belə vərdiş formalaşacaq ki, avtobuslar yalnız dayanacaqda dayanır. Bu da yalnız o halda ola bilər ki, sürücünün harada gəldi sərnişin götürməkdə marağı olmasın. Maaş sisteminə keçid bu problemi həll edə bilər. Bundan başqa ictimai nəqliyyatda xidmətin keyfiyyətini artırmaq üçün gün ərzində 2 növbəli sistem olmalıdır. Onlar şəhər nəqliyyatı ilə bağlı ən son kurslara göndərilməlidir".

"Müstəqil Nəqliyyatçılar" Məsləhət və İnformasiya İctimai Birliyinin sədri Natiq Ələkbərov isə bildirir ki, məlumat bazası sürücülərin hərəkətinə nəzarət xarakteri daşıyır: "Ümumiyyətlə, sərnişindaşımada sabit sürücü kontingentinin formalaşması problemlidir. Amma bu bazanın yaradılması həmin problemi həll etmiş olmayacaq. Çünki ilk növbədə sürücülərin işlədiyi müəssisələrin özündə bu məsələyə ciddi yanaşılmalıdır. Sürücülərin məlumat bazası yaradılandan sonra yaxşı olardı ki, onların peşə hazırlığı məsələsi həllini tapsın. Çünki bu gün sərnişin daşımada həddindən artıq qeyri-peşəkar sürücülər çalışır. Onlar da qəzalara səbəb olurlar, həm sərnişinlərə davranışlarında, həm də nəqliyyat vasitələrinin idarəçiliyində aşağı xidmət göstərilər. Təsəsvvür edin ki, bir marşrutdan qovulan sürücü heç bir heç bir problemlə qarşılaşmadan başqa bir marşrutda işləyə bilir. Əgər məlumat bazası yaradılarsa, işdən qovulan avtobus sürücüləri başqa ərazi üzrə marşrutda işləyə bilməyəcəklər ki, bu da digər sürücülərə nümunə olacaq. Yaxşı olar ki, məlumat bazasında bütün bunlar nəzərə alınsın. Yəni sürücü işə götürülərkən onun xarakteri yazılsın. Bundan başqa, o, iş yerini dəyişdikdə bunu nə üçün etdiyi barədə də məlumatlar qeyd olunmalıdır. Və düşünürəm ki, işində nümunəvi olan sürücülər mütləq mükafatlandırılmalıdır".

Ulduzə QARAQIZI

Ekspress.-27-29 aprel.-S.10.