"Müasir musiqini həzm edə bilmirəm"

Nəzakət Teymurova: "Sənətçi xanımın əri çox səbrli olmalıdır"

Bu gün yenə muğamdan danışacağıq. Yalnız ona görə yox ki, müsahibimiz muğam ifaçısıdır, həm də o səbəbdən ki, Azərbaycan musiqisini hara çevirsən, kökü muğama dayanır. Bu səbəbdən muğamımızın qədrini bilməli, sevməli, əzizləməliyik ki, başqalarına da sevdirə bilək, özgələrinin də yanında "xətri əziz" olsun...

Müsahibimiz Opera və Balet Teatrının solisti, respublikanın xalq artisti Nəzakət Teymurovadır. Opera solistləri arasında ən gənc xalq artisti fəxri adını alanların siyahısında hələlik Nəzakət xanım birinci yerdə dayanır. Təbii ki, buna onun haqqı var. Necə deyərlər, dili də var, dilçəyi də. Çünki sənətdə gənc yaşda şöhrətin ən uca zirvəsinə yüksəlmək heç də hamıya qismət olmur. Amma səhnəmizin Leylisinin zirvəyə gedən yolu o qədər də asan olmayıb. Elə indi də çətinlikləri var...

- Nəkazət xanım, sizcə, "daş ürəklərdə yatan daşları əritmək" qüdrətinə malik olan muğamın sirri nədədir?

- Muğam xalqımızın əvəzsiz nemətidir. Bütün xarici ölkələrdə muğam yüksək səviyyədə qarşılanır. Xanəndələrin ifasından asılı olmayaraq, həmişə muğamı böyük həvəslə dinləyirlər. Muğamımız neçə əsrlərdən bəri inkişaf edib və bu günə kimi gəlib çıxıb. Mən muğama tərif verə bilmirəm. Muğam nota alınmır, muğam sərbəstliyi sevir. Mən neçə ildir bu sənətdəyəm, amma muğam elə bir sənətdir ki, öyrəndikcə öyrənirsən. Muğam çərçivə daxilində, eyni zamanda, sərbəst bir janrdır. Oxuduqca, yeniliklər üzə çıxır, hər dəfə bir yenilik görürsən. Bu da xanəndənin muğama baxışından asılıdır. Muğamın sevilməsi onun öz tilsimi ilə bağlıdır. Muğamda qəribə bir sirr, tilsim, cazibə var. Muğamı dinlədikcə, insanın damarlarında qanı coşur. Onu qavramaq isə insanın düşüncəsindən asılıdır.

- Səhv eləmirəmsə, siz adğamlısınız. Muğamı seçməyiniz birbaşa doğulduğunuz məkanla bağlı deyil ki?

- Təbii. Ağdamda hər bir evdən, hər bir ailədən "səs" çıxır. Sadəcə olaraq onu işlətməyi bacarmaq lazımdır. Mənim xanəndə olmağıma gələndə isə, heç bilmirdim ki, xanəndə olacağam. Orta məktəbdə oxuyanda, mən "Ana Kür", "Anacan" mahnısını ifa edirdim. O zamanlar musiqilər də başqa cür idi. Ciddi musiqilər var idi... Nə isə, evimizdə fikir ayrılığı olduğu üçün mən sənədlərimi əvvəlcə Energetika Texnikumuna verdim. Oradan da müsabiqə yolu ilə Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbinə daxil olmuşam. Sonra da konservatoriyaya girdim. 1995-ci ildən Opera və Balet Teatrında çalışıram. Müsabiqə yolu ilə gəlmişəm, oxumuşam, səsimi bəyəniblər. Bu teatrda mənim ilk rolum "Leyli" olub.

- Ailənizdə oxuyan olubmu, yoxsa elə siftəni siz eləmisiniz?

- Anamın, bacımın səsi var. Anam müsabiqələrdə iştirak edib və Bakıya dəvət olunub. Amma ailəsi icazə verməyib. Bacım da əvvəlcə oxuyub, festivallarda iştirak edib. O da ailə qurandan sonra yoldaşı icazə vermədi. İndi-indi el şənliklərində iştirak edir. Amma professional səhnədə hələlik təkcə mənəm.

- Deyirsiniz ki, ananıza və bacınıza oxumağa imkan verilməyib. Bəs sizin Energetika Texnikumunu Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumuna dəyişməyinizi evdə necə qarşıladılar?

- Qardaşlarım çox narazı idilər. Hələ o vaxt evdə deyəndə ki, sənədlərimi götürüb Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumuna vermək istəyirəm, böyük qardaşım məni Ukraynaya apardı ki, imtahanların vaxtı keçsin. Elə oldu ki, o vaxt imtahanların vaxtı avqust ayınadək uzandı. Oradan qayıdan kimi də sənədlərimi götürüb "Asəf Zeynallı"ya verdim. Mən hər şeyi qismətlə bağlayıram...

- Sənətə gələndə, çoxmu təzyiqlərlə üzləşmisiniz?

- Hər bir insanın qarşısına maneələr çıxır. Gərək başını aşağı salıb sənətin arxasınca düşəsən. Maneələrə mən əhəmiyyətsiz bir şey kimi baxıram. Namərdlərin cəzasını Allah özü verir. Ancaq ailədəki söz-söhbətlərə gəlincə, sənətkaram, müxtəlif ölkələrə səfərlərə gedirəm. Əlbəttə, bu da müəyyən qədər narazılıqlara səbəb olur. Amma illər boyu əzab çəkib bu sənətə gəlirsənsə, bəhrəsini görməlisən. Mən fəxr edirəm ki, Azərbaycan musiqisini dünyada tanıdıram. Buna da maneə olmamalıdır. Sənətkarların ürəyinə dəymək olmaz. Müğənninin ürəyinə dəyəndə, o, yorulur, bezir, ruhdan düşür. Şəxsən mənim ürəyimə kimsə dəyəndə, içimdən oxumaq gəlmir. Səsimdəki həzinlik, məlahət itir.

- Bəs sənətiniz bu gün öz ailənizdə problem yaratmır ki?

- Müəyyən mənada yaradır. O mənada ki, sənətçi xanımın əri çox səbrli olmalıdır. Bəzən istəmədiyin halda əlavə problem yaranır. Bu gün sənəti elə vəziyyətə qoyublar ki, problemlər istəmədiyin halda yaranır. Çünki oxuyanların sayı çoxalıb. Baxırsan ki, nə səsi var, nə də qabiliyyəti, üstəlik xarici görünüşü, geyimi də heç nəyə dəyməz. Belələri özlərinə müğənni deyir və bizlərə də problem yaradırlar. Oxumağı çox ucuzlaşdırıblar, hamıya asan gəlir. İnsanlar müxtəlif düşüncələrə malikdirlər. Belələri başa düşmürlər ki, kənardan baxanda gülünc, boş adam kimi görünürlər. Bu da özəl kanalların əməlidir. Böyük çıxmasın, bizim dövrümüzdə efirə çıxmaq böyük prestij sayılırdı. Amma indi kim gəldi pulunu verib efirə çıxır. Telekanallarda pulunu alıb həmin bayağı musiqiləri az qala camaata yedizdirirlər. Mən efirə ilk dəfə 1993-cü ildə çıxmışam. O vaxt bir muğamla televiziyaya çıxmaq üçün gedib, saatlarla boynumuzu büküb gözləyirdik. Neçə dəfə məşqlər edirdik. Həm də o vaxt müəllimlərimiz də efirə çıxmağa icazə vermirdilər ki, birdən yaxşı oxumarıq.

- Sənətdə gənc yaşda çox şeyə nail olmusunuz, indi nəyin arzusundasınız?

- İnsan o dünyada deyə bilər ki, "mən nəyisə fəth etmişəm". Muğam elə bir zirvədir ki, onu heç kəs fəth edə bilməz. Mən isə hələ yolun başındayam. Ancaq heç bir zirvəyə ucalmaq istəmirəm. İndi arzulayıram ki, muğamın sirlərini dərindən öyrənim. Muğamın cazibəsini içimə yığmağa çalışıram, o aləmdən ayrılmaq istəmirəm. Muğam bir başqa aləmdir.

- Nəzakət xanım, deyirlər opera müğənninin səsini batırır...

- 18 ildir burada çalışıram. Hələ ki, elə bir problemim yoxdur. Səs formalaşandan sonra ona heç nə təsir göstərə bilməz. Amma zəif səs operada ifadan sonra bata bilər. Axı, operada mikrofonsuz oxuyuruq. Səsi insana verən də Allahdır, alan da. Təbii ki, mikrofonsuz oxunan ifalar olduğuna görə opera sənətində səsin üzərinə ağırlıq çox düşür. Bir tamaşanın üzərində aylarla məşq edirik. Bundan başqa, bir də görürsən, soyuq dəyir, xəstələnirsən. Lakin bu o demək deyil ki, bu qədər işdən sonra səs batmalıdır. Səsdə yorğunluqdan xırıltı əmələ gələ bilər, amma batmamalıdır. Oxuduqca səs açılır. Səsin dəyişməsi isə yaşla əlaqədardır.

- Bəs sizcə, operanın hansı çətinlikləri var?

- Burda gərək xanəndə kimi ifa etməyəsən. Hansısa mənada ifaya aktrisalığı da əlavə etmək lazımdır. Yəni biri var xanəndə kimi oxuyasan, bir də var "Leyli" və "Şahsənəm" kimi. Baxan tamaşaçı da səhnədə Nəzakət Teymurovanın yox, "Leyli"nin, "Şahsənəm"in oxumağına daha çox diqqət kəsilir ki, bu xanəndənin ifasında Leylinin, Şahsənəmin dərdi, fəryadı hiss olunurmu?

- Kiminlə tərəf müqabili olmaq sizə rahatdır?

- Elə bir arzum olmayıb ki, kiminləsə sənətdə tərəf müqabili olum. Çünki mən teatra gələndə, hər şeydən xəbərsiz idim. Teatrda oxumaqla aktoyrluq qabiliyyəti cəmlənir. Səsin varsa, aktyorluq edə bilmirsənsə, bu sənin çatışmazlığındır. Tərəf müqabili ilə işləmək də çətindir. Gərək elə bir adamla işləyəsən ki, səni başa düşsün. İfa edərkən bütün hisslərini səsi ilə büruzə versin ki, sən də onun ifasından həvəslənəsən. Elə tərəf müqabilləri olur ki, qarşında taxta kimi dayanır, oxuduğunu hiss edə bilmir. Hər bir rolu daxilindən keçirib, özününküləşdirib oxumaq lazımdır. Məsələn "Leyli və Məcnun"da ölüm səhnəsində mən "Məcnun"dan şövq alıb oxumalıyam. Amma elə vaxt olur ki, səs mənə dəymir. Tərəf müqabili taxta kimi hissiyyatsız olanda, mən özüm də rolu həvəssiz oynayıram. Amma belə olmaz, Şahsənəmi, Leylini oynayırsansa, tamaşaçı səni oynadığın obrazda tam görməlidir. Mənim son dövrlər tərəf müqabilim Mənsum İbrahimov, Səbuhi İbayev və İlkin Əhmədov olub. İlk rolumu da Mənsumla oynamışam. Mən sözün düzünü deməyi xoşlayıram. Mənim üçün Mənsumla bir tamaşada oynamaq çox asandır. Tərəf müqabilini o, çox gözəl başa düşür. Aktrisa gərək səhnədə tək qalmasın. Səbuhi də yaxşı sənətçidir, tərəf müqabili kimi də pis deyil. Amma mən əsasən Mənsumla tərəf müqabili olmuşam deyə, onunla işləmək mənim üçün çox asandır. Rejissorumuz Hafiz Quliyev mənə aktyorluğun incəliklərini öyrədənə kimi çox əziyyət çəkib. Mənim aktrisa kimi yetişməyimdə onun çox böyük rolu var.

- Nəhayət, son sual. Müasir Azərbaycan musiqisini dinləyə bilirsinizmi? Müasir musiqidən razısınızmı?

- Mən daha çox ciddi işlərlə məşğulam. Mən Üzeyir Hacıbəyovun, Şəfiqə Axundovanın, Vasif Adıgözəlovun əsərlərini oxuyuram. Bizim muğamlar o qədər sanballı, o qədər ciddidir ki, mən onların qarşısında bir söz deyə bilmirəm. O ki, qaldı efirdə səslənən musiqiyə, demirəm ki, bəyənmirəm. Söhbət bəyənməkdən getmir. Sadəcə olaraq həmin mahnılar mənə çatmır. Məncə, musiqini ucuzlaşdırmaq olmaz. Ancaq hazırda musiqini çox bayağılaşdırıblar. Hər şey qarışıb bir-birinə. Mən müasir musiqini həzm edə bilmirəm.

Ayxan

Ekspress.-2013.-24-26 avqust.- S.19.