Səhnədə
adi bir mismarın da rolu var...
Zəminə Orucova: "Bədii quruluş hissə
müdiri teatrdakı bütün peşələrin
yığcam formasıdır"
Bədii
quruluş hissə müdiri teatrın hər gün birinci mərtəbəsindən
sonuncu mərtəbəsinədək 30-40 dəfə
qalxıb-düşən birisidir...
O,
lazım olanda dərzi, dülgər, rəssam,
işıqçı, tərtibaçı olmağı
bacarmalıdır...
Teatr dekorativ kütləvi sənət
növüdür. Bir əsərin səhnəyə
qoyulması üçün 200 nəfərlik heyət bir
neçə ay usanmadan çalışır və hər kəs
tamaşanın keyfiyyətli alınması üçün əlindən
gələni əsirgəmir.
Adətən, bilet
alıb teatra gələn tamaşaçının diqqəti
səhnədə baş verənlərə yönəlir.
Onlar üçün maraqlı olan bircə şeydir:
tamaşa və aktyorların oyunu.
Ancaq hər bir teatrda
elə adamlar çalışır ki, onların zəhməti
olmadan heç bir tamaşa ərsəyə gəlməz.
Söhbət nə rejissor, nə aktyor, nə də
müəllifdən gedir. Bəhs etmək
istədiklərim səhnə arxasında qalanlardır -
tamaşanın zəhmətini onlar da çiyinlərində
daşıyırlar, amma adları heç vaxt çəkilmir.
Onlar rejissor köməkçiləri, qrim ustaları,
səhnə tərtibatçıları, rekvizitorlar, səhnə
maşinistləri, işıq ustaları və
başqalarıdır.
Pərdə
arxasında qalanların əməyinə qiymət verməmək
ən azı insafsızlıqdır. "Pərdə
arxası" rubrikasında məqsədimiz bu sənət fədailərini
tanıtmaqdır. Rubrikamızın ilk
qonağı Gənc Tamaşaçılar Teatrının bədii
quruluş hissə müdiri Zəminə Orucovadır.
Orucova Zəminə
Yaşa qızı 1975-ci ildə Goranboy rayonunda anadan olub.
Orta təhsilini Goranboy rayonunda başa vurduqdan sonra 1992-95-ci
illlərdə Əhməd Cavad adına Mədəni-Maarif
Texnikumunda, 1995-2000-ci illərdə isə Dövlət Mədəniyyət
və İncəsənət Universitetinin "Televiziya
rejissorluğu" fakültəsində təhsil alıb.
Universiteti bitirdiyi ildən
Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrına rejissor
assisenti vəzifəsində əmək fəaliyyətinə
başlayıb. Zəminə xanımın
işinə çox məsuliyyətlə yanaşması, ona
tapşırılan işin öhdəsində gəlməsi
teatr rəhbərliyinin ona etimadını artırıb və
2004-cü ildə teatrın bədii quruluş hissə
müdiri təyin edilib.
- Bədii quruluş hissə
müdiri teatrda hansı işlərə məsuldur?
- Nəinki hər hansı
tamaşanın texniki məsələləri, eləcə də
bütün teatrın texniki sahəsi, o cümlədən
repertuardakı tamaşaların gedişatından tutmuş,
yeni tamaşaların hazırlanması prosesinin nəzarətinə
cavabdeh səlahiyyət sahibi bədii quruluş hissə
müdiridir. Bədii quruluş hissə
müdiri həm tamaşanın quruluşçu rejissoru, həm
quruluşçu rəssamı, həm aktyorlar və həm də
texniki istehsalat heyəti işçiləri ilə
çalışır. Yəni, obrazlı
şəkildə desək, bədii quruluş hissə
müdiri teatrın hər gün birinci mərtəbəsindən
sonuncu mərtəbəsinədək 30-40 dəfə
qalxıb-düşən birisidir. Tamaşaya
xidmət edən həm xidməti, həm də istehsalat sexləri
birbaşa bədii quruluş hissə müdirinə tabedir.
Xidməti sahələrə işıq, geyim,
qrim, sex, rekvizit və quraşdırma sexləri, istehsalat sahəsinə
isə dülgər, butafor, tikiş və bədii dekorativ
sexləri aiddir. Bütün bu sexlərin
fəaliyyətinə birbaşa cavabdeh şəxs bədii
quruluş hissə müdiridir. Tamaşa və
ya məşq zamanı adi bir rekvizitin yerində olmaması bəzən
aktyoru çaşdıra bilər. Amma
hamımıza məlumdur ki, səhnədəki bütün
inventarlar aktyorun oynuna xidmət edir, onun bütün
mizanları səhnədəki rekvizitlərə hesablanıb.
Ona görə də, bədii quruluş hissə
müdiri səhnənin tam hazır olduğuna əmin olandan
sonra tamaşanın başlamasına icazə verir. Onun icazəsi olmadan tamaşa başlaya bilməz.
Tamaşaçılar gəlib tamaşaya
baxıb gedirlər, amma səhnənin necə qurulmasına o
qədər də diqqət vermirlər. Amma inanın ki,
səhnədə adi bir mismar boş yerə vurulmur. Səhnədəki rekvizitə görə
işıq qurulur, o rekvizitə görə aktyorun hərəkətləri,
həmçinin bu mizana görə də musiqi hesablanır.
Yəni səhnədəki hər şey bir-biri
ilə harmoniya yaratmalıdır.
- Siz televiziya rejissorluğu üzrə
təhsil almısınız. Özünüz
tamaşa haırlamaq barədə
düşünmüsünüzmü, yoxsa elə
"gözünüzün qurdunu" bədii hissə
müdiri kimi öldürürsünüz?
- Mənim işim sırf
tamaşanın texniki tərəfi ilə bağlı olsa da,
yaradıcılıqdan kənarda qalmıram. Bayaq da dedim ki, mən bir tamaşa üzərində
quruluşçu rejissor, quruluşçu rəssam, aktyorlarla
çiyin-çiyinə çalışıram. Böyük danışmaq kimi çıxmasın,
istər teatrımızın öz rejissorları və ya rəssamları,
istərsə də kənardan dəvət edilənlər elə
bir tamaşa yoxdur ki, onun hazırlanması prosesində mənim
fikrimdən bəhrələnməsinlər, mənim məsləhətimdən
istifadə etməsinlər.
- Dediniz ki, tamaşalar üzərində
quruluşçu rejissorlarla birgə işləyirsiniz. Teatrda ən çox şıltaqlıq edən
rejissor kimdir? İstərdim səmimi deyəsiniz, o
hansı rejissordur ki, ona tamaşa həvalə olunanda, "ayy
daa, 3-4 ay başımız xarab olacaq yenə" deyirsiniz?..
- Mən onu rejissor
şıltaqlığı yox, tələbkarlığı
adlandırardım. Mən özüm çox tələbkar
olduğuma görə, ən sərt tələbkar rejissorla
işləməkdən zövq alıram. Çünki
hər bir rejissor istəyər ki, tamaşası əla
alınsın. Mənim üçün fərq
etməz, rejissor tələbkar olmasa belə, özümə
qarşı çox tələbkaram. 3-4
ay məsələsinə qaldıqda isə, ən
ağır tamaşaları bir aya hazırlayıb təhvil
vermişik. Mən bədii quruluş hissə
müdiri təyin ediləndən bəri yadıma gəlmir
ki, bir tamaşa o biri tamaşanın təhvil verilməsinə
mane olsun. Bizdə hər bir
tamaşanın təhvil verilmə planı var və
özümüzə əziyyət olsa da,
çalışırıq ki, vaxtında təhvi verilsin.
Siz bayaq dediniz ki, səmimi olum. Mən deyərdim ki, indiyə qədər ən
çox razı qaldığım Nicat Kazımovdur. Bu adam öz işinə çox məsuliyyətlidir.
Adi bir geyimin krujevasının necə tikilməsinə
də ciddi yanaşır. Söz ki
rejissorlardan düşdü, qoy düzünü deyim də.
Nicat Kazımov tamaşalarına ürəyini
verən adamdır. O, gecə-gündüz
tamaşanın üzərində çalışır.
Tamaşanın quruluşu bir yana, hətta
səhnə fəhləsi ilə birlikdə səhnədə
işləyir. Dekorasiyanın
hazırlanmasından tutmuş, paltarlardakı krujevanın
formasınadək hamısında iştirak edir. Mən Nicatla işləməkdən zövq
alıram. Cənnət Səlimova, Bəhram Osmanov təcrübəli
rejissorlardır. Onlar tamaşa hazırlamağa
başlayanda nə istədiklərini aydın başa sala bilirər.
Amma elə vaxt olur ki, bir-birimizi başa
düşmürük. Amma Nicatla necə
deyərlər, bir işarədən bir-birimizi
anlayırıq.
- Heç rejissorlarla mübahisələriniz
düşürmü, düşürsə, mübahisələr
ən çox nəyə görə olur?
- "Romeo və
Cülletta" tamaşasının rəssamı
Gürcüstandan dəvət edilmişdi. Onun verdiyi tərtibatın əksər hissəsini mən
dəyişdim. Əvvəlcə razılaşmadı,
bir az mübahisə etdik, amma sonunda
razılaşdı. Əli Əmirlinin "Mən
səni sevirəm" tamaşasında da dəyişiklik etmişəm.
Quruluşçu rəssamı Tahir Tahirov idi.
Bir sözlə elə bir tamaşa yoxdur ki,
sözün yaxşı mənasında mən müdaxilə
etməyim.
- Belə çıxır ki, siz rəssamın,
dekorçu rəssamın, rekvizit ustasının, səhnə
tartibatçısının da işini
bacarırsınız?
- Bəli, bədii quruluş hissə
müdiri siz sadaladıqlarınızın hamısını
bacarmalıdır, yəni teatrdakı bütün peşələrin
yığcam formasıdır. Bədii
quruluş hissəsi müdiri lazım olanda dərzi, dülgər,
rəssam, işıqçı, tərtibaçı
olmağı bacarmalıdır.
- Onda özünüz tamaşa hazırlamaq
istəsəniz, sizə daha rahat olar. Rejissor kimi
tamaşa hazırlamaq istəmisinizmi?
- Fikrimdən keçib, amma
müraciət etməmişəm...
- Hansı əsəri səhnələşdirmək
istəmisiniz?
- Konkret bir əsər yox,
ümumiyyətlə, tamaşa hazırlamaq istəmişəm.
Lakin bir dəqiqə vaxt tapmıram ki, bu barədə
ciddi fikirləşim. Quruluşçu rəssam
kimi tərtibat vermişəm. Yeni il
və Novruz bayramı ilə əlaqədər hazırlanan
tamaşaların tərtibatını etmişəm. Bundan başqa, ötən mövsüm Cənnət
xanımla "İtalyansayağı xoşbəxtlik"
tamaşasını hazırladıq. Sözün
düzü, rejissorlara direktorumuz Mübariz Həmidov mənim
tərtibat verməyimi məsləhət görüb...
- Mübariz Həmidov
necə direktordur?
- Müariz müəllim teatrın
öz içində yetişmiş bir rəhbərdir. Gənc Tamaşaçılar Teatrını o yaxşı
bildiyinə görə, bizim üçün onunla işləmək
çox rahatdır. Yəni neçə
illər bir teatrın tavanı altında çiyin-çiyinə
çalışdığımız üçün
bir-birimizi yaxşı tanıyırıq və tez
anlaşırıq. Bilirsinizmi, teatra
başqa yerdən rəhbər gələndə onu
tanımaq, birlikdə çalışmaq çətin olur.
Bu mənada mən özümü bəxti gətirmiş
hesab edirəm.
- Sizin rəhbəriniz olduğu
üçün Mübariz Həmidovu belə xarakterizə etməyiniz
təbiidir...
- Xeyr, mən heç vaxt kimlərinsə
xoşuna gəlmək üçün nəsə deməmişəm.
Siz gəlin teatrda məni soruşun, görün nə deyəcəklər...
Mən öz işimə tələbkar olandan
sonra, məsuliyyətlə öz işimi görəndən
sonra nə üçün direktorum olduğuna görə
Mübariz müəllimdən çəkinməliyəm?
Hansı direktor istəməz ki, işçisi
öz vəzifəsinə məsuliyyətlə
yanaşsın. Ona görə də, mənim
Mübariz müəllimin barəsində dediklərim səmimidir.
İltifat
HACIXANOĞLU
Ekspress .-2013.- 17 dekabr.- S.15.