Nailə Qazıyeva: "Qadın jurnalist Azərbaycan qadınının yaşadığı çətinliyin iki qatını yaşayır"

"Ayda, 3 ayda bir dəfə, fürsətdən - fürsətə çıxan (yəni sifarişli dərc olunan) qəzetə, sözsüz ki, münasibət məlumdur. Belə qəzetlər "odnorazovıy şpris" kimi olur. Onlara necə etibar etmək, o jurnalistə necə hörmət etmək olar?"

Hər bir qurumun siması onun mətbuat xidmətinin rəhbəri, mətbuat sözçüsüdür. Məhz bu sözçülərin köməkliyi ilə biz sorğularımıza cavab alır, müəyyən fikirlərə münasibətlər öyrənir, aidiyyəti insanlarla əlaqə qurmaq üçün yardım istəyirik. Amma təəssüf ki, heç də bütün idarə və qurumların mətbuat xidmətləri jurnalistlərin üzünə açıq olmur. Bununla belə, işinin öhdəsindən layiqincə gələn, media əhlinin bütün suallarını cavablandıran mətbuat xidməti rəhbərləri də az deyil. Elə biz də "Sözçü" rubrikamızda sizləri onlarla tanış edəcəyik.

"Sözçü"nün budəfəki qonağı Hesablama Palatasının mətbuat xidmətinin rəhbəri Nailə Qazıyevadır.

Qazıyeva (Məhərrəmova) Nailə Nəbi qızı 1959-cu ildə Gəncə şəhərində anadan olub. 1982-83-cü illərdə keçmiş Azərbaycan SSR Jurnalistlər İttifaqı yanında Jurnalist Sənətkarlığı İnstitutunda, 1988-1994-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində təhsil alıb. 1978-ci ildən "Kirovabadın səsi" qəzetində korrektor kimi işə başlayıb, 1980-ci ildən Gəncədə çoxtirajlı "Peyk" sahə qəzetində müxbir kimi işə başlayıb, daha sonra qəzetin redaktoru olub.

1990-cı ildən "Respublika" qəzetində (1991-ci ilin aprelində "Respublika" qəzeti "Həyat" qəzeti ilə birləşmiş, 1992-ci ilin sentyabrından isə "Azərbaycan" adı ilə dərc olunmağa başlayıb), "Azərbaycan" qəzetində ədəbi işçi, müxbir işləyib. 1999-cu ildə Maliyyə Nazirliyində Analitik informasiya şöbəsində çalışıb. 2002-ci ilin mayından Hesablama Palatasının mətbuat xidmətinin rəhbəridir.

- Müxtəlif illərdə müxtəlif qəzetlərdə müxtəlif vəzifələrdə çalışmısınız. Mətbuat xidmətinə necə gəldiniz?

- 1999-cu ildə qəzetçilikdən ayrılaraq Maliyyə Nazirliyinin Analitik İnformasiya şöbəsində işə qəbul olundum. Bir neçə il orda işlədim. 2001-ci ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Hesablama Palatası yaradıldı və 2002-ci ilin mayından mən Palataya işə qəbul olundum. 11 ildən artıqdır ki, burada işləyirəm.

- Jurnalistlərlə münasibətləriniz necədir?

- Jurnalistlərlə çox normal münasibətim var. Bəlkə özüm də jurnalist olduğum üçün qələm əhlini özümə yaxın qəbul edirəm. Nə vaxt sualla müraciət etsələr, səlahiyyətim və imkanım daxilində cavablandırmağa çalışıram. Əgər onlara konkret informasiya verə bilmirəmsə, ən azından onları həvəslə dinləyir, suallarını yönləndirməyə, aydınlıq gətirməyə çalışıram və ya nə vaxt cavablandıra biləcəyimi deyirəm. Çünki mən özüm də bu işə jurnalistlikdən gəlmişəm və bilirəm ki, jurnalist harasa müraciət edirsə, qəzetinə hər hansı məlumat verməlidir. Məlumat toplamaq, xəbər vermək jurnalistin funksiyasıdır və onun da işinin nəticəsi olmalıdır. Digər tərəfdən, təşkilatın fəaliyyəti barədə cəmiyyətdə aydın və obyektiv təsəvvür yaratmaq üçün də jurnalistlərlə normal münasibət qurmaq lazımdır. Bizim təşkilatda informasiyanın ötürülməsi məsələsi çox operativ təşkil olunub. Hər hansı tədbir və ya hadisə baş verdikdən ən az bir saat sonra press-reliz və ya xəbər hazır olur və saytımızda məlumat öz yerini tapır. Biz daha çox saytda informasiya yaymağa üstünlük veririk, çünki sayt vasitəsi ilə yayılan məlumat səciyyəvi adlar (abbreviatura) və ya terminlər baxımından daha dəqiq olur. Bu cür informasiya vermək jurnalistlərin də işini asanlaşdırır.

- İş gününə necə başlayırsınız?

- İş günüm məhz qəzetlərlə başlayır. Gündə ən azı 30 qəzetə baxıram. Palata rəhbərliyini maraqlandıra biləcək materialları seçirəm, onların diqqətinə çatdırıram. Gün ərzində onlarla suala cavab verməli oluram. İşimizin adı budur. Mən daha çox saytlarla işləməyə üstünlük verirəm. Çünki saytlar vasitəsi ilə məlumatları daha erkən əldə etmək olur. Düzdür, qəzet oxumağın ləzzəti başqadır. Sayta məhz baxıram, qəzeti isə daha diqqətlə və necə deyərlər, sinirə-sinirə oxuyuram. Əsil oxucu üçün ekranla canlı qəzet arasında böyük fərq var.

- Bu gün əksər jurnalistlər ancaq sensasiya ardınca qaçır. Buna münasibətiniz necədir?

- Sensasiya yaxşı şeydir. Jurnalistin də xoşbəxtliyi sensasiyalı xəbər tapmaqdır, bir anda məşhur ola bilər. Amma sensasiya xatirinə yox yerdən fərziyyə və ya yoxlanılmamış xəbərlər yazmaq artıq ən azı böhtan və yalan kateqoriyasındandır. Son vaxtlar xüsusilə "reket" qəzetlər bununla gündəmə gəlir. Bəzən isə sensasiya deyə elə "şok" yazılar verirlər ki, başlıq tamamilə ayrı olur, mətnin məzmunu ayrı. Ümumiyyətlə, "reket" qəzetləri jurnalist və jurnalistika adına rüsvayçılıq hesab edirəm. Mən belə nəşrlərlə qətiyyən ünsiyyətə girmirəm.

- Sizə zəng edən jurnalistin "reket" olub-olmadığını nədən bilirsiniz?

- Mətbuat Şurasının bununla bağlı vaxtaşırı təzələnən siyahıları dərc olunur, amma elə bunsuz da onları ayırd etmək çox asandır. Mən hər gün onlarla nəşri gözdən keçirən biri olaraq müntəzəm nəşr olunan qəzet və jurnalları, onların rəhbərlərini, əməkdaşlarını tanıyıram. Qəzetçilikdən gəlmiş mətbuat katibinin üstünlüklərindən biri də budur - yəni kimlərləsə bir yerdə oxuyubsan, kimlərləsə bir yerdə işləyibsən. Sirr deyil ki, şəxsi münasibətlər hər zaman vacibdir və köməyə gəlir, ən azından məlumat almaq baxımından. Ayda, 3 ayda bir dəfə, fürsətdən, fürsətə çıxan (yəni sifarişli dərc olunan) qəzetə, sözsüz ki, münasibət məlumdur. Belə qəzetlər bir istifadəlik (odnorazovıy şpris kimi) olur. Onlara necə etibar etmək, o jurnalistə necə hörmət etmək olar? Məncə, jurnalist birinci özünə, öz imzasına, sonra işlədiyi nəşrin adına hörmət etməlidir. Biz elə öyrənmişik - dəfələrlə yazılarımızı oxuyurduq, hətta çapda getmiş qrammatik səhvlərə görə özümüzü günahkar hiss edirdik.

- Sizcə, "reket"lərin qarşısını necə almaq olar?

- Baxın, bu "qəzetlər" çox rahat şəkildə qeydiyyatdan keçirlərsə, lap senzura bərpa edilsə belə buna neyləyə bilər? Bu gün bağlanacaqsa, sabah başqa bir ad altında fəaliyyətə keçəcək. Bu, korrupsiya kimi qarşısıalınmaz bir prosesdir, zamanla öz-özünə yox olmağa məhkumdur. Çünki ictimai sifariş və dəstəkdən məhrumdur. Təbiətdə baş verən təbii proses kimi öz-özünü təmizləyib tənzimlənəcək. Vaxtaşırı göbələk kimi çıxacaqlar, amma ömürləri uzun olmayacaq. Yalnız cəmiyyətimiz onları "facebook" dili ilə desək "iqnor" etməlidir.

- Bəzən olur ki, mətbuat xidmətlərinin rəhbərləri jurnalistləri süründürməçiliyə salır, müsahibə və ya məlumat vermək istəmir. Bunu rəhbərliyin icazəsinin olmaması ilə əlaqələndirirlər...

- Mətbuat xidmətinin vəzifəsi və funksiyası məhz məlumat verməkdir. Bu mənada mətbuat xidməti təşkilatın güzgüsüdür, onun fəaliyyətinin carçısıdır. "KİV haqqında" və "İnformasiyanın əldə edilməsi haqqında" qanunlarda da mətbuat xidmətlərinin vəzifələri təsbit olunub, o biri tərəfdən də hər bir təşkilatın - istər özəl olsun, istər dövlət - özünün Əsasnaməsi və Daxili Nizamnaməsi var. Və hər bir mətbuat katibinin, həmin təşkilatın bir fərdi kimi təşkilat qarşısında öhdəliyi var. Mətbuat xidməti jurnalist kimi tam müstəqil deyil. Mətbuat katibi ilk növbədə işlədiyi təşkilatın daxili qaydalarına riayət etməlidir. Bəzən elə xəbər olur ki, cəmiyyətə daha dolğun çatdırılması üçün müəyyən zamana ehtiyac ola bilər. Digər tərəfdən, tələm- tələsik verilmiş xəbər daha çox sual yaradır.

- Mətbuat xidmətinin rəhbəri olandan sonra yazırsınızmı? Hobbiniz varmı?

- İndi də mətbuatla əlaqələrim var, amma fəal deyiləm, vaxt azlığı, iş xüsusiyyətləri... Daha çox özüm üçün bədii-publisistik yazılar yazıram, həyatda, cəmiyyətdə baş verən hadisələrə öz baxışlarımı qələmə alıram. Ən çox tərcümə ilə məşğul oluram, amma bunu sifarişlə edirəm. Çox əsəbi, gərgin olanda, emosiyalarım "aşıb-daşanda" yazdıqlarım, "ağıl-başla" yazdıqlarım var. Yəqin ki, nə vaxtsa toplu halda çap etdirərəm. Hobbimsə mütaliədir. Əsəbiləşəndə əlimə kitab alan kimi sakitləşirəm. Dünyada bundan gözəl hobbi yoxdur. Mənim üçün ən gözəl hobbi də, terapiya da kitab oxumaqdır. Onu da deyim ki, ilk bədii kitabı oxuyanda 7 yaşım vardı. İndi də oxuyuram və hətta ev işlərini də kitab oxumağa "qurban verdiyim" anlar olur.

- Azərbaycan qadını obrazını Nailə xanım necə canlandırardı?

- Müasir Azərbaycan qadını hələ layiq olduğu qiyməti almayıb. O qədər dolğun, o qədər gözəl, o qədər məsum obrazdır ki, Azərbaycan qadını. Təəssüf ki, olduğu kimi göstərən yoxdur. Əvəzində bəzi üzdəniraq nəşrlərin və ya jurnalistlərin qeyri-spesifik, nadir qadın "obrazını" Azərbaycan qadınının spesifik obrazına çevirmək cəhdlərini görürük. Bəzən minlərlə əzabkeş, fədakar, bacarıqlı, ləyaqətli qadınların arasında hər hansı ləyaqətsiz hərəkəti ilə seçilən bir qadını ekrana və ya mətbuata çıxarıb onu az qala tipik obraz səviyyəsinə çatdırırlar. Axı, tipik Azərbaycan qadını gözəl ana və gözəl qadındır. Bu tipik Azərbaycan qadınına xas olmayan fakt milyonda 1 nəfərdə baş verirsə, ondan bu qədər yazmağa dəyərmi? Minlərlə namuslu, qeyrətli, işləyən, uşağından ötəri canını verən qadınlardan yazmalıyıq, nümunə göstərməliyik. Bu mənada jurnalistlərdən çox şey asılıdır. Azərbaycan qadını heç vaxt məcbur olmasa, ailəsini atmaz, uşağını uşaq evinə verməz. Uşağını atmış, satmış qadını ortaya çıxarıb ekspert qismində mənəvi haqqı çatıb-çatmayan kəslərin rəyini soruşurlar, amma məsələnin kökünə, buna gətirib çıxaran səbəblərin dərinliyinə varmırlar. Çox sevdiyim və hər zaman dediyim bir fransız məsəli var - əgər qadın günahkardırsa, ondan üzr istə. Məşhur bir deyim də var - hər bir dahi kişinin arxasında bir qadın durur. Bu mənada hər bir "yolunu azmış" qadının arxasında mütləq onu bu yola sövq edən bir kişi var - atası, qardaşı, həyat yoldaşı, hətta oğlu.

- Bəs qadın jurnalist olmaq necə, çətindirmi?

- Qadın olmağın özü belə çətindir. Qadın jurnalist isə Azərbaycan qadınının yaşadığı çətinliyin iki qatını yaşayır. Əvvəllər qadın jurnalist ən hörmətli şəxs idi, fikrinə, şəxsiyyətinə hörmət edilirdi, hər bir yazısına reaksiya verilirdi. Əlbəttə, o dövrdə qəzetlərin sayı da az idi, plüralizm məsələləri də problem idi. Digər tərəfdən, sovet dönəmində, planlı sosializm dövründə qadınlar üçün daha asan idi, stabil işləyən qadının uşağını verdiyi uşaq evi, uşaq bağçası, güzəşt limiti vardı, uşağını böyütmək üçün 3 il məzuniyyət haqqı vardı... Bazar iqtisadiyyatına keçid qadınların həyatını daha çox dəyişdi desəm məncə, səhv olmaz. İndi işləyən qadın malik olduğu bir sıra imtiyazlardan məhrum olub. O da doğrudur ki, indi Azərbaycan qadınının özünüifadə imkanları daha çoxdur. Sovetlər Birliyi dağıldıqdan sonra digər toplumun qadınlarından, elə Azərbaycan kişisindən də fərqli olaraq məhz Azərbaycan qadını daha çox ayaqda dura bildi. Özünü daha tez doğrultdu. Yenə də qadınlığından, "cızığından", ədəb-ərkandan, mentalitetdən kənara çıxmadan. Son illərdə qadınların iqtisadi, sosial və ictimai həyatda, dövlət idarəetməsində fəal iştirakı üçün hər bir şərait yaranıb. İstədiyi yerdə iş tapmaq da problem deyil, yetər ki, həvəsi olsun. Və yetər ki, öz səviyyəsini obyektiv qiymətləndirə bilsin.

İradə CƏLİL

Ekspress.-2013.-14-16 sentyabr.- S.7.