Kinorejissorlar teatrdan uzaqlaşıblar...

Aktrisa Mətanət Atakişiyeva üsyankar, ifritə və cinayətkar obrazlar yaratmaq istəyir

Milli Dram Teatrının aktrisası, əməkdar artist Mətanət Atakişiyeva özünü aktrisa kimi tələbəlik illərində təsdiq edib. İlk dəfə "Poçt şöbəsində xəyal" tamaşasında Ədilə obrazı yaradan aktrisa sonralar həm teatr, həm də kino rejissorlarının diqqətini özünə cəlb edib.

- Belə bir fikir var ki, ilk rol aktyorun həyatında önəmli yer tutur...

- Əlbəttə ki, bu fikirlə razılaşmamaq mümkün deyil. Çünki həqiqətən ilk rol aktrisanın özünə olan inamını, daxili dünyasının nə qədər zəngin olmasını açıq şəkildə ortaya çıxarır. Təsadüfi deyil ki, əksər aktyorlar məhz ilk roldan qazandığı uğur nəticəsində səhnə dünyasının qapısını taybatay açmağa nail ola bilir. İstisna məqamlar da ola bilər, ancaq şəxsən mənim üçün sənət sevinci, sənət uğuru ilk rolumla- Elçinin "Poçt şöbəsində xəyal" əsərindəki Ədilə obrazı ilə başladı. O zaman 3-cü kursda idim. Tələbəlik illəri nə qədər qayğısız olsa da, mən gəldiyim sənətin məsuliyyətini tam olaraq dərk edirdim və bu məsuliyyət hissi illər keçsə də, bir an olsun belə məni tərk etmir. İllər sonra Elçin müəllimin qələmə aldığı başqa bir əsər- "Arilar arasında"da Dayeni oynadım. 25 illik fasilədən sonra yenidən Elçinin əsərində rol almışdım. Hələ əsərin müzakirəsi zamanı Elçin müəllimin məndən bəhs etdiyini "Mətanət xanım, gənclik illərində mənim əsərimdə rol alıb" dediyini və oynadığım roldan razı qaldığını duydum. 25 il keçməsinə baxmayaraq, görkəmli yazıçı keçmişi xatırlatmaqla sanki yazıçı yaddaşının güclü olduğunu bir daha təsdiqlədi. Ancaq 30 il ərzində oynadığım rollar heç də Ədilə obrazından geri qalmadı, əksinə hər bir rolumda uğur sanki mənimlə idi. Onu da qeyd edim ki, tələbəlik illərim 1980-ci illərə təsadüf edir.

- Teatr aləmində o illərdə güclü sənət nümunələri yaradılırdı...

- Əslində sənət gücü heç bitməz, eyni zamanda hər dövrün öz sənət nümunəsi var və yeni-yeni nümunələr də yaranmağa davam edir. Sadəcə, hər dövrün öz tələbatı var. Artıq XXI əsrdir, texnologiya əsridir, informasiya mənbələri çox güclüdür. Texnologiyada o qədər sürətli inkişaf var ki, o inkişafı təqib etmək üçün mütləq həmin sürətin nəbzini tutmalısan. Sənət dünyası da belə bir yeniliklərdən geri qalmır, əksinə yeniliyi qabaqlamasa belə, yeniliklərlə bərabər addımlamağa cəhd edir.

- 4-cü kurs tələbəsi olduğunuz zaman Azərbaycanın ən önəmli teatrına Milli Dram Teatrına dəvət almışdınız...

- Bu, Milli Dram teatrının ən qaynar fəaliyyət dövrünü yaşadığı illər idi. Qeyd etdiyim kimi, tələbəlik illərində ardıcıl oynadığım rolların nəticəsidir ki, elə tələbə vaxtı da bu teatra dəvət olundum. Bundan böyük uğur təsəvvür etmək çox çətindir. 4-cü kursda İlyas Əfəndiyevin "Məhv olmuş gündəliklər" əsərində Anjel obrazı mənə tapşırılmışdı. Bir haşiyə çıxmaq istərdim, o dövrün önəmli məqamlarından biri də o idi ki, rejissorlar tələbələrin iştirak etdiyi tamaşalara baxaraq teatrlar üçün aktyor seçimi edirdilər. Mənim Anjel rolumu bəyənənlər sırasında rejissor Əşrəf Quliyev də olub. Tamaşadan sonra kurs rəhbərimiz Zəminə xanım mənə yaxınlaşaraq "sənin ifan bəyənilib, hazırlaş Mili Dram teatrına gedirik" dedi. Milli Dram Teaatrına getdiyimiz zaman rejissor məni teatrın rəhbərliyinə - Əli İsmayilova təqdim etdi və "tamaşalarımda bu qızı görürəm, onunla tamaşalar hazırlamaq istəyirəm, istərdim ki, Mətanəti teatrda işə götürəsiniz" dedi. Həmin ərəfədə Sumqayıt teatrının baş rejissoru Oruc Qurbanov da məni Sumqayıt teatrına dəvət etdi. İki teatrdan dəvət alan tələbənin sevincini sözlə ifadə etmək çox çətindir. Qərar vermək isə böyük məsuliyyət tələb edirdi. Eyni vaxtda iki teatra təyinatım çıxdı və mən ana teatrı, Milli Dram Teatrını seçdim.

- Dram və kino aktyoru fakultəsini bitirdiniz və rejissorlar sizə dramatik rollar həvalə etdi. Bəs, Siz özünüzü daha çox hansı rollarda görürsünüz?

- Mən bir çox müsbət qadın obrazları oynamışam, amma etiraf edim ki, zəif iradəli, müti qadın rollarını sevmirəm. Daha çox fədakar, qəhrəman, üsyankar qadın obrazlarını sevirəm.

- Rejissorlar nə dərəcədə Sizi sadaladığınız obrazlarda görürlər?

- Rejissorlar məni, tutaq ki, Cəfər Cabbarlının "Dönüş" pyesində Gülsabah kimi cəmiyyətə qarşı üsyankar davranan qadın obrazında görürlər və ya əksinə huseynbala Mirələmovun "Gəncə qapıları" pyesinde Şükufə xanım kimi sevən, fədakarlıq edən qadın, ya Saqarellinin "Xanuma" pyesində Kabato kimi çılğın, civə kimi qaynayan, ara düzəldən yengə obrazlarında da görürlər. Bu baxımdan düşünürəm ki, istədiyim obrazları oynamışam.

- Aktyor məhz rejissorun seçimi ilə özünü tam kəşf edir?

- Tamamilə doğrudur. Bu baxımdan düşünürəm ki, rejissor seçimi çox önəmlidir. Bir haşiyə çıxmaq istərdim. Bu il məni 5 serialda eyni xarakterə, eyni səviyyəyə malik, yüksək təbəqədən olan qadın obrazlarına dəvət etdilər. Mən rejissorlardan xahiş etdim ki, mənə kənd qadını obrazı və ya cinayətkar qadın obrazı versinlər, dəyişik obrazlar çox önəmlidir. Rejissorlar mənə irad tuturlar ki, siz xanım-xatın bir qadınsınız, sizə necə ifritə, cinayətkar obrazlar verək?! Ancaq mənim üçün dediyim kimi dəyişik obrazlarda səhnəyə çıxmaq çox önəmlidir. Bu gün yüksək təbəqənin qadınını səhnədə təqdim edirəmsə, sabah kənd qadını-sağıcı rolunda görünmək istərəm, o biri gün cinayət törətmiş qadın obrazı ilə tamaşaçını təəccübləndirmək istərdim və s. Sənət getdikcə inkişaf etdiyi kimi, aktyor da bir yerdə saymamalı, hər zaman öz üzərində çalışaraq, yeni-yeni rollarla səhnədə görünməlidir.

- Yeri gəlmişkən, Leyla Bədirbəyli kimi aktrisa hər zaman xanım-xatın obrazlarda oynasa da, günlərin birində "Kişi sözü"ndə kənd qadını obrazında çəkilərək tamaşaçıları təəccübləndirmişdi. Nəcibəı Məlikova, Münəvvər Kələntərli kimi aktirsalar da hər zaman dəyişik rollarda diqqətdə dayanıblar.

- Aktyor bütün rollarına səmimi yanaşmalı, onu daxili dünyasının süzgəcindən keçirməlidir ki, nəticədə də yeni bir söz deyə bilsin. Adlarını çəkdiyiniz aktrisalar Azərbaycan teatr və kino sənətininin inciləri, unudulmayan ustad sənətkarlardır. Onların hər biri siz dediyiniz kimi dəyişik rollarla səhnədə görünməklə əbədi sevginin sirrini təyin etdilər. Düşünürəm ki, əsl sənət, sənətkar elə belə olmalıdır. Yeri gəlmişkən, Şekspirin əsərlərində Sara Bernarın yaratdığı obrazlar həyatda arzularına çatmamış, cəmiyyət tərəfindən təzyiqlə üzləşmiş qadınlardır. Yaşadığı həyat, keçirdiyi sarsıntılar sonda onun psixoloji vəziyyətinə də təsir edir. "Şekspir" əsərində Bernar obrazını səhnədə oynayarkən mən də eyni sarsıntını keçirirəm, çünki səhnədə artıq Mətanət Atakişiyeva deyil, Sara Bernar var. Obraz o qədər ağırdır ki, bu tamaşadan sonra mütləq komediyada rol almaq istərdim.

- Yeri gəlmişkən, bir aktrisa olaraq obraz üzərində olan hazırlıq mərhələsini özünüz üçün necə müəyyənləşdirirsiniz?

- Bir məqamı diqqətinizə çatdırmaq istərdim. İstənilən obrazı oxuduğumuz zaman mütləq özümüzdən olan bir şeyləri obrazda tapırıq. Yaşam tərzində, hər yaşın keçdiyi həyat səviyyəsində, yaşadığımız hadisələrdə və s. oxşarlıqlar var ki, bu da hər birimizə aid olur. Hətta elə olur ki, həyatın boyunca rastlaşdığın bir hadisəni unutmaq istəyirsən, birdən həmin hadisə bir obrazın timsalında qarşına çıxır. Məhz belə bir vaxt çətinliklə qarşılaşırsan, çünki unutmağa çalışdığın bir hadisə artıq oynadığın obraz vasitəsilə yenidən yada düşür və uzun illər səni səhnədə təqib edəcək. Asan tərəfi isə odur ki, obrazın yaşadığı həyat tərzini artıq sən öz həyatında öyrənmisən. Və bu sənə imkan yaradır ki, obrazı dərindən xarakterizə edə biləsən.

- Bu günə qədər sizi tam olaraq qane edən bir obraz yarada bildinizmi, şah obrazınızı oynadınızmı?

- Nazim Hikmətin "Məhəbbət əfsanəsi"ndə Məhinbanu obrazı bir qadın obrazı olaraq mənim üçün hər zaman zirvədə olacaq. Sonra Həsən Əbluçun quruluşunda hazırlanan "Ezop" tamaşasında Kleya obrazını oynadım və bu obraz da sevdiyim obrazlar sırasındadır. Bundan başqa, Bəhram Osmanovun tamaşalarında maraqlı obrazlar oynamışam və bütün bunlar mənim üçün zirvə rollar olub. Yaralı yerimiz olan Qarabağ hadisələri üzərində qurulan "Xəcalət" tamaşasında oynadığım Fərqanə obrazı da mənim üçün yeni bir xətt idi. Evini, doğmalarını itirmiş və çətin şərtlər altında qaçqınlıq həyatı yaşayan bir obrazı səhnədə canlandırırdım. Bu tamaşada ilk səhnədən son səhnəyə qədər səhnədə oluram və sonda olan fəryadlarıma tamaşaçı biganə qala bilmir. Təsəvvür edin ki, tamaşa bitdikdən sonra qəhər boğazımı necə tutursa səsim batırdı və bir neçə saata ancaq özümə gələ bilirdim. "Xəcalət" tamaşası ilə bütün bölgələrdə, eyni zamanda xaricdə qasrtol səfərlərində olduq, aktyor işinə görə yüksək mükafatlara layiq görüldük. Demək istədyim odur ki, oynadığım obrazların hər biri mənə doğmadır, onları birbirindən ayırmaq mümkün deyil.

- Obrazlardan bəhs etmişkən, sizin kinoda ilk işiniz Eldar Quliyevin quruluşunda çəkilən "Gümüşgöl əfsanəsi" filmindəki Nərgiz obrazı oldu. Deyəsən, bu filmlə də kino həyatınıza son verilib?

- Ali məktəbi yenicə bitirdiyim illərdə bəhs etdiyiniz filmdə rol aldım, sonralar ailə qurduğum üçün sadəcə kinodan deyil, teatrdan da bir müddət uzaq qaldım. 90-cı il hadisələrindən sonra bir müddət kinoda, teatrda durgunluq yarandı və az zaman içində sənət dünyası yenidən öz qaynar fəaliyyətinə başladı. Hazırda filmlər çəkilir, ancaq mən bir az da olsa gileyliyəm, çünki kinorejissorlarımız teatrdan uzaqlaşıblar. Əvvəllər aktyorları tamaşalardan seçirdilər, hazırda bu seçim tamamilə arxa plana keçib. Yeni çəkilən filmlərdə sanki hər zaman eyni aktyorlar çəkilir. Tamaşaçı da eynilikdən yorula bilər. Mən sadəcə özüm üçün demirəm, bu qədər çox sayda aktyor heyətimiz var, güclü aktyor oyunları var və onların hər birinin ifasından kinoda mütləq istifadə olunmalıdır. Aktyor gücü teatrda, kinoda, dublyajda, TV-də istifadə olunmalıdır ki, o bütün potensialını tam olaraq göstərə bilsin.

Xədicə QİYAS

Ekspress.-2014.- 19-21 aprel.-S.21.