"Mən də hardasa
günah eləmişəm"
Əjdər Həmidov: Qadına xəyanət
günahdı, amma kişilikdən də hesab eləmək
olar...
"Müəyyən dəllallar var
ki, boşluqdan istifadə eləyib seriallar çəkirlər"
"Görünüşcə
avropalı da ola bilərsən, ancaq gərək
ürəyin azərbaycanlı ürəyi olsun, kişi
ürəyi olsun. O qədər papaq qoyub alçaqlıq,
şərəfsizlik eləyənlər var ki..."
Bu sözləri tanınmış aktyor, respublikanın əməkdar artisti, Prezident mükafatçısı Əjdər Həmidov Lent.az-ın "Papaq" rubrikasına müsahibəsində bildirib.
- Əjdər müəllim, "Kişi sözü"nü demək üçün mütləq papaq başda olmalıydı, yoxsa?..
- Yox, bilirsiniz, bizdə ən əvvəl
papaq milli geyim formasının vacib bir elementidi. Mən
hesab eləyirəm, bu ən çox geyim formasına dəlalət
eləyir. Sonrası da bizdə
götürülür papaq kişiliyin rəmzi kimi, qeyrət
simvolu kimi.
- Nə üçün? Niyə kişiliyin rəmzi bel kəməri yox, məhz
papaq sayılsın?
- İndi belə
hesab eləyiblər də. Ola bilsin,
başqa ölkələrdə başqa şeylərdi, amma
fakt budu ki, bizdə belə qəbul olunub. Dədə-babadan
belə gəlib. Mən köhnə
kişilərdən eşitmişəm ki, papaq təkcə
başı isti saxlamaq üçün deyil. Və ya günəşdən, şaxtadan qorumaq
üçün deyil. Kişi
sözünü papaqsız da deyə bilər. Gərək sözü söz olsun, əməlində
göstərsin. Rac Kapurun oynadığı məşhur
bir film var - "Cənab 420", orda bir mahnı oxuyur,
sözləri belədi: ayaqqabılarım italyan
ayaqqabısıdı, pencəyim fransızdı, şlyapam
rus malıdı, amma ürəyim hind ürəyidi. Görün nə gözəl sözdü. Yəni,
başında papaq olmaya da bilər, başqa millətlərin
baş geyimi də ola bilər,
görünüşcə avropalı da ola bilərsən,
ancaq gərək ürəyin azərbaycanlı ürəyi
olsun, kişi ürəyi olsun. O qədər papaq qoyub
alçaqlıq, şərəfsizlik eləyənlər var
ki...
- Əjdər müəllim,
biz kənd uşaqları olmuşuq. Bizim tərəflərdə
dava-dalaşlar polis şöbələrində deyil, çay
kənarlarında, meşələrdə, dəmiryol
vağzallarında həll olunardı. Əgər
məsələ böyüyərdisə, nəsilarası
konfliktə çevrilərdisə, ağsaqqallar,
ağbirçək qarışardı söhbətə.
Belə olan halda kişi papağını
yerə atmazdı, amma qadın kəlağayısını
"qana-qan" istəyən tərəfin ayaqları
altına atardı və bütün umu-küsü, qan-qada
sovuşub gedərdi. Dediyim bu ki, nə
üçün qadının yaylığının ayaqlar
altına atılması ayıb sayılmır, ancaq, kişinin
papağının ayaq altına atılması
"zapodlo" hesab olunur? Axı,
yaylıq da namus simvoludur.
- Birinci növbədə ona
görə ki, qadınlıq anlayışı bizdə daha
ehtiramlıdı. Bizim analarımız, nənələrimiz həmişə
od yanında su olublar. Nə qədər qəddar,
gerizəkalı adam olursa-olsun, hansısa
ananın kəlağayısından keçməz. O ki
qaldı məsələnin başqa tərəfinə, deyim
ki, bizim kişilər həmişə qadına qarşı həssas
olublar, indi də elədirlər. Yəni,
papağı təhqir olunarsa, qan tökəcək birisi
qadınının yaylığı da təhqir olunsa, yenə
də qan tökər. Qadının
namusuna toxunmaq elə kişinin qeyrətinə toxunmaqdı da.
Kişilər bunu heç vaxt
bağışlamazlar heç kimə.
- Niyə "Kişi
sözü"ndə Qasım bir dəfə də olsun
Niyazı vurmadı? Əcəb yumruq yeri
vardı çənəsində. Yazıq
Solmazı da aldatdı, almadı?
- Bilirsiniz, Qasım elə obraz
deyil ki, durub kiməsə əl qaldırsın.
- Siz özünüz istəyərdinizmi
Qasım Niyazı vursun?
- Yox-yox, istəməzdim. Onda filmdə göstərilən xarakter
düzgün anlaşılmazdı. Qasım
bunu eləməzdi. Qasım ancaq sözlə
vura bilərdi kimisə. Kiməsə əl qaldırmaq
heç kişi işi də deyil. Vurarsan, sağalar yeri. Vurduğun
yer sağalana qədər qalib görünərsən. Amma sözlə vursan həmişə qalib olarsan.
Sözün qüdrəti böyükdü.
- Belə bir sualım var. Dində
qadınına xəyanət zina sayılır, günahdı.
Amma mentalitetdə bu əməl kişilikdən
hesab olunur. Siz bu dilemmada nəyin tərəfindəsiniz?
Dinin, ya mentalitetin?
- Maraqlı sualdı. Mən belə hesab eləyirəm qadına xəyanət
günahdı, yəni dinin tərəfindəyəm.
- Yəni, kişilikdən hesab
olunmalı deyil?
- Yox e, niyə ki? Kişilikdən
də hesab eləmək olar. Onsuz da xəyanəti
eləyən kişidi də. (müsahibə
ərzində ilk dəfə Əjdər müəllim
güldü). Yəni, məntiqlə
götürəndə, günahı eləyən də elə
kişidir.
- Siz də kişi
kimi bu günahkarlar sırasındasız?
- (Ətrafa baxır)
Olub da (ikinci və sonuncu dəfə gülür), mən də
hardasa günah eləmişəm. Allah
keçsin günahlarımızdan.
- Əjdər müəllim,
hansı dəyərlərimizə sadiq qalmalıyıq?
- Hamısına. Əgər sadiq
olmasaq, bir az-bir az başqalaşarıq.
Bir az italyanlaşarıq, bir az ingilisləşərik,
bir az amerikanlaşarıq. İtib gedərik.
Bu adlarını sadaladığım millətlər
də öz mentalitetlərinə, milli mənəvi dəyərlərinə
sahib çıxıblar. Yoxsa bu qədər
böyük olmazdılar, bu qədər sivil olmazdılar.
Biz də öz dinimizə, müsəlmançılığımıza
sadiq olmalıyıq.
- Bəs niyə mentalitet dediyimiz,
bu qədər pafoslu, ağız dolusu
danışdığımız milli-milsiz dəyərlərimiz,
müsəlmançılığımız bizi xilas eləmir?
Niyə ictimai nəqliyyatda
özümüzü apara bilmirik? Restoranda stola saqqız
yapışdırırıq, siqaretin kötüyünü
yolun kənarına əkilmiş gül koluna atırıq,
bir az açıq-saçıq
geyinmiş qadınlara "bomba şeysən" deyirik,
metrodakı sıxlıqdan oğraşcasına
yararlanırıq?
- Mən sizə deyim ki,
bütün dedikləriniz nə müsəlmançılıqdı,
nə də mentalitet. Bunlar ayrı-ayrı
adamların, fərdlərin elədikləri tərbiyəsizlikdi.
Bunları nə müsəlmançılığın, nə
də mentalitetin ayağına yazmaq olmaz!
- Bu ayrı-ayrı adamlar, fərdlər
o qədər çoxdular ki, ay Əjdər müəllim.
- Yox, çoxluq deyil. Məncə, çox azdılar. 10
nəfərdən 1-i siz deyən kimidi, 9-u mədənidi.
Həmin bu dedikləriniz həmin o bir nəfərin
şəxsi əxlaqsızlığı, mənəviyyatsızlığıdı.
Əslində bu xalqın böyük mədəniyyəti
var, böyük əxlaqı var, yüksək insani keyfiyyətləri
var.
- Əjdər müəllim, bu
gün tarixi gündü, yəni rəqəmin ayın
adının qabağına keçdiyi gün - 28 may
(müsahibə mayın 28-də götürülüb -
red.). Respublika Günümüz adına
sizi təbrik edirəm. Var olasız. Fikriniz maraqlıdı. Sizcə o
vaxtkı papaqlıyla bugünkü papaqlının
sözündə nə kimi fərq var?
- Çoox, lap çox. O vaxtkı
kişilərin sözü daha kəsərli olub, yek olub. İndiki başıpapaqlılar sözdən
çox vaxt ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə eləyirlər.
Sözü deyirlər, fərqinə varmırlar.
Əşi, sözdü də dedim getdi. Belə
olmalı deyildi, ancaq, təəssüf ki, oldu. Dediyin söz sənin daxili aləmindi, mədəniyyətindi,
qeyrətindi. Sözün gücü atom
bombasından qüvvətlidi. Böyük
dünya savaşları bircə kəlimə sözün
üstə düşüb. "Nəsimi"
filmində bir yer var, Teymurləng deyir "mən nə vaxta qədər
baş kəsib qan tökməklə qalib gələcəm".
Bütün şahlar, fatehlər, hökmdarlar
öz qaniçənliklərindən bir gün beləcə
utanıblar. Ancaq Nəsimi qalibdi. Nəsimi şair kimi dünyanı fəth elədi,
tarixə düşdü. Teymurləng isə qaniçən,
zalım bir adam kimi tarixə
gömüldü.
- "Nəsimi"dən
söz düşmüşkən, bir suala da cavab istəyib
yekunlaşdıraq. Sizi də çox
yormayım. Rəhim Rəhimlinin İsa
Muğannadan çox sevildiyi, çox dəyər verildiyi bir
cəmiyyəti, bir kütləni necə xilas eləmək olar,
Əjdər müəllim? Necə
düşünürsüz?
- Məncə, bunu yalnız zamana
buraxmaq lazımdı. Heç bir qayda, heç
bir qanun bunu tənzimləyə bilməz. Bu
xaos bütün xalqlarda olub. Bizdə də
düzələcək. Cəmiyyət təfəkkür
olaraq sizin dediyiniz nəticəyə gəlməlidi. Kütləvi tərbiyəni ancaq zaman eləyir.
Biz ancaq 1 nəfəri, 2 nəfəri tərbiyə
eləyə bilərik. Minləri, yüzminləri isə
zaman düzəldəcək...
- Əjdər müəllim,
bəs indi çəkilən serialları hara yazaq? Bu qədər
biabırçılıq, bayağılıq niyə baş verdi sizlər varkən? And
içməyə bir tikə istedadları olmayan aktyorcığazlar,
rejissorciyəzlər hansı mənəviyyatla, hansı incəsənətlə
bu qədər adamların sənət zövqlərini, dəyərlərini
tapdalayır?
- Bilirsizmi, yenə də gəlib
çıxırıq zaman məsələsinə. İndi
bir az boşluq yaranıb. Həmin bu
boşluqdan sui-istifadə eləyənlər var. İndi Həsən
Seyidbəylilər yoxdu, Tofiq Tağızadələr yoxdu, Həsən
Məmmədovlar yoxdu, Məlik Dadaşovlar yoxdu. Müəyyən dəllallar var ki, incəsənətdə,
istər rejissor olsun, istər aktyor olsun, boşluqdan istifadə
eləyib seriallar çəkirlər. Bəlkə
də onların çəkdikləri seriallarda nəsə
var, tamamilə danmaq olmaz.
- Siz həmin "nəsə
var"ı görürsüz?
- Var, görürəm, hardasa var.
Yəqin ki, haçansa ciddi seriallar, dünyaya çıxacaq
filmlər çəkiləcək.
- Bu vaxta qədər çəkilən
hansı filmi dünyaya çıxarmaq olar?
- Heç birini...
- Bəs haçan?
- Olacaq, bu xalq varsa, onun
yazıçısı da olacaq, rəssamı da, şairi də,
rejissoru da!
- Yəni deyirsiz "papaq altda yatan
oğlanlar var"?
- Bəli, var. Nə vaxtsa
üzə çıxacaq?
Ekspress.-2014.- 7-9 iyun.- S.21.